Eimreiðin - 01.01.1903, Blaðsíða 27

27
f*eir töldu sönglistina á meðal helztu menningarfæra, og það var
ekki að eins einstakra manna álit, heldur allrar þjóðarinnar. fað
var nauðsynlegt fyrir hvern heiðvirðan borgara, að vera músík-
alskt mentaður maður, því aðrir gátu ekki verið innan um al-
mennilegt fólk (Aristofanes). Og löggjöfin tók í sama strenginn.
t’annig áttu Arkadar, eftir eldgömlum lögum, að leggja stund á
músík fram að þrítugsaldri. Plató heldur því fram1, að »um leið
og menn breyti lögmáli tónlistarinnar, raski menn mikilsverðustu
landslögum». Hann álítur með öðrum orðum, að heill þjóðanna
sé meðal annars undir því komin, að henni sé haldið í réttu horfi.
Pessi praktiska og pólitiska þýðing, sem Grikkir álitu að
tónlistin heíði, virðist í fljótu bragði alveg óskiljanleg. En alt hef-
ir sínar orsakir og svo er um þetta. Eins og kunnugt er, telja
menn nú á tímum öll lög til tveggja tóntegunda eða tónkynja
(dúr eða molt), en Grikkir þektu fleiri: cLóriska, frýgiska, lýd-
iska tóntegund o. s. frv. Dórisk tóntegund var sungin við alvar-
leg tækifæri, sú frýgiska átti að hleypa hug og dug í menn, sú
lýdiska vakti sorg og söknuð, sú æóliska hljómaði Venusi og
Bakkusi til lofs og dýrðar2. Hver tóntegund hafði þannig sína
merkingu; menn heyrðu ekki annað en þá dórisku við hátíðleg
tækifæri, þá æólisku í gleðisamkomum o. s. frv. Tóntegundirnar
urðu smátt og smátt svo óaðskiljanlega bundnar við þessi ýmsu
tækifæri, að þær fóru að hafa sérstök tilætluð áhrif á menn al-
veg ósjálfrátt. Og þegar ekki þurfti annað en frýgiska tóna til
að stappa stálinu í hermannalýðinn, dóriska til að vekja guðs-
óttann í sálum manna eða æóliska til að koma þeim í gott skap,
þá verður sú praktiska og pólitiska þýðing sönglistarinnar
skiljanleg. Hómer talar um kappleiki í söngment. Mundi marg-
ur óska sér, að verða fyrir öðrum eins sóma, eins og þeim var
sýndur, sem báru sigur úr býtum í þessum kappleikjum. Beir
voru krýndir lárviðarsveig, gjörðum úr kvistum, er sóttir voru
með mikill viðhöfn frá Tempedalnum, og orðstír þeirra flaug
landshornanna á milli, eins og vindurinn bæri hann.
Ég vona að það, sem hér er sagt, sé nóg til að sýna það,
að Grikkir álitu ætlunarverk sönglistarinnar annað og meira en að
vera mönnum til gamans og einskis annars.
1 Ríkið IV. 3.
2 Sbr. E. Hanslich: Vom Musikalisch-Schonen, 2. útg., bls. 88.