Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1993, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1993
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Terry Pratchett;
Lords and Ladies.
2. Robert James Walier;
The Bridges of Madison
County.
3. Douglas Adams;
Mostly Harmless.
4. Ben Elton:
This Other Eden.
6. Sue Townsend:
The Queen and l.
6. Wilbur Smith;
River God.
7. Danielle Steal:
Mixed Blessings.
8. Catherine Cookson:
The Maltese Angel.
9. Stephen King;
Dolores Claiborne.
10. Joanna Trollope:
The Men and„the Girls.
R:t aimenns eðlis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Paul Merton:
History of the 20th Century.
3. Brian Keenan:
An Evil Cradling.
4. Bill Watterson:
The Days Are Just Packed.
B. Carl Giles:
Giles Annual.
6. Stephen Fry:
Paperweight.
7. Nick Hornby:
Fever Pitch.
8. Gary Larson:
The Far Side Gallery 4.
9. James Herriot:
Every Lfving Thing.
10. Gary Larson:
The Chickens are Restless.
(Byrjgt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Peter Hoeg:
Froken Smitlas
fornemmelse for sne,
2. Isabel Allende:
Andernes hus.
3. Jette Kjærboe:
Albertines fortœllinger.
4. Niels Vinding:
Hog over hog.
6. Edith Wharton:
Uskyldens Sr.
6. John Grisham:
Firmaets mand.
7. Michael Crichton:
Jurassic Park.
(Byggt á Politiken Sendjg)
Afbókmennta-
verðlaunum
Fyrri hluti vetrar viröist tími bók-
menntaverðlauna víða um heim.
Hæst ber aö sjálfsögðu nóbelsverð-
launin sem Toni Morrison tók við í
Stokkhólmi 10. desember. En mörg
lönd hafa sín eigin bókmentaverð-
laun til að vekja athygh á eftirminni-
legum ritverkum og höfundum.
Árleg spænsk bókmenntaverðlaun
eru kennd við mesta rithöfund Spán-
verja, Cervantes. Þau hófu göngu
sína árið 1975, fyrir forgöngu menn-
ingarmálaráðuneytis landsins, og
nema 15 milljónum peseta (um 750
þúsund krónur íslenskar). Að þessu
sinni hlaut þau Miguel Delibes,
kunnur rithöfundur og blaðamaður.
Hann er 73 ára og hefur samið marg-
ar skáldsögur.
í Bretlandi hefur kunnur skáld-
sagnahöfundur, William Boyd, hlotið
„Book of the Year Award“ í árlegri
samkeppni á vegum blaðsins Sunday
Express. Boyd fékk verðlaunin fyrir
skáldsöguna The Blue Aftemoon.
Verölaunafé Sunday Express er með
því hæsta sem þekkist; 20 þúsund
sterlingspund eða 2,1 milljón króna.
Sænskir bókaútgefendur veita ár-
lega Augustverölaunin fyrir skáld-
skap, fagbókmenntir og barna- og
unglingabækur. Sigurvegarinn á
hverju bókmenntasviði fær 100 þús-
und krónur sænskar (um 850 þúsund
íslenskar). Atkvæðisrétt hafa um 70
gagnrýnendur, bókasafnsfræðingar
og bóksalar. Að þessu sinni hlutu
eftirtaldir höfundar Augustverð-
launin: Kerstin Ekman fyrir skáld-
söguna Hándelser vid vatten, Peter
Bo Carpelan: hlaut Finlandiaverð-
launin 1993.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
Englund fyrir Ofredár, sem fjallar
um átök í Svíþjóð á sautjándu öld,
og Mats Wahl fyrir unglingaskáld-
söguna Vinterviken. Skáldsaga Ek-
mans er tilnefnd til bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs.
Síðasta áratug hafa Finnar veitt
árlega svonefnd Finlandiaverðlaun.
Verðlaunafé er 100 þúsund fmnsk
mörk (1,2 milljónir íslenskra króna).
Vinningshafi að þessu sinni er gam-
alkunnur rithöfundur, Bo Carpelan,
en hann fékk bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs árið 1978. Verð-
launaða sagan heitir Urwind eftir
söguhetjunni sem er 53 ára fom-
gripasah.
Danir hafa efnt til nýrra bók-
menntaverðlauna, ALDÁ, til að
heiðra rithöfunda frá þróunarlönd-
unum. Verðlaunafé er 5000 krónur
danskar (um 50 þúsund íslenskar).
Fyrsti vinningshafinn er Eduardo
Galeano frá Úrúgvæ. Hann fær verð-
launin fyrir skáldsagnaröð sem nefn-
ist á dönsku Ildens erindring (Minn-
ingar eldsins), en þar er í reynd sögð
saga suður-amerískrar alþýðu að
sögn dómnefndar.
