Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1987, Blaðsíða 68

68
MÁNUDAGUR 14. DESEMBER 1987.
REYKJKMÍKURBORG
AauMn St&dcvi
NÓABORG,
Stangarholti 11
Deildarfóstra eða starfsfólk með uppeldismenntun
óskast nú þegar eða frá áramótum.
Einnig vantarstarfsfólkeftir hádegi.
Upplýsingargefurforstöðumaður ísíma 29595
ogástaðnum
HEILSUGÆSLUSTÖÐ Á AKRANESI
Tilboð óskast í að reisa heilsugæslustöð við sjúkra-
húsið á Akranesi og fullgera hana að utan. Húsið er
3 hæðir, 570,8 m2 að grunnfleti. Gólfplata 1. hæðar
hefur verið steypt. Verkinu skal lokið 1. mars 1989.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, Borgar-
túni 7, Reykjavík, og hjá Verkfræði- og teiknistof-
unni, Kirkjubraut 40, Akranesi, frá þriðjudegi 15.
des. 1987 til 5. jan. 1988 gegn 10.000 kr. skilatrygg-
ingu.
Tilboð verða opnuð á skrifstofu Innkaupastofnunar
þriðjudaginn 12. janúar 1988 kl. 13.20.
ll\ll\IKAUPAST0FI\IUI\l RÍKISIIMS
__________BORGARTUNI 7. 105 REYKJAVIK
GJOFIN
SEM KEMUR
EIGINMANNINUM
ÁÓVART
NILFISK
DÖNSK GÆÐI
Framtíðarryksugan sem þolir allan samanþurð.
Síung og spræk, löngu eftir að aðrar hafa gefist
upp. Góó kjör-Greióslukortaþjónusta
NILFISK GS 90 >FOniX
engin venjuleg ryksuga hatuniga simioi>24420
Vita Andersen. Kirsten Thorup.
Uppstytta í
óhamingfunni
minnihlutahópum í sögunni. Hún
varð hálfókvæða við og þóttist hafa
lýst meirihlutanum, venjulegu al-
þýðufólki. En það má einu gilda,
hitt er verra hve flöt lýsingin er.
Því miður íinnst mér þessi verö-
launaveiting dæmigerð fyrir
útbreitt viðhorf til bókmennta hér
í Danmörku, að þær eigi að vera
gagnlegar á svipaðan hátt og blaða-
mennska. Það er von að hér sé allt
að drukkna í lélegum bókmenntum
þegar þeim er hvarvetna hampað.
Sumir gagnrýna þessa bók miðað
við næstu á undan, Himmel og
helvede. En mér fannst sú bók hafa
alveg sömu galla, það sem ég nennti
að lesa.
Röð ótrúlegra tilviljana
Thomas Bruun: Et paradisisk blik
er smásagnasafn, þriöja bók höf-
undar en sú fyrsta birtist fyrir
þremur árum. Undirtitill er hu-.
moresker og grotesker og sumar
þessar sögur eru skopmyndir
þröngsýns fólks en aðrar eru á
mörkum þess mögulega, jafnvel
handan við þau, fyrsta sagan. Sú
fannst mér best þar sem röð ótrú-
legra tilviljana og samsæra orka
saman að leiða saklausan mann
undir steinengil sem hrapar ofan
af dómkirkju. Stíllinn, sem eiri-
kennist af stuttum, óvenjulegum
málsgreinum, er það annarlegur
að lesendur geta þeim mun fremur
lifað sig inn í furðulega atburðarás-
ina. Enda er hvert atvik hennar
mögulegt, bara ekki samtengingin.
Aþrar sögur voru miklu síðri
fannst mér og þá einkum vegna
þess hve einhliða þær eru, rétt eins
og afþreyingarbækur. Saga sem er
tómar samfaralýsingar, tilfinn-
ingalaus upptalning líífæra og
hreyfinga þeirra, rís ekki upp yfir
sjoppustigið þótt í endinn komi
vélbyssuskothríð alveg óforvar-
andis. í heild er þetta ekki sterk
bók en sýnir ótvíræða hæfileika.
Flestar bækur sem ég hefi talað
um í þessum pistlum eru frá Gyld-
endal sem drottnar í útgáfu fagur-
bókmennta í Danmörku. Þar eru
flest kunnustu skáldin, forstjóri
fyrirtækisins er Klaus Riíbjerg,
kunnastur þeirra allra. En þessi
síðasttalda bók Bruun er frá Borg-
en, forlagi sem birtir einkum
bækur ungra höfunda sem eru að
byrja eða á 2-3 bók. Þar birtast
margir þeir sem nú þykja helst
vaxtarbroddur danskra bók-
mennta og komum við að ýmsum
þeirra í næstu pistlum.
Ö.Ó.
