Eimreiðin - 01.09.1900, Blaðsíða 67

227
Milda framför má og telja stofnun sparisjóða þeirra, er upp
hafa risið hinn síðasta hluta aldarinnar. Hinn fyrsti þeirra var
stofnaður í Rvík 1872 og vóru innlög hans við lok ársins 13,610
kr., en 1891 vóru þau orðin 605,241 kr. og 1897 1,110,853 kr.
Árið 1891 vóru sparisjóðirnir orðnir 15 að tölu og innlög þeirra
allra 354,136 kr. Nú eru þeir orðnir 22 og innlög þeirra um 2
miljónir (1897: 1,742,337 kr.).
Ein hin öflugusta lyftistöng fyrir framfarir í verzlun og öllum
atvinnuvegum í hverju landi er að hafa góða banka. En alt fram
að árinu 1885 var enginn banki til í landinu. IJá var stofnaður
landsbanki með þriggja manna stjórn, einum framkvæmdarstjóra,
skipuðum af landshöfðingja, og tveimur gæzlustjórum, kosnum af al-
þingi. Stofnfé bankans var upprunalega að eins 1 j-i miljón óinnleys-
anlegra seðla, sem landssjóður lánaði bankanum og ábyrgðist. En
seinna óx starfsfé bankans töluvert við það, að sparisjóði Reykja-
víkur var steypt saman við hann. Síðastliðið ár (1899) nam við-
skiftaupphæð bankans (tekjur og gjöld) rúmlega 3^/4 miljón króna,
og allar eignir hans í fasteignum, verðbréfum og peningum námu
í lok ársins 2,046,424 kr., en af þeim átti sparisjóður Reylcjavíkur
töluvert meira en helminginn (1,070,055 kr.). Varasjóður bankans
var þá 203,577 kr. Af þessu má sjá, að starfsfé bankans er harla
lítið og því ekki von, að hann hafi getað gert milda breyting á
verzlun og öðrum atvinnuvegum landsmanna, enda verður ekki
séð, að hann hafi haft nein áhrif í þá átt. Pó verður að telja
stofnun hans töluverða framför frá því sem áður var, enda sýnir
hin stórkostlega aukning á húseignum landsins og þilskipastólnum,
að hann hefir orðið þeim að miklu liði. En að fleiru þarf að vinna
en þessu, og því vóru á síðasta alþingi, til þess að bæta úr bráð-
ustu nauðsyn á auknu starfsfé handa bankanum, samþykt lög um
að auka seðlamagn hans með 1 ji miljón, og auk þess að stofna
við hann veðlánadeild, er hefði heimild til að gefna út banka-
skuldabréf fyrir alt að 1,200,000 kr. En þótt að þessu kunni að
vera nokkur bót í bráðina, þá hlýtur þó öllum að vera ljóst, að
það muni lítið hrökkva til að fullnægja eðlilegri lánsþörf og við-
skiftaþörf manna, ekki sízt þegar litið er til þess, hversu gjörsnautt
landið er af peningum fyrir og hvílíkt dauðans ólag er á verzlun-
inni, þar sem alt eru tóm vöruskifti. Petta var síðasta alþingi líka
fullljóst og tók því mjög vel tilboði tveggja útlendinga, sem lagt
var fyrir þingið, um að stofna hér öflugan hlutafélagsbanka með
r5;