Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1993, Blaðsíða 43

LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1993
51
Heima í tveim -
ur tungum
- spjallað við Sigurð Pálsson í París um tvityngda útgáfu á ljóðum hans
Kaííihús í París fara Sigurði skáldi
Pálssyni furðu vel og hann þeim:
klæddur í fot frá Michel Axel á búllu-
varði Saint-Germain, með haustlita-
bindi frá Ungaro, sægræna skjala-
tösku og ullartrefil í stíl, tálgaðan
vangasvip og sóttheit augu - fransk-
ari en franskur - lika í tungulipurð
og fasi. Mér hefur löngum þótt hann
falla betur að frönsku umhverfi en
íslensku, bæði í efni og anda. Og nú
sitjum við yfir kafíibolla á Montpam-
asse, hvar annars staðar en Closerie
des Lilas, sem hefur verið einn helsti
samkomustaður hsta- og mennta-
manna í París í ein 120 ár. í borð og
skenk greyptar plötur með nöfnum
þeirra snillinga sem hafa átt þar
fastan samastað. Á okkar borði er
plata með nöfnum súrrealistapáfans
André Breton, stahbróður hans Max
Jacob og sænsku eldtungunnar Ág-
ústs Stringberg. Bara tímaspursmál
hvenær nafni Sigurðar Pálssonar
verður bætt við því skáldhróður
hans fer ört vaxandi í fósturlandinu
Frans. Varla hður svo ár að honum
sé ekki boðið að lesa hér úr verkum
sínum og spjaha um íslenska menn-
ingu. Sigurður hefur þekkst tvö slík
boð það sem af er þessum vetri. Er
nýkominn ásamt skáldbróður sín-
um, Jóni Óskari, frá Caen í Norm-
andí þar sem árlega er haldin norræn
bókmenntahátíð. Þar vakti málflutn-
ingur Sigurðar og „performans" slík-
an fógnuð að fjölmiðlafólk og um-
boðsmenn rithöfunda (sem eru
óþekktar skepnur á íslandi) eltu
hann á röndum.
„Mestur snill-
ingur ..."
Þetta þykja tíðindi en stórtíðindin
eru hins vegar þau að út var að koma
hjá forlaginu Orphée - La Différence
tvítyngt úrval ljóða Sigurðar - á ís-
lensku og í franskri þýðingu Régis
Boyer prófessors við Sorbonne sem
er aldeihs ófeiminn við efsta stígið. í
formála segir hann Sigurð „óumdeh-
anlega einn mestan snilhng íslenskra
rithöfunda af eftirstríðsárakynslóð".
Og íslendinga segir hann „mestu
bókmenntaþjóð í heimi“.
„Þetta heitir víst oflof,“ segir Sig-
urður. „En íslendingar standa orðið
í mikilli þakkarskuld við Boyer sem
þýðanda og talsmann íslenskra bók-
mennta í Frakklandi. Þetta ljóðaúr-
val hafði lengi verið í bígerð en ég
hef þagað um það því ég vh sjá hlut-
ina fuhgerða, samanber grísku sögn-
ina poiein sem merkir bæði að yrkja
og skapa, búa th.
Orphée er merkhegt forlag sem
gefur aðeins út ljóð. Umsjónarmaður
útgáfunnar er ljóðskáldið Cluny.
Margir voru vantrúaðir á að hægt
væri að reka útgáfu með ljóðum ein-
um saman. Hann hafði hins vegar
tröhatrú á ódýrri útgáfu á úrvah
ljóða. Nú eru titlamir orönir 160 og
um 30 titlar í undirbúningi."
Aht öndvegishöfundar af ýmsum
þjóðemum og frá ýmsum tímum.
Franski títillinn á bók Sigurðar er
Poémes des hommes et du sel - Ljóð
af mönnum og salt - trónir á meðal
höfunda á borð við Lorca, Rimbaud,
Catuhus, Goethe...
„Og hinn mikla unnanda kven-
kynsins, D.H. Lawrence," skýtur Sig-
urður inn í. „Ég er nokkuð ánægður
með það. Ég er í hópi með þeim látnu
merldsmönnum Lawrence og Sartre
að þvi leyti að ég hef fyrst og fremst
áhuga á konum. Þær hafa ahtaf gefið
Sigurður fyrir utan kaffihúsið Select á Montparnasse, einn helsta samkomustað Islendinga á árum áður.
Sigurður áritar Ijóðabók sína fyrir listmálarann Chambas (lengst t.h.) sem
ásamt félögum sínum lét hlýtt desemberloftið leika um lærin fyrir framan
Closerie des Lilas.
tíu árum en þá framleiðir það hka
samþjappaöa næringu í margar ald-
ir. Allir hlutir þurfa sinn meðgöngu-
tíma en íslendingar þráast viö sínar
dapurlegu tilraunir th töfraraunsæis
í póhtík og efnahagsmálum. Þrátt
fyrir það er einhver von í hstalífinu,
á nánast öhum sviðum.
Ég fagna aðhd okkar að Evrópska
efnahagssvæðinu og vona að hún
dragi úr þeirri heimóttarlegu minni-
máttarkennd og spéhræðslu smá-
þjóðarþegnsins sem inér hefur fund-
ist ríkjandi á fiestum sviðum í sam-
skiptum okkar við erlendar þjóðir.“
- Og ef ekki?