Vita Andersen er mörgum íslend-
ingum að góðu kunn fyrir smá-
sagnasafn sitt Haltu kjafti og vertu
sæt sem birtist á íslensku fyrir um
það bil áratug. Hún sendi frá sér
fyrstu skáldsögu sína nú um miðj-
an nóvember, Hva’for en hánd vil
du ha’, hátt í 300 bls. Sagan gerist
í Kaupmannahöfn fyrir um þrjátíu
árum og segir frá níu ára stelpu
sem er óskaplega hænd að móður
sinni en hún er að flytja að heiman
til elskhuga síns. Sagan er sögð af
stelpunni og móður hennar til
skiptis. Inní blandast bernsku-
minningar móðurinnar frá fá-
tækrahverfum Kaupmannahafnar
fyrir stríö. Þetta er afskaplega
áhrifamikil saga, ein af þeim sem
ég gat ekki sleppt, las í striklotu
fram á nótt. Bæði gerir hún um-
hverfið lifandi með vönduðum
lýsingum ýmissa fyrirbæra sem
eru dæmigerð fyrir sinn_tíma og
þar að auki, sýna þessi smáatriði
hugarástand, gegna hlutverki í
heildinni. Eins og í smásagnasafn-
inu þá eru hér magnaðar myndir
einmanaleika og óhamingju. Þetta
verður lifandi í smáatriðum í t.d.
ákafri hjátrú stelpunnar sem reyn-
ir að galdra mömmu sína til sín
með alls kyns helgisiðum. Það sem
segir um klæðaburð hennar,
græðgi í sætindi, einangrun í skól-
anum o.fl. er allt átakanlegur
vitnisburður um vanrækslu á
baminu og örvæntingu þess. Og
þessar myndir af kvöl eru þunga-
miðja sögunnar, birtast í lífs-
reynslu þriggja kynslóða kvenna
við ýmsar aðstæður. Þannig stefnir
allt efnið að einu marki og magnast
að áhrifum við það. Það veröur
aldrei uppstytta í þessari óham-
ingju nema þegar aðalpersónan
getur huggað einhvem annan sem
á bágt. Þá huggast hún sjálf við
samstöðuna. í þessu er sjálfsagt
mikill sannleikur fólginn en mér
finnst það veikja bókina, orka
ósannfærandi, sbr. um ömmuna
hér á eftir.
Sætir tíðinum
Aðalkostur sögunnar er innlifun
skáldsins í einstök atvik sem verða
þmngin merkingu. En mér finnst
ekki alltaf takast eins vél að tengja
þau atvik saman í heild. Mynd að-
alpersónunnar, bamsins, dýpkar
raunar þegar farið er frá hugsun-
um hennar sjálfrar til þess hvemig
móðir hennar skynjar hana. En
sama verður ekki sagt um móður-
ina. Hún virðist svo miklu aumari
1 augum dótturinnar en í hugsun-
Danskarbókmenntir
Örn Ólafsson
um sjálfrar sín, framan af, að erfltt
er að sjá þetta sem eina persónu.
Og bernskuminningar hennar um
slömma sem llJqast því versta í
þriðja heiminum er erfitt að tengja
við fullorðna munaðardrósina því
hún nær ekki sambandi við mann
sinn vegna þess að hann er fyrst
og fremst mótaður af því að vera
alinn upp við fátækt og harðan
aga. Vel er lýst ömurlegu heimili
foreldra hans, afa stelpunnar og
ömmu en svo er amman í einu vet-
fangi látin breytast úr kúgara
stelpunnar í grátandi, umkomu-
lausan einstæðing sem lætur
stelpuna hugga sig og leiða vilja-
laust burt frá karlskepnunni. Það
drepur niður áhrif sögunnar þegar
persónur detta svona tílefnislítið í
sundur.
Allt um það er þetta góð bók og
sætir verulegum tíðindum í dönsk-
um bókmenntum að mínu viti. Hún
var tilnefnd af Dana hálfu til bók-
menntaverðlauna Norðurlandar-
áðs viku eftir að hún birtist.
íbelg og biðu
Kirsten Thorup heitir önnur
skáldkona og er einkum fræg fyrir
mikinn skáldsagnabálk af Jonnu
litlu. í vor kom fjórða sagan af því
verki, Den yderste grænse, sjö
hundruð bls. í tveimur bindum. Er
nú Jonna uppkomin, einstæð móð-
ir. Hún er fyrst kennari en er
hrakin úr því starfi vegna frjáls-
lyndis síns og vegna þess að hún
umgengst nemendur sem jafningja
sína og fer þá að vinna í stórversl-
un, dóttirin orðin unglingur. Og
þar gafst ég upp við lesturinn, bú-
inn með fimmtung ritsins. Þessi
saga líkist því að tekin sé upp stífla
og allt flæðir fram í belg og biðu,
stórt og smátt. Ekkert tengt saman
og ekki unniö úr neinu svo ekki
veröur séður neinn tilgangur með
því sem frá er sagt. En frásögn þess
er á allra venjulegasta hátt, að ég
ekki segi tómar klisjur. Ég væri
ekki að segja frá þessu verki hér
ef ekki hefði verið talað um það í
blöðum eins og hér færi bók-
menntaviðburður ársins ef ekki
meira. Og í nóvemberbyijun fékk
svo höfundur Gelsted-Scherfig-
Kirk verðlaun kommúnistaflokks-
ins fyrir lifandi myndir af