Eimreiðin - 01.09.1900, Blaðsíða 8

i68
varla er enn byrjaö að greiða sundur hinar einstöku deildir. Sum-
staðar hefir eflaust myndast móberg og hraun milli ísalda,1 það
væri undarlegt, ef eldfjöll þá hefðu hætt að gjósa, og eins meðan
jökull lá yfir öllu eða mestöllu landi,2 og hefir aska sú blandast
saman við frammokstur jöklanna. í öðrum löndum hafa menn
fundið rök fyrir nokkrum ístímabilum með tiltölulega hlýju lofts-
lagi á milli, og svo hefir eflaust líka verið á íslandi, enda hefir
enginn efast um það. H. P. gerir þó að mínu áliti of mikið úr
þeim járðmyndunum, sem þá urðu til, og landslagsbreytingunum, þó
þær eflaust hafi verið allmiklar. Petta alt er enn lítt rannsakað,
og full vissa fæst ekki, fyr en öll móbergshéruð og nokkur blá-
grýtishéruð hafa verið rannsökuð í þeim tilgangi, að leita að þess-
konar jarðlögum.
í raun og veru eru athuganirnar í Hreppunum að mínu áliti
engan veginn nægileg sönnun fyrir mismunandi ísöldum um land
alt. Víða á íslandi ná skriðjöklar enn niður undir sjó og sumir
(t. d. Breiðamerkurjökull) hafa á ótrúlega stuttum tíma breiðst yfir
stór svæði Hafi Langjökull og Hofsjökull lengi fram eftir verið
miklu stærri en nú, og það gera vatnsborðin hjá Hvítárvatni mjög
sennilegt og en fleiri rök styðja þá ágizkun, þá geta jökulurðir og
ísrákuð hraun í Hreþpum verið tiltölulega mjög ung. En það getur
líka verið, að þau séu gömul. Jöklar ganga fram og dragast aftur
á löngum tímabilum eftir árferði, og þá er ekkert eðlilegra, en að
myndast geti jökulurðir og ísnúin hraun á víxl. Ef skorið væri í
sundur ísþakið eldfjall, er enginn efi á því, að þar mundu finnast
ísnúin hraun og jökulöldur hvort ofan á öðru, enda hefi ég séð
slíkar myndanir norðan í Vatnajökli og við Vonarskarð. Eg gæti
vel ímyndað mér, að hnullungalögin við Tindafjallajökul og Eyja-
fjallajökul væru svo til orðin, þó það sé ekki víst. Bæði í Öskju
og við Vatnajökul sjást á stöku stað (eins og í Andesfjöllum)
hraunlög og íslög á víxl, þar sem hraun hafa runnið yfir jökul svo
hátt yfir sævarmáli, að meðalhiti ársins er minni en o°.
1 Vér komumst svo að orði, þó það sé eiginlega ekki rétt, þvi aldrei mun jök-
ull hafa albráðnað af Islandi síðan hið fyrsta kuldatímabil hófst,
2 Flestir ungir jarðfræðingar hafa sterka tilhneigingu til þess að mynda nýjar
»theóríur«, og svo var einnig fyrir sjálfum mér. Aður en ég byrjaði jarðfræðis-
rannsóknir á íslandi til muna, hafði ég þá hugmynd, að móbergið væri myndað við
eldgos undir jöklum á ísöldinni, af því flest ísþakin eldfjöll gjósa mest ösku. En ég
fór niður af þessari skoðun, þegar ég hafði skoðað móbergsfjöll víðsvegar um land,
af því svo margt virtist mæla á móti.