Dagblaðið Vísir - DV - 01.09.1986, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1986.
15
Em stjómmála-
störf list trúðsins?
Eftir nokkurra ára störf við stjóm-
raál, íyrst í borgarstjóm og síðar á
Alþingi, leitar sú spuming æ oftar á
mig hvort á þessum stöðum sé ætl-
ast til raunverulegrar vinnu í þágu
borgaranna eða hvort sá sé snjallast-
ur stjómmálamaður sem slyngastur
er í að blekkja fólk, að afskræma
sannleikann. Nýliðin afmælishátíð
Reykjavíkurborgar varð enn eitt til-
efhi til þessara áleitnu spuminga.
Víst bar að fagna 200 ára afinæli
Reykjavíkur sem kaupstaðar. En
það var með öllu ósæmandi að eyða
hundmðum milljóna króna til þess
eins að mæra borgarstjórann í
Reykjavík, svo að helst minnti á
skrautsýningar nafiitogaðra ein-
ræðisherra Evrópu á fyrri tíð. Og
óskiljanlegt verður að teljast að
snjall listamaður eins og Hrafn
Gunnlaugsson skuli láta hafa sig til
að framleiða ósvífið áróðursplagg í
etað kvikmyndar, sem lýsti lífi fólks-
ins í borginni á okkar dögum, en til
þess var hann ráðinn þegar vinstri
flokkamir stjómuðu borginni. Að
góðir listamenn, leikarar Leikfélags
Reykjavíkur og hljóðfæraleikarar
Sinfóníuhljómsveitar Islands, standi
uppi á sviði og geifli sig á meðan
segulbandsupptakan glymur, er
einnig ofar mínum skilningi. En allt
er þetta í fullu samræmi við annað
það sem hinn mikli borgarstjóri
sagði á þessari löngu krýningar-
hátíð, ósannindi og blekkingar. Og
svo undarlega vill til að fáir verða
til að mótmæla, menn sýnast kunna
leikaraskapnum prýðilega.
Móðuharðinda minnst
Sannkristnir samborgarar borgar-
stjórans depluðu ekki auga undir
predikun hans í Neskirkju sunnu-
daginn fyrir hina miklu afmælis-
hátíð. Þar gerði hann að umtalseftn
fátæktina fyrr og nú. Hann minntist
móðuharðindanna 1783 og næstu ára
og þeirra sem þá féllu úr hungri og
sjúkdómum og taldi fáránlegt að
heyra ábyrga menn vorra daga taka
sér í munn orð eins og „fátækt“ og
„neyðarástand" þegar saman væru
borin kjör manna í móðuharðindun-
um og nú á okkar dögum. Neyðar-
ástand þýddi ekki það að eldgos,
hafís eða aðrir válegir fyrirboðar
væru í vændum, sagði borgarstjór-
inn, heldur það að ljóst væri orðið
að dragast kynni í eina til tvær vik-
ur að opna eina eða tvær af 200
dagvistardeildum borgarinnar. í
Reykjavík er fátæktin hégóminn
einn að mati borgarstjórans, a.m.k.
þegar hugsað er aftur í tímann um
tvær aldir! Og það er vissulega rétt
hjá borgarstjóra, að í samanburði
við hinar myrku aldir erlendrar
áþjánar búa Reykvíkingar við sæmi-
legan kost. Við þurfum ekki að óttast
að bömin okkar verði holdsveikinni
að bráð eða hungraðir bamamenn
verði sendir á Brimarhólm verði
þeim á stela sér kjöti til að fæða
deyjandi böm sín. Né heldur að lífs-
glöðum dætrum okkar verði drekkt
á Þingvöllum fyrir hórlífi. Þetta
vissum við allt.
