Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1993, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1993
11
Þegar litið er á fjölda þeirra rita sem út hafa komið síðustu vikurnar fer þó ekki milli mála að enn eru afar sterk tengsl á milli bókanna og jólanna í hugum íslendinga. DV-mynd GVA
Vamarstríð bókanna
Unnendur íslenskra bóka hafa síö-
ustu misserin haft verulegar
áhyggjur af stööu bókarinnar í
þjóðfélagi mikilla breytinga sem
margar hveijar eru fjandsamlegar
bókmenntum í víðasta skilningi
þess orð vegna þess að þær draga
úr bóklestri.
Þegar htið er á fjölda þeirra rita
sem út hafa komið síðustu vikurn-
ar fer þó ekki á milli mála að enn
eru afar sterk tengsl á milli bók-
anna og jólanna í hugum íslend-
inga.
Þrátt fyrir efnahagslega vanhðan
þjóðfélagsins, og sífeht gráðugri
skattkjaft ríkisstjómarinnar, er
htlu minni kraftur í bókaútgáfunni
fyrir þessi jól en verið hefur hin
síðari ár. Tölur um hehdarsölu
hggja ekki enn fyrir, enda mesta
söluhelgin rétt gengin í garð. En
flest bendir th að bókin haldi enn
velh sem vinsælasta jólagjöfin á
íslandi.
Hátt í fjögur
hundruð bækur
Fyrir þessi jól hafa útgefendur,
stórir og smáir, gefið út hátt í fjög-
ur hundrað bækur.
í sérblaði um jólabækumar, sem
fylgdi DV fyrir hálfri annarri viku,
sagði frá 360-370 nýjum bókum.
Nokkrir bókatitlar hafa bæst við
ahra síðustu daga. Heildarfjöldi
útgefinna bóka veröur því nokkra
hærri þegar jóhn ganga í garð. Það
kæmi ekki á óvart ef jólabækumar
næðu að lokum að fyha fiórða
hundraðið.
Eiginleg bókaútgáfa á árinu er
auðvitað enn viðameiri því all-
nokkrar bækur koma út á öðrum
árstíma - ekki síst þær sem ætlaðar
era th fræðslu og kennslu.
Ef htið er nánar á skiptingu þess-
ara bóka sem frá sagði í bókablaði
DV kemur í ljós að af þessum mikla
fjölda era rúmlega eitt hundrað
bækur nýr íslenskur skáldskapur
- sögur, ljóð og leikrit fyrir unga
sem aldna. Þar af era bama- og
unglingabækur riflega fjöratíu en
almennar skáldsögur hátt í þijátíu
og ljóðabækur álíka margar.
Þýddur skáldskapur er einnig
fyrirferðarmikhl; nær sextíu þýdd-
ar bama- og unghngabækur og um
íjörutíu þýddar skáldsögur.
Ævisögur og viðtalsbækur era
innan við þrír tugir að þessu sinni
en almennar fræðibækur og önnur
rit, eins og það heitir, um hundrað
og fjörutíu og kennir þar að venju
margra ólíkra grasa.
Líf í skáldsögunni
Þessar tölur segja okkur fyrst og
fremst að það er enn kraftur í bóka-
útgáfunni. Bókafjöldinn er mikill.
En tölurnar gefa okkur líka vís-
bendingar um hvað íslenskir rit-
höfundar eru öðru fremur að fást
við um þessar mundir.
Það er th dæmis augljóst að þótt
spekingar hafi á stundum verið að
tilkynna andlát skáldsögunnar er
hún enn með bærhegu lífsmarki
hér á landi eins og reyndin er víða
erlendis líka.
Margir gamalreyndir skáld-
sagnahöfundar hafa sent frá sér ný
verk fyrir þessi jól. Þeirra á meðal
era Guðbergur Bergsson, Steinunn
Sigurðardóttir, Álfrún Gunnlaugs-
dóttir og Einar Már Guðmundsson.
Nokkrir hstamenn, sem hingað
th hafa einkum vakið athygli á öðr-
um sviðum, hafa einnig snúið sér
að skáldsögunni. Þetta á th dæmis
við um Sigurð Guðmundsson
myndhstarmann, leikskáldið Birgi
Sigurðsson og Valgeir Guðjónsson
tónhstarmann. Og Bjöm Th.
Bjömsson hstfræðingur sýnir enn
fjölhæfni sína með nýrri heimhd-
arskáldsögu.
Unglingaskáldsögur
í uppsveiflu
Athygh vekur hversu fátt er um
skáldsögur eftir nýja, áður óþekkta
höfunda að þessu sinni.
Kannski era þeir önnum kafnir
við aö semja unglingaskáldsögur.
Það fer í það minnsta ekki milh
mála að mikh uppsveifla er í þeirri
bókmenntagrein.
Fyrir þessi jól era gefnar út ríf-
lega fjörutíu nýjar íslenskar bama-
og unglingabækur. Þar af era
skáldsögur fyrir unglinga um það
Laugardags-
pistiU
Etías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
bh tveir tugir.
Það er gleðhegt hversu margir
þrautreyndir höfundar bama- og
unglingabóka senda frá sér nýjar
bækur fyrir þessi jól. Nægir þar að
nefna Andrés Indriðason, Guð-
mund Ólafsson, Guðrúnu Helga-
dóttur, Heiði Baldursdóttur, Iðunni
Steinsdóttur og Þorgrím Þráinsson.
