Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.1989, Blaðsíða 18

18
MÁNUDAGUR 20. MARS 1989.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11. 105 RVlK, FAX: (1 )27079, SlMI (1)27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð i lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Kröfur til stjórnvalda
Vinnuveitendur og launþegar beina nú kröfum sínum
til ríkisvaldsins, eigi kjarasamningar að nást. Staðan
er þröng. Þorri fyrirtækja berst í bökkum. Þar er fyrst
og fremst átt við fiskvinnsluna. En það gildir einnig um
iðnaðinn, útflutnings- og samkeppnisiðnað. Þetta á einn-
ig við ýmsar þjónustugreinar. Samdráttarskeið ríkir í
þjóðfélaginu. Augljóst er, að ekki yrði stætt á að auka
kaupmátt launa frá því sem hann var til dæmis undir
lok síðastliðins árs. Yrði reynt að ganga lengra, mundi
slíkt einungis koma fram í vaxandi verðbólgu og gengis-
fellingum. En margir beggja vegna samningaborðsins
vilja nú freista þess að semja til skamms tíma. Rætt
hefur verið um 6-7 prósent launahækkun fram til fyrsta
september. Þetta gæti dugað til að halda kaupmætti
launa nokkuð óbreyttum. En menn mæna til ríkisvalds-
ins og vonast til, að ríkisstjórnin megni að gera eitthvað
afgerandi til að greiða fyrir samningunum. Stór hluti
atvinnulífsins er kominn í þrot. Fiskvinnslan lendir í
vaxandi vanda, þegar greiðslum á verðuppbótum á
frystan fisk lýkur í lok maí. Fiskverð hefur verið hækk-
að í samkomulagi. En eftir stendur, að í fiskvinnslunni
býr hallarekstur. Auðvitað sjá frystingarmenn til dæm-
is ekki, hvernig þeir geti greitt nokkra kauphækkun,
án þess að um verði að ræða baksamninga við stjórn-
völd. Fiskvinnslumenn vilja til dæmis semja við stjórn-
völd um vaxtamál og eflingu atvinnulífs. Þetta er að
mörgu leyti hið sama og launþegasamtökin vilja semja
um við stjórnvöld. En hvar á að taka á? Rétt er, að fisk-
vinnslufyrirtæki týni tölunni. En augljóst virðist að
gera má þær kröfur til stjórnvalda, að þau búi fyrirtækj-
um eðlilegan rekstrargrundvöll. Það er ekki svo nú. Til
dæmis er greinilegt, að gengið er enn of hátt fyrir út-
flutninginn og samkeppnisiðnaðinn. Því þurfa stjórn-
völd að koma til skjalanna. Til viðbótar þeim, sem nefnd-
ir hafa verið, er rétt að lita á, að Vinnumálasamband
samvinnufélaga er tregt til samninga vegna bágrar stöðu
fyrirtækja Sambandsins. Stjórnvöld hafa því skyldum
að gegna við þjóðfélagið að koma inn í samninga nú til
að koma samningum úr sjálfheldu. Afskipti stjórnvalda
eiga ekki að byggjast á því að bjarga SÍS eða öðru slíku.
Afskiptin eiga að grundvallast á því, að stjórnvöld skapi
atvinnugreinunum viðunandi rekstrargrundvöll með
því að hætta að spilla fyrir með röngum ákvörðunum.
Við skulum skoða fleiri aðalatriði. Hið rétta er að
öðru jöfnu, að svonefndir aðilar vinnumarkaðarins, at-
vinnurekendur og launþegar, semji og beri ábyrgð á
samningum. En viðurkenna verður, að stjórnvöld komi
þar víða inn í. Á stefnu stjórnvalda veltur, hvernig
samningarnir haldast. Stjórnvöld eru sjálf stór samn-
ingsaðili, að því er tekur til opinberra starfsmanna.
Fyrst og fremst verðum við að líta á, að á stjórnvöldum
nú veltur, hvort mörg fyrirtæki fá rekstrargrundvöll til
að geta yfirleitt greitt einhverjar kauphækkanir eða
ekki. Viðurkenna verður, að einhverjar kauphækkanir
verða að koma til. Kaupmátturinn er orðinn óeðlilega
litill, nú eftir áramótin, þótt rétt sé að ekki verði unnt
að jafna metin frá allri lækkun síðustu mánaða. Fram-
leiðsla í landinu minnkar líklega um þijú prósent eða
svo, þegar tekin eru árið í ár og síðastliðið ár. Þessa
skerðingu verða landsmenn að bera.
En krefjast verður, að hið opinbera bákn verði líka
skert og ríkið láti þegnana hafa eitthvað til baka.
Haukur Helgason
Sumir úr '68 kynslóðinni rákust á veggi kerfisins - ekki sist forystumenn hennar í Evrópu. - Frá mótmælum
stúdenta í Paris.
Stjórnmál,
brennivín
og rónar
í þeim samtíningi, sem er tveggja
binda ritverk Matthíasar Johann-
essen ritstjóra um höfðingjann Ólaf
Thors, getur aö finna óskáldlega
samlíkingu um foringja Sjálfstæö-
isflokksins sem líkt er viö brenni-
vín en sósíalistum jafnað til róna.
