Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1988, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUR 19. DESEMBER 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTM1, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Árangur kreppunnar
Á því ári, sem senn er liðið, hafa orðið meiri og íleiri
breytingar í rekstri fyrirtækja en dæmi er um áður. Er
þá ýmist um að ræða samruna tveggja eða fleiri fyrir-
tækja, rekstrarstöðvun eða gjaldþrot. Athyglisvert er
að þessi umbrot eiga sér fyrst og fremst stað í verslun-
ar- og þjónustugreinum en það er einmitt sú atvinnu-
grein sem sagt er að hafi hagnast mest á neysluæðinu
og fjármálafylliríinu. í almennri smásöluverslun eru
eigendaskipti nánast daglegur viðburður og það sama
má segja um myndbandaleigur og sjoppurekstur. Þar
hafa menn ekki fyrr tekið við en þeir eru hættir aftur.
Að einhverju leyti er því um að kenna að búið er að
telja fólki trú um að slíkur rekstur sé mikil gróðavon
og kaupsýsla sé uppspretta fjár og vellystinga. Áróður-
inn um gróðann í versluninni hefur síast inn.
En það er ekki allt gull sem glóir og það gullæði hef-
ur reynst mörgum dýrkeypt áður en yfir lýkur. Á það
líka við um stærri verslanir og má nefna í því sam-
bandi Sláturfélag Suðurlands, JL matvöruverslun, Kjöt-
miðstöðina og Víði, af þeim stórverslunum sem skipt
hafa um eigendur á árinu.
Á þessu ári hefur bílasala verið sú þriðja mesta í
sögu bifreiðainnflutningsins. Samt hefur hver umboðs-
aðilinn á fætur öðrum þurft að gefast upp ellegar gert
róttækar breytingar á rekstri sínum. Veltir hf. hefur
skipt um eigendur, BMW umboðið er komið á nýjar
hendur og nú síðast hafa Bílaborg hf. og Sveinn Egils-
son sameinast í eitt fyrirtæki.
Það er auðvitað dapurlegt þegar einstakhngar eða
fyrirtæki hafa sokkið svo djúpt í skuldafenið að engin
leið önnur er fær, nema uppgjöf eða gjaldþrot. Bílaum-
boðin geta að einhverju leyti sjálfum sér um kennt eftir
að hafa lifað gósentíma í bílainnflutningi síðastliðin tvö
ár. Þau hafa reist sér hurðarás um öxl og þola þess
vegna ekki samdrátt sem er þó ekki meiri en svo að
bílainnfLutningur hefur verið með mesta móti.
Það er hins vegar ánægjulegt ef hin meinta kreppa í
þjóðfélaginu knýr fyrirtæki til endurskoðunar á rekstri
sínum og leiðir til samruna fyrirtækja eins og nú hefur
gerst með Ford og Mazda umboðin. Talsmaður hins
nýja fyrirtækis heldur því fram að eitt hundrað mihjón-
ir sparist við þennan samruna, sem er ekki lítið fé.
Kannski atvinnufyrirtækin og þjóðfélagið aht þurfi á
svona kreppum að halda til að komast niður á jörðina?
Kannski að nú sé runnið af okkur eftir íjármála- og
neyslufylliríið og árangurinn verði sá að hagræðing og
hagkvæmni í rekstri taki við af fjárfestingum og of-
vexti. Kreppan getur orðið sá hreinsunareldur sem
kennir mönnum að sníða sér stakk eftir vexti.
Augu launafólksins eiga líka að opnast fyrir þeirri
staðreynd að afkoma þess er háð afkomu fyrirtækjanna
og gleggsta dæmið um hin nýju viðhorf er ákvörðun
starfsfólks Arnarflugs að lækka sjálfviljugt laun sín um
tíu prósent. Það gerir það enginn nema nauðugur að
lækka sín eigin laun en starfsmenn Arnarflugs skilja
og viðurkenna að launakostnaður er stór þáttur í því
hvort fyrirtækið lifir eða deyr. Almennt hafa fyrirtæki
dregið mjög úr eftirvinnu og launþegar hafa tekið því
með skilningi. Allt bendir þetta til þess að hugarfarið í
þjóðfélaginu sé að breytast í þá átt að vinnuveitendur
og starfsmenn verði ekki stríðandi stéttir heldur hafi
sameiginlega hagsmuni gagnvart því að fyrirtækin beri
sig. Þá eru erfiðleikarnir ekki allir unnir fyrir gýg.
Ellert B. Schram
Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ: Hann hefur talað um storkun. Karl Steinar Guðnason alþingismaður:
Hann heimtar sinn rétt.
Storkun
eða
nauðvörn?