Ekki er síður ánægjulegt hversu
margir nýir höfundar koma nú
fram á sjónarsviðið með sína fyrstu
unglingabók. Það er vonandi upp-
hafið að frekari skrifum þeirra á
þessu mikhvæga en stundum van-
rækta sviði bókmenntanna.
Ljóðabækurog
heimsbókmenntir
Mikið er gefið út af ljóðum hér á
landi, enda hægt að gefa slíkar
bækur út á thtölulega einfaldan og
ódýran hátt.
Að þessu sinni era tvö af helstu
ljóðskáldum samtímans með nýjar
bækur; Hannes Pétursson og Sig-
urður Pálsson. Og sýnd er ræktar-
semi við suma gömlu meistarana,
svo sem Davíð Stefánsson, Stein
Steinarr og Tómas Guðmimdsson,
með sérstökum útgáfum.
Hin síðari ár hefur aukist vera-
lega útgáfa á íslenskum þýðingum
á merkum erlendum skáldverkum.
Þetta á að nokkru leyti við í ár
þótt vissulega sé langmest þýtt af
spennusögum og öðrum afþreying-
arbókmenntum, og svo barna- og
unghngabókum.
Af jólauppskera þýðinga má
nefna sérstaklega skáldsögur eftir
Mario Vargas Llosa, einn virtasta
rithöfund Rómönsku Ameríku,
Svíann Per Olov Enquist, sem hér
er einkum kunnur sem leikskáld,
og pólsk-ameríska nóbelskáldið
Isaac Bashevis Singer, smásögur
Julio Cortazars frá Argentínu og
ljóð og ritgerðasafn eftir mexík-
anska nóbelsskáldið Octavio Paz.
Forvitni og
fróðleiksfýsn
Ævisögur, viðtalsbækur og
margs konar rit um sögulegt efni,
samtímaátök eða einstök áhuga-
mál í nútímanum hafa löngum ver-
ið vinsæh hluti jólabókaflóðsins.
Á því er engin breyting að þessu
sinni, enda fróðleiksfýsn íslend-
inga enn mikh, að ekki sé nú talað
um forvitni um nágrannanna.
Af fjölmörgum forvitnhegum
fræðibókum má nefna ítarlega
samantekt um sögu daganna, veð-
urfar á íslandi í hundrað ár, hjátrú
íslendinga fyrr og síðar og nokkrar
bækur um íslenskar bókmenntir.
Hins vegar er minna nú en oft
áður um sjálfsævisögur eða við-
talsbækur við þekkta landa, enda
má segja að sú útgáfa hafi verið
komin út í verulega öfga. Nokkrar
slíkar bækur vekja þó athygh,
einkum frásögn Jóhönnu Krist-
jónsdóttur af árunum með Jökh
Jakobssyni og viðtalsbækur við
Matthías Bjamason, Róbert Am-
finnsson, Eirík Kristófersspn, Kar-
óhnu Lárasdóttur og Odd Ólafsson
á Reykjalundi.
Sérstok ástæða er th að fagna
tveimur viðamiklum ævisögum;
annars vegar lokabindi stjóm-
málasögu Jónasar Jónssonar frá
Hriflu eftir Guðjón Friðriksson og
hins vegar ítarlegri ævisögu Bene-
dikts Jónssonar á Auðnum eftir
Svein Skorra Höskuldsson. Það
kann svo að sýnast glettni örlag-
anna að þessi miklu rit koma út
einmitt um það leyti sem stórveldi
samvinnumanna, Samband ís-
lenskra samvinnufélaga, hrundi
eins og sphaborg.
Vamarstríð
Sá mikh kraftur sem nú er í ritun
og útgáfu bóka fyrir böm og ungl-
inga er einkar mikhvægur vegna
þess að prentað mál á nú í afar
höröu vamarstríði. Barist er um
hugi og hjörtu, áhuga og tíma unga
fólksins og tvísýnt um úrsht.
Og það er mikið í húfi; einfaldlega
hvort komandi kynslóðir verði yf-
irleitt læsar á bækur.
Kannanir virðast bera það með
sér að böm og unghngar hafa sí-
feht minni áhuga á að lesa bækur.
Aðrir miðlar era sífeht að ýta
bókinni meira og meira th hhðar.
Það á sérstaklega við um gífurlegt
og síaukið framboð á ahs kyns sjón-
varpsefni, myndböndum og tölvu-
leikjum. í hugum margra bama og
unglinga era slíkir skjámiðlar mun
eftirsóknarverðari en prentuð rit.
í baráttunni gegn þessari þróun
skiptir bókin sjálf auðvitað mestu
máh, þótt kannanir bendi th þess
að sterk dagblöð geti einnig haft
umtalsverð áhrif th að auka lestur
hinna yngri.
Mikhvægast er auðvitað að ís-
lendingar haldi áfram að skrifa
góðar, skemmthegar og spennandi
bækur fyrir unga fólkið og gefi þær
út af myndarskap.
Ekki má heldur vanmeta hlut for-
eldra og kennara. Það er einmitt á
heimhunum, í skólunum og á bóka-
söfnunum sem kveikja þarf og við-
halda áhuga ungu kynslóðarinnar
á lestri bókmennta.
Það er mikhvægt að bókin vinni
þetta vamarstríö. Ef það tapast
mun eins fara fyrir íslendingum,
sjálfri bókaþjóðinni, og þeim þjóð-
um sem þegar hafa að mestu orðið
ólæsinu aö bráð.