Rétt er að enda þessan pistil á
breskum verðlaunum í Rússlandi.
Aðstandendur Bookerverðlaunanna
veittu nú í annað sinn sérstakan
Booker fyrir bestu rússnesku skáld-
sögu ársins. Þetta fór að vísu mis-
jafniega í rússneska menntamenn
því sumir töldu það óvirðingu að
Bretar væru aö verðlauna bók-
menntir í Rússlandi.
Hvaö um það, niðurstaða fékkst í
vikunni. Vladimir Makanin, sem er
56 ára og löngu kunnur meðal Rússa
fyrir sögur sínar, hlaut jafnvirði
einnar milljónar íslenskra króna fyr-
ir skáldsögu sem nefnist í enskri
þýðingu: A Baize-Covered Table with
a Decanter in the Middle. Hún þykir
snjöll greining á Homo Sovieticus,
rituð í stíl Kafka.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Stephen King:
Dolores Claiborne.
2. Danielle Steel:
Mixed Btessings.
3. John Grísham:
The Pelican Brief.
4. Michael Shaara:
The Killer Angels.
5. James Patterson:
Along Came a Spider.
6. Amy Tan:
The Joy Luck Club.
7. Kazuo Ishiguro;
The Remains of the Day.
8. Martin Cruz Smith:
Red Square.
9. John Grisham:
A Tíme to Kill.
10. Philip Friedman:
Inadmissible Evidence.
11. W.E.B. Griffin:
Close Combat.
12. Nelson DeMtlle:
The General's Daughter.
13. Anne Rice;
Interview with the
Vampire.
14. Lawrence Sanders:
Private Pleasures.
15. Edith Wharton:
The Age of Innocence.
Rit almenns eðlis:
1. Michaei Jordan:
Rare Air.
2. Rush Limbaugh:
The Way Things Ought
to Be.
3. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
4. Ann Rule:
Everything She ever
Wanted.
5. Tom Clancy:
Submarine.
6. Maya Angelou:
I Knowwhythe Caged Bird
Sings.
7. Peter Mayle;
A Year in Provence.
8. Martin L. Gross;
A Call for Revolution.
9. Norman Maciean:
Young Men 8i Fire.
10. Benjamin Hoff:
The Te of Piglet.
11. Robert Fulghum:
Uh-oh.
12. James Gleick:
Genius.
13. The President's Health
Security Plan.
14. Gail Sheehy:
The Sitent Passage.
15. Peter Mayle:
Toujours Provence.
(Byggt á Ncw York Times Book Revicw)
;:•
Vísindi
Ný ölduvirkjun fullhönnuð
Verkfræðingar hjá bresku fyrirtæki segjast hafa hannað full-
komna ölduvirkjun sem gæti komist i gagnið fyrir aldamót.
Á næsta ári verður hugmyndin reynd á hafinu norðan Skot-
lands.
„Þetta er fyrsta ölduvirkjunin sem dugar við orku-
framleiðslu til almenningsnota. Viö reiknum með
að eftirspum verið mikil þegar viö höfum lokið við
síðustu prófanir," segir Allan Thomas, fram-
kvæmdastjóri bresks fyirtækis, sem undanfarin ár
hefur unnið að hönnum ölduvirkjunar til raforku-
framleiðslu.
Nú segir Thomas að verkiö sé komið á lokastig
og búið að hanna stóra ölduvirkjun sem duga myndi
til að svara raforkuþörf meðalstórrar þjóðar. Því
er spáð að orka sótt í öldur úthafanna verði farin
að nýtast almenningi um aldamótin.
Draumurinn um að virkja sjávarföll og öldugang
er gamall en til þessa hefur ekki tekist að halda
uppi jafnri orkuvinnslu. Því hafa öldu- og sjávar-
fallavirkjanir ekki staðist öðrum orkugjöfum snún-
ing. ;
í nýju ölduvirkjunina er notaður víður hólkur sem
komið er fyrir úti á opnu hafi. Öldumar eiga að sjá
um að loft dragist á víxl upp og niður í hólkinn og
er hugmyndin aö virkja vindorkuna.
Enn hafa hönnuðir nýju virkjunarinnar ekki
greint frá hugmynd sinni í smáatriðum en ætlunin
er að setja upp tilraunavirkjun í hafinu norður af
Dounreay í Skotlandi áður en langt um líður. Þá
fjTst kemur í ljós hvort Bretarnir hafa loks fundið
réttu aðferöina til að virkja öldur hafins. Þá er ög
óvíst hvort ölduvirkjanir em hagkvæmari en aðrir
kostir.