Mér sýnist lítil storkun í því að
takmarka samningsrétt og verk-
fallsrétt ef slíkar aögerðir eru þátt-
ur í því að koma í veg fyrir víðtækt
atvinnuleysi eða forða heimilum
og fyrirtækjum frá því að leggjast
í rúst.
Ríkisstjórn félagshyggju og jafn-
réttis er búin aö slá því föstu að
hér ríki ástand sem jaðri við neyð-
arástand og þá virðist ekki ósann-
gjarnt að allir fari í félag á jafnrétt-
isgrundvelli og sætti sig viö tíma-
bundnar takmarkanir á rétti sínum
ef í nauöir rekur. Þetta finnst mér
nafni minn Stefánsson og ASÍ ekki
vilja taka méð í reikninginn.
Sættir með nauðung
Þetta er auðvitað ekki annað en
sá hálffasismi eða korporativismi
sem sósíalistar taka fram yfir
markaðslausnir í þeirri trú að
þannig sé félagslegt öryggi almenn-
ings best tryggt, án þess að afnema
lýðræði með öllu, eins konar sættir
með nauðung milli vinnukaupenda
og vinnusala.
Lausnir sósíalista fela almennt í
sér að frelsi mitt og annarra tak-
markist af efnahagslegum ástæð-
um en ekki t.d. af kristnum rökum
sem fela í sér að frelsi mitt og ná-
ungans takmarkist af kærleika.
Einhver sósíalisti kann að segja að
frelsishugmyndir þeirra miðist við
sanngirni og um leið almenna
skynsemi og umhyggju fyrir illa
stöddum meðbræðrum. Út af fyrir
sig kann það að vera rétt.
En ef við flytjum umræðuna yfir
á það stig að kapítalistar stjórnist
af græðgi, jafnaðarmenn af frekju
og kommúnistar af grimmd fer
málið að vandast.
Hvað stjórnaði
Karli Steinari?
I þessu sambandi get ég ekki stillt
mig um aö spyrja hvað hafi stjórn-
aö Karh Steinari Guðnasyni, al-
þingismanni af Suðumesjum á
vegum krata, þegar hann hótaði að
KjáUariiui
Ásmundur Einarsson
útgáfustjóri
styðja ekki ríkisstjórnina nema
Suðurnesin fengju sitt. Var það
sóknarharka Suðurnesjamanna,
samnorræn frekja jafnaðarmanna
eöa braust fram einhver skortur á
sjálfsstjórn sem annars sést ekki
hjá dagfarsprúðum þingmannin-
um?
Þessum spurningum geta aörir
svarað betur en ég en á hitt verður
að benda að hafi sanngirnissjónar-
miðin verið að verki er augljóst að
„sanngimi" getur valdiö usla og
fellt ríkisstjórnir.
Skortir svör
Þaö er ekki einu sinni vist að
sanngimi til skamms tíma litiö fari
saman við sanngirni til langs tíma
litið. Hér á landi er talað um vax-
andi launamismun, að sumir hafi
„hróplega" há laun en aðrir
„smánarleg". Ég efast ekki um að
þetta kunni að vera rétt. En um-
ræður á Alþingi í vetur sannfærðu
engan mann um að fulltrúar laun-
þegasamtaka heföu lausnina á
reiðum höndum frekar en aðrir.
Þó er lausnin á valdi launþegasam-
taka með breytingum á launahlut-
föllum, upp að því marki sem það
er á valdi nokkurs manns, nema
cdmenn skilyrði batni, t.d. að gróði
fyrirtækja vaxi. -
Mikill launamismunur
En rétt er að benda á að við ís-
lendingar erum staddir á því stigi
í hagþróun yfir lengri tíma litið,
þegar launamismunur er sögulega
skoðaður, að við erum að reyna að
koma okkur af þrepi vanþróunar á
það stig sem kallast efnahagslega
þróað þjóðfélag. Við slíkar kring-
umstæður er launamunur mikill
og það á ekki við um kapítalisk
þjóðfélög einvörðungu heldur má
benda á Sovétríkin sem dæmi.
Jafnframt má benda á að „kvenna-
störf‘, eins og lækningar, eru held-
ur ekki sérlega hátt metin þar um
slóðir. Með þessu eru Sovétmenn
ekki að setja konur niður eða vis-
vitandi að skapa þrælandi lág-
launahópa. Þessi þróun er í nafni
framfaranna og þangað til menn
hafa fundið nýjar leiðir til að ná
markmiðum sínum er naumast um
aðrar að ræöa.
Ásmundur Einarsson
,,En ef viö flytjum umræöuna yfir á þaö
stig aö kapítalistar stjórnist af græögi,
jafnaðarmenn af frekju og kommúnist-
ar af grimmd fer málið aö vandast.“