Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1987, Blaðsíða 8

8
LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð i lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Of háir og of iágir vextir
Stjórnmálamenn okkar, og þá ekki síður ráðherrar
en aðrir, tala af töluverðu ábyrgðarleysi um vexti.
Mætti ætla af orðum þeirra, að vextir séu fyrirbæri, sem
Seðlabankinn eða einhver önnur opinber stofnun geti
hækkað og lækkað með eins konar handafli.
Þeir sjá, að vextir og jafnvel raunvextir geta verið
óþægilega háir. Við sjáum til dæmis vel í húsnæðisum-
ræðunni, að vandinn felst að töluverðu leyti í, að
íbúðaeigendum er ekki talið kleift að borga sömu vexti
í húsnæðislán og kerfið borgar lífeyrissjóðunum.
Vextirnir, sem lífeyrissjóðirnir fá, eru byggðir á erfið-
um samningum húsnæðisstjórnar ríkisins og sjóðanna.
Þeir eiga að endurspegla markaðsvexti í þjóðfélaginu.
Væru þessir vextir allt of lágir, gætu lífeyrissjóðirnir
ávaxtað fé síns fólks á annan og skynsamlegri hátt.
Ríkið tekur svo á sig að niðurgreiða þessa vexti um
þriðjung eða meira til venjulegs fólks og um meira en
tvo þriðju til forréttindahópa verkamannabústaða. Þetta
er svo dýr niðurgreiðsla, að reiknað er með, að eftir
nokkur ár gleypi hún allt húsnæðisfé ríkisins.
Hins vegar sýnist erfitt að minnka þessa niður-
greiðslu og ókleift að afnema hana með öllu. Enda má
segja, að fráleit sé slík arðsemi í húsnæðiskaupum, að
hún standi undir raunvöxtum markaðarins. Á sama
hátt er slík arðsemi ekki sögð vera í lánum námsmanna.
Útilokað er, að peningar geti borið núverandi raun-
vexti um aldur og ævi. Uppsafnaður arður þeirra næmi
fljótlega miklu meiri upphæð en sem svarar öllum pen-
ingum þjóðarinnar. Núverandi raunvextir hljóta því að
vera tímabundin blaðra, sem springur einhvern tíma.
Þetta er flókinn vandi, því að stjórnvöld geta ekki
með handafli náð raunvöxtum niður í tölur, sem húseig-
endur, námsmenn og aðrir geta borgað. Til þess að geta
lánað þarf nefnilega peninga. Af þeim er alls ekki nóg,
svo sem auglýsingar bankanna sýna greinilega.
Hægt væri að nálgast eðlilega og greiðanlega raun-
vexti, ef jafnvægi væri í lánamarkaðinum. Við mundum
þekkja slíkt jafnvægi á, að bankarnir auglýstu útlán sín
og útlánakjör jafngrimmt og þeir auglýstu innlánin og
innlánakjörin. Engum banka dettur slíkt í hug núna.
Við stöndum því andspænis þverstæðunni, að raun-
vextir eru í senn of háir og of lágir. Þeir eru ekki nógu
háir til að framkalla svo mikinn sparnað, að nægilegt
lánsfé myndist fyrir meintar lánsþarfir. Um leið eru
þeir svo allt of háir, að ríkið þarf að niðurgreiða þá.
Ríkið gæti reynt að lina þessa spennu með því að
hætta að niðurgreiða vexti og draga þannig úr eftir-
spurn lána. En margvíslegar ástæður valda því, að slík
markaðshyggja er af öllum þorra fólks talin ófram-
kvæmanleg frá félagslegu og menningarlegu sjónarmiði.
í staðinn reyna ríki og Seðlabanki að hafa raunvexti
hverju sinni eins háa og framast er unnt til að draga
úr eftirspurn. Þetta hefur minnkað spennu, en aldrei
nálgast raunverulegt jafnvægi. Miklu fleira þarf að gera
til að draga úr eftirspurn, svo að vextir megi lækka.
Á þenslutíma þarf ríkið að draga úr eigin fram-
kvæmdum og rekstri til að minnka samkeppnina um
hið takmarkaða íjármagn. Sömuleiðis þarf ríkið að skrá
gengi peninganna rétt, svo að innflutningsspenna magni
ekki peningaþörf. Hvorugt er gert af nokkurri alvöru.
Meðan ríkið keyrir á fullu og gengi krónunnar er
skakkt, verða raunvextir allt of háir og lágir í senn og
verða ekki læknaðir með stjórnvaldi eða öðru handafli.
Jónas Kristjánsson
Svona lítil þjóð
sem á sína
eigin tungu
Það er léleg aðferð við uppeldi að
vera alltaf að skamma. Best er að
heilla með orðum og hugsunum.