Það em hins vegar ný tíðindi fyrir
okkur að þessar löngu liðnu hörm-
ungar séu viðmiðun borgarstjórans
í Reykjavík árið 1986, þegar rætt er
um kjör Reykvíkinga. En sannur
afturhaldsmaður lætur ekki að sér
hæða við hátíðleg tækifæri! Boð-
skapur hans er einfaldlega sá að
okkur væri best að halda okkur sam-
an og þakka fyrir að við erum ekki
öll að horfalla. Raunar þurfti borgar-
stjóri ekki að flakka aftur í aldir,
hann hefði eins getað sótt viðmiðun
sína til sveltandi systra og bræðra
um víðan heim á okkar dögum. En
íslands saga er vissulega við hæfi á
hátiðisdögum, ef menn kunna eitt-
hvað í henni, en þar skortir nokkuð
á þekkingu borgarstjórans í Reykja-
vík. Samanburðurinn varð þvi í
hæsta máta neyðarlegur, einkum
fyrir hann sjálfan.
Davíð hefur ekki sama vald
og kóngar fyrri alda
Frá því að Danakóngar réðu ríkj-
um í þessari sinni nýlendu hefur það
gerst að fólkið hefur tekið völdin í
sínar eigin hendur. Davíð Oddsson
hefur ekki sama vald til að kúga
alþýðu manna og kóngar fyrri alda.
Síðan það var hefur það gerst að
ísland varð lýðveldi, og áður en það
gerðist varð til verkalýðshreyfing í
landinu, sem hratt valdi atvinnurek-
enda yfir kúguðum verkalýðnum að
því marki að nú eru landsmenn til-
tölulega vel menntuð þjóð, sem
framleiðir mikil verðmæti og hefur
talsvert um það að segja hvemig
með þau er farið. Mikill fjöldi þessa
fólks hefur falið Davíð Oddssyni að
annast sameiginlega fjármuni Reyk-
víkinga um sinn og fyrir það þiggur
hann um 150.000 kr. í föst laun á
mánuði. En hann á ekki borgarkass-
ann eins og ráðamenn fyrri alda, sem
hann nú vitnar til, svo að engin
ástæða er til að þakka honum sér-
staklega fyrir „hvað fátæktin hefur
komist vel til manns“ þessi 200 ár
eins og hann sjálfur orðaði það svo
smekklega.
Ég er heldur ekki viss um að fólk-
inu, sem í sífellu leitar ráða hjá
okkur alþingismönnum í neyð sinni,
þyki fátæktin hafa komist vel til
manns. Sjúkraliðinn, sem vinnur hjá
Reykjavíkurborg og hefur 1/6 af föst-
um launum borgarstjóra og engin
hlunnindi, er i töluverðri neyð, af
því að hún á að greiða dagmömmu
20.000 kr. á mánuði fyrir gæslu
tveggja bama. Meðlög, mæðralaun
og endurgreiðsla á mismun dagvist-
argjalda duga tæplega fyrir þvi. Og
þá er eftir húsnæði og fæði. Og ungu
hjónin með bömin tvö, sem hafa um
50.000 kr. á mánuði samanlagt, teldu
það skipta verulegu máli ef „ein eða
tvær deildir“ yrðu opnaðar á dag-
vistarheimilum borgarinnar, svo að
þau þyrftu ekki að greiða 20.000 kr.
fyrir bamagæslu á mánuði.
Vissulega gerir þetta fólk kröfúr
umfram þær sem gerðar vom 1783.
Þetta fólk vill vinna borginni sinni
vel, en það krefst þess að bömum
þess sé vel borgið undir handleiðslu
sérmenntaðs fólks, og það krefst þess
að hafa tíma til að sinna bömunum
sjálft að afloknum eðlilegum vinnu-
degi. Hjónin í kvikmyndinni hans
Hrafhs, sem vinna fjögur störf og
byggja hús þess á milli bara til að
vera flott, nagldraga syngjandi og
þjóta í Broadway þegar stund gefst,
era tæpast dæmigerð fyrir ungt fólk
í borginni. Nema þau séu svona glöð
yfir að þurfa ekki að lifa á möðkuðu
komi.