„Si non, þá mun ísland hða undir
lok sem þátttakandi í og erfingi að
menningarlegu ævintýri. Ef við er-
um þeir aumingjar að láta það hða
undir lok verður dómur sögunnar
ansi harður.“
Tvíbakanútþrá-
heimþrá
Sigurður hefur einmitt, bæði í Ijóð-
um sínum og á öðrum vettvangi, velt
mikið fyrir sér hinni díalektísku tvi-
böku útþrá-heimþrá. Honum virðist
útþrá vera miðlæg í þroskasögu
hvers einstaklings og forsenda þess
að hann sé tekinn alvarlega sem fuh-
orðinn maður. Síðan er bara tíma-
spursmál hvenær kemur að heim-
þránni. Og Sigurði er máhð skylt.
Sjálfur hélt hann til Frakklands tví-
mér meira af því að þær eru annaö
en ég er. Karlmenn eru einhvem
veginn takamarkaöri. C’est tout.“
Sigurðurog
Véfréttin í Delfí
Nú í desember gaf Orfeus líka út
Véfréttina í Delfí. Þeim Sigurði verð-
ur hins vegar ekki dreift í bókaversl-
anir fyrr en eftír áramót. Þetta þættu
undarlegir viðskiptahættir í landi
jólabókaflóðs.
„Já. Lífið tekur sinn tíma en kemur
heim og saman að lokum,“ segir Sig-
urður eins og sú í Delfi. „Menn á ís-
landi skhja ekki að hlutimir þurfa
að þroskast. Ólífutréð þroskast á sjö-
Við skenkinn á Closerie des Lilas
þar sem Hemingway var vanur að
drekka alla á fjóra fætur.
tugur og dvaldist þar alls í tæpan
áratug, við nám í leikhstar- og kvik-
myndafræðum og sem fréttaritari
RUV. Ég spyr hann um ghdi þess að
eiga heima í tveimur menningarsam-
félögum.
„Einæðið, einhæfnin er hin dæmi-
gerða heimska og stórhættulegt hat-
ur, á sjálfum sér og öðrum. Sjálfs-
hatrið sem endar í allsherjar hatri á
öhu sem lífsanda dregur og kristah-
ast í þessari hatursfuhu hrohvekju-
setningu smámennisins: „Hvað held-
ur hann að hann sé?“ Að eiga heima
í tveimur tungumálum er þjálfun í
að forðast shkt. Rétt eina ferðina er
hræðslan við Hinn að taka á sig al-
varlegar myndir, í Sarajevo, Kákas-
usríkjunum, Miðausturlöndum og
miklu víðar. Það er nauðsynlegt að
viðurkenna Hinn sem er ekki þú.
Karlmaður verður aö skhja aö konan
er ekki eins og hann. Grundvöhur
stærðar mannsins er að viðurkenna
Hinn í öðrum og Hinn í sjálfum sér.
Maðurinn er ekki úr graníti, sem
betur fer. Hann hefur margar innri
raddir, sumar hræðhegar - vissulega
- en það er þeim mun nauðsynlegra
að takast á við þær, ekki síst fyrir
hstamenn.
Ég er stöðugt minntur á þetta þar
sem ég er mótaður af tveimur menn-
ingarheimum. Frakkar eiga eðlhega
mikið í mér en það gerir mig von-
andi líka að meiri íslendingi. Mikh-
vægur þáttur í því að vera íslending-
ur er að geta horft á ísland með fjar-
lægum augum, ekki erlendum. Og
það getur maður fyrst eftir að hafa
kynnst öðrum th þess að kynnast
sjálfum sér og koma sér upp öðrum
augum innan í sínum eigin.“
Berlæraðir
málarar á bekk
Áður en við yfirgefum Closerie des
Lhas mynda ég Sigurð spámannsleg-
an uppi við skenkinn þar sem Emest
Hemingway var vanur að standa á
sinni síð, sá mikh unnandi kvenna
og karlmannlegra íþrótta: veiða og
víndrykkju.
„Hemingway var svo mikih macho,
skipherrann sem hafði það að
markmiði að drekka aha á fjóra fæt-
ur. Hann hafði þessar sprenghlægi-
legu unaðslega gamaldags hugmynd-
ir um karlmenn. Skaut ahtaf stærri
og stærri dýr: byijaði á kanínum,
endaöi á fílum. Þá var aðeins efttr
hann sjálfur: the biggest animal of-
them all.“
Matseðh staðarins prýðir einmitt
mynd af Hemingway sem einn af
fastagestunum, suður-franski málar-4'
inn Chambas, gerði. Og þegar við
Sigurður göngum út í mht desember-
rökkrið, hver situr þar berlæraður á
bekk ásamt þremur félögum sínum
annar en sjálfur Chambas! Sigurður
krýpur óðar á kné til að árita bók
handa Chambas sem er góðvinur
Errós og hélt sýningu í Reykjavík
fyrir nokkrum árum. Gangandi veg-
farendur brosa undantekningarlaust
við þessum fahegu * berleggjuðu
mönnum því á Montpamasse er löng
hefð fyrir því að listamenn séu með
kyndug uppátæki. Og við Sigurður
skiij um við Chambas og félaga þrum-
andi Sigurð tvítyngdan:
Tout nous est amour
Sous cet éclat de soleh inflexible
aht verður okkur að ást
í þessu stælta sólskini
Texti og myndir: Jóhanna Sveinsdóttir