Samt er fullorðið fólk sífellt að
skamma unglingana, og þaö með
gersamlega innantómum orðum,
sem það heldur aö séu „réttu“ orð-
in. En ég spyr: Að hvaða gagni
koma hárrétt orð ef þau eru inni-
haldslaus?
Að mínu viti er ekki hægt að
„varðveita" tungumál. Aftur á
móti er hægt að viðhalda því með
notkun. Og best er að notkuninnni
fylgi innihald.
Það að varðveita er ekki viðhorf
sem fellur unglingunum vel í geð.
Meðan maður er ungur er hann að
eyða og sóa orku, orðum, hugsun.
Og það stafar af því að líkaminn
og andinn eru í fullu fjöri.
Tungan er ekki fast form, heldur
síbreytilegt. Form án innihalds er
versta tegund af tómi. Og það gildir
einu þótt formiö sé fagurt og full-
komið, ef það skortir innihald deyr
það hreinlega fyrr eða síðar.
Af þessum sökum er það ekki
höfuðvandamál íslenskrar tungu
að segja eitthvaö á réttu máli. Við
ættum miklu heldur að spyrja okk-
ur í einlægni:
Hvað höfum við að segja á ís-
lensku?
Það er ekkert vit í að vera sífellt
að staglast á því, í tíma og ótíma:
Mér hlakkar til er rangt mál. Miklu
nær væri að búa unga fólkið undir
að heyra eitthvað, sem það hlakkar
til að heyra.
Ég er ekki mikið fyrir að hneyksl-
ast á ungu fólki. Viðhorf mitt til
þess er afar einfalt: Allt sem er
ungt er fagurt og rétt. Það stafar
af því að þegar ég sé börn og ungt
fólk finnst mér ég sjá nýfæddan
heilagleika.
Líklega hef ég sterkar taugar,
vegna þess að það fer ekki sérstak-
lega í þær þótt ég heyri fólk vera
að „ókeija“ í tíma og ótíma. Þegar
ég var barn var gamla fólkið sífellt
að segja: Gúmorinn, í staðinn fyrir:
Góðan daginn. Miðaldra fólk var
aftur á móti með „olrætið" á heil-
anum. Allt var „olræt“.
Samt hefur tungan þraukað fram
á okkar dag. Og það hefur sýnt sig
I talfæri
Guðbergur
Bergsson
að hún hefur þolað bæði: gúmorinn
og olrætið. Eins mun hún með tíð
pg tima varpa „ókeiinu" af sér líka.
íslensk tunga hefur sannað það, að
hún er ágæt útigangshryssa, og
hún ætti alltaf að vera fylfull af
orðum og innihaldsríkum hugsun-
um.
Landsmenn mættu samt muna,
að ísland er sérstætt land og menn-
ing þjóðarinnar einstæð. Hvert sem
íslenskur maður fer er hann alltaf
„eitthvað", fyrir þá sök að hann er
íslenskur. Hins vegar er ekkert sér-
stakt við það að vera af stórþjóð.
En það er ekki nóg að vera íslend-
ingur og þess vegna „eitthvað“.
Réttast er að láta tunguna vera að
puða í sífellu, þá stirðnar hún ekki
í of fostum reglum. Hún verður lip-
ur og létt. Það er miklu betra fyrir
tungu að sveigja sig í vindinum,
jafnvel þótt hann blási frá engilsöx-
um um stund, heldur en standa
sem foldgnátt flall, tignarlegt en
dautt.
Menn líta meira upp til hins lága,
lifandi og safaríka grass en til
dauðra fjalla, hversu há sem þau
kunna að vera og í fóstum skorðum
sem eru réttar. Og þá spyrja þeir
sem ekki þekkja stráið:
Hvaðan ert þú?
Frá íslandi?
Hvað eruð þið margir?
Bara tvö hundruð og fjöru-
tíu þúsund strá.
Og hvaða tungu talið þið?
íslensku.
Og nú er sagt í undrun, af óbland-
inni aðdáun, eins og útlendingar
gera, týndir í mannhaf þjóðar
sinnar:
Þið eruð svona litil þjóð sem
á samt sína eigin tungu.
Og þannig á þetta að vera
meðan heimurinn stendur.
En það er ekki nóg að eiga sína
eigin tungu, menn verða líka að
eiga helst mikla þjóðmenningu á
henni, í bland við sérstæða kosti
hvers einstaklings.
Guðbergur Bergsson
íslensk tunga hefur sannað það, að hún er ágæt útigangshryssa, og hún ætti alltaf að vera fylfull af orðum
og innihaldsríkum hugsunum.