Þetta fólk er hvergi að sjá
Enda er fátt dæmigert fyrir borgar-
lífið í hugarheimi þeirra vina,
borgarstjórans og Hrafhs Gunn-
laugssonar. I þeirra heimi er ekkert
gamalt fólk, harla lítið um verka-
fólk, enn minna um böm og fáir
listamenn. Verkalýðshreyfingin og
forysta hennar sést hvergi. Dagvist-
arheimilin gleymdust, Félagsmála-
stofhun og starfsmenn hennar sáust
hvergi, enda eins víst að þar yrði
farið að væla um fátækt. Alþingi
kom lítt við sögu, enda lýðræðið til
lítils annars en að gera einfaldan
boðskap borgarstjórans flókinn. Á
borgarskrifstofunum var borgar-
stjórinn einn ásamt elskulegum
ritara sínum. Heilsugæslufólk,
kennarar, verslunarfólk, sorphirðu-
fólk, fóstrur og fleiri og fleiri, þetta
fólk er hvergi að sjá og heyra hjá
þeim félögum.
„Ég er viss um, að þegar þessi
gegni samborgari okkar á ferðalagi
Kjallarinn
Guðrún
Helgadóttir
alþingsmaður
Alþýðubandalagsins.
sínu inn í nútíðina (þessi frá 1786!)
væri búinn að ná sér að fullu eftir
þessar skýringar myndi hjarta hans
ekki fyllast af vandlætingu, heldur
þvert á móti af gleði. Hann yrði
meira að segja himinlifandi glaður
yfir því að hitta fátæktina aftur eftir
200 ár og sjá hve vel, meira að segja
hún, hefur komist til manns.“ Þetta
sagði borgarstjórinn í Reykjavík 17.
ágúst 1986. Það má vel vera að mörg-
um Reykvíkingum, já 46% kjósenda,
þyki fátæktin í Reykjavík svona
skemmtileg í dag. En ég þekki fjölda
reykvískra borgara, sem finnst ekk-
ert skemmtilegt við að missa heimili
sín, þurfa að leggjast á sjúkrahús
vegna ofþreytu og áhyggju, sjá enga
aðra leið til að greiða matarskuldir
en að leita á náðir Félagsmálastofh-
unar, þó að þeir vinni langan
vinnudag, geta á engan hátt sinnt
bömum sínum sem skyldi. Þetta fólk
er ekkert feimið við að kalla þetta
ástand neyð þó að holdsveikinni sé
útrýmt.
Sem betur fer. Ef enginn yrði reið-
ur af að hlusta á þvætting eins og
þann sem hér hefur verið vitnað til,
væri þjóðfélagsumræða list trúðsins
og snjall stjómmálamaður einungis
meistari blekkingarinnar. Trúðar
era vinsælir í afmælisboðum, en i
hinu daglega stríði vænti ég að fólk
kjósi heldur heiðarlega og sannsög-
ula stjómmálamenn til að halda á
málum sínum.
Guðrún Helgadóttir
Þakkir séu biskupi íslands
Kjallarinn
JON VALUR
JENSSON
GUÐFRÆÐINGUR
inn hefur þá hirðisskyldu við fólkið
í landinu að vara það við hinu illa.
Og kirkjunni er skylt að beijast gegn
lögum sem fótumtroða sjálfan lífe-
réttinn. I þá átt ganga mótmæli núv.
og fv. biskups og auk þess einróma
yfirlýsingar prestastefnu, kirkju-
þings, prófastafundar, aðalsafriaðar-
fundar Reykjavíkurprófastsdæmis,
sérstakra nefrida á vegum kirkjunn-
ar o.s.frv. Þessi „lög“ era freklegt
mannréttindabrot og hljóta að víkja.
Hún telur konur og lækna „dóm-
bær“ á að „það muni verða baminu
fyrir bestu að fæðast ekki inn í þenn-
an heim“. En eiga konur eða læknar
að vera dómarar yfir lífi og dauða
annarra? Læknaeiðurinn gefur ekki
vald til að kveða upp dauðadóma
heldur segir: „Ég mun sýna fyllstu
virðingu fyrir mannslífinu frá getn-
aðarstundu." Kirkjan gerir að sjálf-
sögðu þá sömu kröfu til allra.