Segir svo á einum stað: „Sósíalist-
ar hafa löngum reynt að koma
óorði á forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins eins og Árni Pálsson
sagði að rónamir gerðu við brenni-
vinið... “ (2. bindi, bls. 344).
Að þessum orðum rituðum er
mér ekki ljóst hvort ég ætla að
skrifa um brennivín eða Sjálfstæð-
isflokkinn. Matthías hefur alltaf
skrifað um sjálfan sig svo ég þarf
ekki að hafa áhyggjur af honum.
Ég býst þó við aö það sem ég vildi
ritað hafa sé þetta: Ef maður tekur
Sjálfstæðisflokkinn eða brennivín-
ið hrátt þá er það vont en ef maður
tekur þaö besta og elsta þá er það
gott.
Veit ekki...
Ég varö nefnilega samferða ung-
um manrd á dögunum og við rædd-
um Sjálfstæðisflokkinn. Svo skildi
leiðir en við hittumst aftur stuttu
síðar og þá sagði hann á þessa leið:
„Þú spurðir hvar ég stæði í Sjálf-
stæðisflokknum. Veistu, ég bara
veit það ekki.“
Þaö er nú einu sinni svo að fólk
er í flokkum án þess að vita alltaf
af hverju. Og þaðan af síöur veit
fólk alltaf um hugmyndafræðilegar
rætur eða helstu markmið hinna
ýmsu afla eða foringja þeirra.
Hrundir menn
Viðmælandi minn er hámenntað-
ur maður á besta aldri og ég er
sannfærður um að hugmyndafræði
er ekki hans sterka hlið þótt hann
yrði fljótur að átta sig ef hann færi
að kynna sér máhð.
Ungt fólk í mörgum löndum, sem
dreymdi vinsamlegra umhverfi á
sjöunda áratugnum og framtíð friö-
ar og framfara, botnar ekkert í því
að viðleitni þess virtist stöðvast við
vegg sem var naumast sýnilegur.
Eg hef það fyrir satt að einstaka
forystumenn ’68 kynslóöarinnar í
Evrópu hafi einfaldlega hrunið sál-
KjaUarinn
Ásmundur Einarsson
útgáfustjóri
arlega þegar þeim varð ljóst að þeir
komust hvorki lönd né strönd fyrir
kerfisveggjum allt í kring.
Hérlendis breyttust frjálslynd-
ustu menn í hreina einræðissinna
eftir því sem á leið. Aðrir sættu sig
við að setjast að í kerfinu sem þeir
höfðu ætlað aö brjóta niður og enn
aðrir hurfu frá stjómmálum fyrir
fullt og allt.
Sú endurnýjun, sem flestir bjugg-
ust við i stjómmálaflokkunum,
hefur ekki átt sér stað. Þar sitja
áfram gamlir fulltrúar sem einu
sinni vom ungir og hafa svo sem
ósköp lítið að segja viö þjóð sína,
hvorki um hana sjálfa né í þágu
hennar.
Stúdentar sýnast vera þeirrar
skoðunar að stjórnmálamenn
stundi aðallega hagsmunagæslu og
svo mikið er víst að þeir gera htið
til aö verja stöðu sína á Alþingi,
nema skrifstofuaöstöðuna!
Kerfið blómstrar
Hafi menn reiknað með því að
kerfið féhi saman fyrir sókn æsk-
unnar þá hefur það ekki gerst.
Kerfið hefur aldrei lifað blómlegra
lífi. Meira að segja hefur kerfunum
Qölgað og þau hafa stækkað og það
er ekki annað að sjá en að náðar-
faðmur kerfisins þyki hinn huggu-
legasti.
Þótt allir flokkar hafi staðið sam-
an að myndun kerfisins, sem einu
sinni átti að bijóta niður, hefur
enginn nýr ilokkur myndast sem
snúist hefur gegn kerfinu, að því
undanskildu aö fulltrúi litla
mannsins, Borgaraflokkurinn,
eignaðist á sínum tíma sjö þing-
menn, en fæstir vilja nú kannast
við flokkinn, sennilega af ótta við
að verða kallaðir litlir.
Bandalag jafnaðarmanna leystist
upp á tiltölulega stuttum tíma
vegna þess að fjórir þingmenn töld-
ust ekki hafa afl í átök við kerfið
og ákváðu einfaldlega að ganga í
kerfið. Flokkur mannsins segir að
kerfið sé svinslegt en á svoleiðis
orðbragð vill enginn hlusta.
Ruglaðfólk
Svo mjög er búið að rugla fólk í
ríminu í hugmyndafræðilegum
efnum að samhking Matthíasar rit-
stjóra gæti verið viðeigandi vegna
þess hve ruglingsleg hún er sjálf.
Menn nota orðið hugtök eins og
frelsi um einræði og því ekki að
líkja Sjálfstæðisflokknum við
brennivín og sósíalistum við róna?
Ég er alveg viss um að einræðis-
sinnaðir frelsendur þjóðfélagsins
yrðu því fegnastir ef þeir mættu
hkja öllu við brennivin, bara ef
þeir fengju að stjórna, hundar
þeirra að gelta og málpípur að pípa
í sína flautu.
Ásmundur Einarsson
„Hafl menn reiknað með því að kerfið
félli saman fyrir sókn æskunnar þá
hefur það ekki gerst.“