Eimreiðin - 01.09.1900, Blaðsíða 75

235
PjÓÐHÆTTTR. Ef telja ætti upp allar þær breytingar og
framfarir í þjóðháttum íslendinga. sem orðið hafa á hinni umliðnu
öld í smáu sem stóru, þá yrði langur uppi. Um það má toluvert
lesa í ritgerð -séra Eorkels Bjarnasonar »Fyrir 40 árum« í Tímariti
Bókmentafélagsins XIII (1892) og athugasemdum dannebrogsmanns
Ólafs Sigurðssonar í Ási við hana í sama riti (XV. árg., 1894), og
leyfum vér oss aðallega að vísa til þeirra ritgerða. Hér skal þess
eins getið, að hýbýlaskipun hefir mjög breytst til bóta, fataburður
orðið smekklegri, hreinlæti vaxið, mataræði batnað og hjátrú og
hégiljur minkað. Pá hafa og verkfæri manna tekið talsverðum
umbótum og sum ný upp tekin. Má sem dæmi þessa nefna, að
fram að 1840 var ljárinn reyrður við orfið, en þá fundu menn upp
á að festa hann með járnhólkum, og hafði sú uppgötvun enga
smávegis þýðingu fyrir sláttumanninn, þó hún sýnist í sjálfu sér
ekki stór. Enn meiri framför var þó það, er menn tóku upp
skozku ljáina og lögðu niður dengingarspíkurnar gömlu. Bá má
og nefna bættan reiðskap, bætt veiðarfæri, nýjar vélar: sauma-
vélar, prjónavélar, skilvindur, taðvélar, hjá sumum nýja vefstóla,
spunavélar, kerrur og vagna og jafnvel sláttuvélar. Ekki var það
heldur lítil framför, er steinolíulampinn útrýmdi grútarlampanum.
Af framför í íþróttum má sérstaklega nefna sundkenslu þá, er nú er
upp komin víða. Margt fleira þessu líkt mætti til tfna, ef rúmið leyfði.
Eitt hið helzta framfaramerki í þjóðháttunum verður og að
telja það, að samkomur og fundarhöld eru nú orðin tíðari en áður
og skemtanir dálítið margbreyttari, þó enn megi betur vera. Pað
er enginn vafi á því, að auknir mannfundir, aukin gleði og aukið
lífsfjör eru einhver hin öflugustu meðul til að kippa mönnum upp
úr doðanum og létta af þeirri lognmollu, sem nú í nokkrar aldir
hefir hvílt yfir landinu. En langt á það enn í land, að eins mikið
kveði að mannfundum, skemtunum og ferðalögum eins og hjá for-
feðrum vorum á blómaöld landsins, enda líka lífsfjörið, dáðin og
drengskapurinn að sama skapi minni en þá.
NIÐURLAG. Pó að hér hafi verið stutt yfir sögu farið og
mörgu slept, sem á hefði þurft að minnast, vonum vér að þetta
sé þó nægilegt til þess að sýna, í hverja átt þjóðin hefir stefnt á
umliðinni öld, og að framfarirnar eru ekki alllitlar í ýmsum grein-
um. Sólskinsblettirnir eru margir, en um nýja skuggabletti er miklu
færra, þó að þeir því miður séu líka til. Ef svo er að gætt, á