„Pétur biskup er aðeins að uppfylla það
sem embættið býður honum þegar hann
hefur upp raust sína til biðja griða hinum
vamarlausustu 1 þessu þjóðfélagi.“
Kona nokkur (nafhlaus) andmælti
hér í blaðinu orðum Péturs Sigur-
geirssonar biskups um sk. fóstureyð-
ingar, en í nýútkomnu hirðisbréfi
sagði hann að enginn eðlismunur
væri á bamaútburði til foma og
fóstureyðingum nú á dögum. Mótrök
konunnar eru dæmigerð fyrir það,
sem aðrir á sama máli hafa tahð
góða og gilda réttlætingu fyrir deyð-
ingu fósturs. Ég ætla því að taka
þessar röksemdir hennar hér fyrir í
réttri röð.
Hún segir biskupinn hafa sett sig
í dómarasæti með ummælum sínum.
Því fer fjarri að sannleiksvitnis-
burður hans um deyðingu ófæddra
bama jafhgildi því að hann sé að
dæma konur enda era væntanlega
aðeins fáar þeirra kvenna, sem fara
í fóstumámsaðgerð, sér meðvitandi
um þá staðreynd að fóstrið er mann-
eskja. „Hér er um mannslíf að tefla,“
sagði Sigurbjöm Einarsson biskup,
þegar þessi „lög“ vora rædd 1975.
Pétur biskup er aðeins að uppfylla
það sem embættið býður honum þeg-
ar hann hefur upp raust sína til að
biðja griða hinum vamarlausustu í
þessu þjóðfélagi. Og vel að merkja:
hver setur sig i dómarasæti yfir lífi
og dauða ef ekki sá sem styður og
réttlætir fiöldaaftökur á ófæddum
bömum?
Hún segir að búið sé að lögleiða
fóstureyðingu og að því verði ekki
breytt. En kirkjan lýtur ekki mann-
fjandsamlegum lögum heldur vilja
Guðs og vonar á sigur hans. Biskup-
Bréfritari kallar fóstureyðingu
„síðasta úrræðið". Þau orð era jafii-
góð röksemd fyrir útburði bama til
„En tölur benda til þess aö mlnna
en fimmtungur kvenna myndi láta
framkvœma fóstumámsaðgerö
ólöglega ef hln ieiðin væri ófær.“
foma og fósturdeyðingum nú á dög-
um. En ég spyr hana á móti: Af
hveiju era þá svo margir árum sam-
an á biðlista eftir bami til ættleið-
ingar eða fósturs?
Hún virðist telja að bann við fóst-
urdeyðingum dragi ekkert úr þeim -
þær verði bara framkvæmdar ólög-
lega. En tölur benda til þess að
minna en fimmtungur kvenna myndi
láta framkvæma fóstumámsaðgerð
ólöglega ef hin leiðin væri ófær. Og
sú fullyrðing rauðsokka að fyrir 1975
hafi tíðkast ólöglegar fóstureyðingar
hjá íslenskum stúlkum í stórum stíl
(innan lands og utan) er marghrakin
af læknum og á Alþingi.
Þá telur hún bann við fósturdeyð-
ingum óráðlegt vegna mikillar
áhættu af ólöglegum fósturdeyðing-
um. En nú orðið eru það oftast lærðir
læknar sem framkvæma ólöglegar
fósturdeyðingar á Vesturlöndum.
Sýkingarhættan hefur því minnkað,
en samt fylgir öllum fósturdeyðing-
um áhætta fyrir móðurina, bæði
líkamleg og andleg. Þetta er vaxandi
áhyggjueftii, einkum þar sem fóstur-
námsaðgerðir fara nú æ tíðar fram
á frumbyijum, en þær era t.a.m. í
tvöfalt meiri hættu á að verða ófrjó-
ar vegna aðgerðarinnar heldur en
þær sem eiga böm fyrir.
Ófædda bamið er náttúrlegur
bandamaður en ekki ógnvaldur
móðurinnar. Hagsmunir þeirra fara
saman og við líferéttarmenn beij-
umst fyrir hvorum tveggju. Þökk sé
biskupi fyrir hðveislu hans við mál-
stað lífeins. T, TT .
Jon Valur Jensson.