Fæddist Jesús 7 ánun of snemma?
Hláturinn
er ekkert
íyndinn
Bandaríski taugasérfræðingur-
inn Robert Provine segir að ekk-
ert sé fyndið við hlátur. Hann
hefur rannsakað þetta fyrirbæri
visindaiega í fjögur ár og er ekki
hlátur 1 hug.
Provine segir aö yflrleitt hlæi
fólk án þess að hafa til þess fynd-
ið tilefni. Eftir að hafa rannsakað
1200 hlátra (smáfliss er taliö með)
er niðurstaðan að flestir nota
hlátur til að skreyta mál sitt án
þess að húmor komi þar við sögu.
I 20% tilvika lilæja menn hins
vegar að einhverju broslegu tíl-
efni.
Provine ætlar að komast að
hvaða tilgangi hlátur manna
þjóni. Hann segist enn vera grát-
lega íjarri niðurstöðu.
Enginn hefur
séðnýjukúna
Breskur dýrafræðingur segir að
áöur óþekkt dýr haflst við í frum-
skógum Laos og Víetnam. Gena-
rannsókn hefur sannað aö dýrið
sé af sömu ætt og nautgripir.
Nokkrar húðir og hauskúpur
em tíl af dýrinu en enginn dýra-
fræðingur hefur enn séð það
nógu vel til að lýsa þvi. Heima-
mönnum þykir fundurinn hins
vegar ekki merkilegur.
Umsjón
Gísli Kristjánsson
Stjarnfræðingar láta ekki hða svo
jól að þeir reyni ekki að reikna út
að nýju hvenær Jesús Kristur fædd-
ist. Máliö er þeim skylt því fæðingin
er miðuð við komu bjartrar stjömu
á himininn.
Ef frásögn Mattheusarguöspjalls er
tekin bókstaflega er útiiokað aö Jes-
ús hafi fæðst á fyrsta ári okkar tíma-
tals því þá er ekki vitað um neitt
merkilegt fyrirbæri á loftí.
Árin þar á uiidan var hins vegar
ýmislegt að gerast á himninum og
bjartar stjþmur sáust í austri frá
Palestínu árin 7, 5,4, og 2 fyrir upp-
haf tímatalsins.
Vandinn er aö finna út hvert þess-
ara ára kemur til greina sem fæðing-
arár frelsarans. Samkvæmt nýjustu
kenningum er árið 7 fyrir Krist lík-
legast því þá bar Venus og Júpíter
saman að sjá frá jörðinni. Svo virtist
sem ein björt stjama væri á himni
og gæti því vel verið Betlehems-
stjarnan.
Þetta bar til um mitt sumar en ekki
á jólunum. í frásögn guðspjallanna
voru fjárhirðar við gæslu búpenings
þegar Jesús fæddist. Það bendir til
sumarstarfa því í Palestínu var
sauðfjár ekki gætt um miðjan vetur-
inn.
Ekkert líf
Fyrsta verkefni könnunar-
geimíarsins Gahleo, sem sent var
tíl Júpíters hér um árið, var að
svipast þar um eftír lifi. Niður-
staðan var þvi miður neikvæð;
engin merki em um að vitsmuna-
verur haílst þar við.
Þetta hefur orðið mönnum um-
hugsunarefni því ailar aörar til-
raunir tíl að fmna líf utan stjörn-
unnar okkar hafa reynst árang-
urslausar.
Nú spyrja stjamfræðingar sig
hvort aöferöir okkar við leit aö
lífi á öðrum hnöttum séu ekki of
frumstæðar. Alllr vití að það úi
og grúi af lífi á Jörðinni þótt það
sjáist ekki úr nokkur hundrað
kílómetra íjarlægö. Engin von sé
þá heldur til að merki um líf finn-
ist á Júpíter úr því könnunarfar-
ið er svona frumstætt.
Engin gróður-
húsaáhrif
Veöurfræðingar furða sig á því
að á liðnum vetri var meðalhiti á
Jörðinni lægri en undanfarin ár
þrátt fyrir nýjustu kenningar um
svokölluð gróðurhúsaáhrif.
Koltvísýringur er nú meiri í
andrúmsloftinu en áður en samt
hækkar hitinn ekki. Meira að
segja var óvenju kalt á öllum
meginlöndunum siðasta vetur.
Kenningin um gróðurhúsaáhrif
gengur út á að koltvísýringurinn
dragi úr hitageislun frá Jörðinni
þótt sólarljósið komist inn með
sama hætti og áður. Nýjustu hita-
tölur benda til að eitthvað sé at-
hugavert við kenninguna.