Dagur - 12.02.1968, Blaðsíða 26

göngum á milli verzlunarstaðanna á
Norðurlandi og þaðan við aðra lands-
hluta. Ekki þýðir að gera ráð fyrir, að
uppbygging akveganna muni ganga það
vel á næstu árum, að flutningar með
bifreiðum verði öruggir nema hluta úr
árinu. Þá er um tvennt að velja, loftið
eða sjóinn. Ekki verður séð, að í næstu
framtíð geti flugvélar leyst þetta hlut-
verk, nema að mjög takmörkuðu leyti.
Til þess liggja augljós rök. Það eru engir
flugvellir við suma þessa þéttbýlisstaði
á Norðurlandi, og á Austurlandi eru oft
miklir erfiðleikar á, að komast frá Egils-
stöðum niður til fjarðanna vetrarmán-
uðina. Flutningar með flugvélum eru
enn til muna dýrari en með bifreiðum
eða skipum. Þá eru strandferðirnar ein-
ar eftir.
Skipaútgerð ríkisins hefur um árabil
haldið uppi strandferðum kringum land-
ið. Lengi framan af var allur flutningur,
til og frá minni verzlunarstöðunum.
fluttur með þessum skipum. En eftir því
sem vegakerfið skánaði og bifreiðaeign
landsmanna fór vaxandi, tóku bifreið-
arnar við þessum flutningum þann tíma
ársins, sem vegir voru færir. Flutningar
minnkuðu því með strandferðaskipunum
sumarmánuðina, og ferðir þeirra urðu
við það strjálli og óreglulegri. En hvern
vetur teppast flestir vegir í þessum
landshlutum og við það skapast mikil og
margs konar vandamál.
Flutningaþörfin fer stöðugt vaxandi,
framleiðsluvörur þurfa að komast á
markað án hindrunar, jafnt vetur sem
sumar. Og stundum er lítið um mjólk í
skammdeginu á Austurlandi, en næg í
Eyjafirði. Verður vart hægt að leysa
flutningamálin svo vel sé nema með
strandferðaskipi, sem siglir milli verzl-
unarstaða á Norðurlandi, fer austur fyr-
ir land allt til Reyðarfjarðar, snýr þar
við og fer allt vestur til Isafjarðar eða
Patreksfjarðar. Skip, sem sigldi reglu-
bundið um þetta svæði, mundi opna
fleiri möguleika. Væri þá ekki hægt í
miklu ríkara mæli, að sigla beint erlend-
is frá til stærri verzlunarstaðanna, og
dreifa varningnum svo með strandferða-
skipinu? Gæti það ekki lækkað flutn-
ingskostnaðinn til muna, frá því, sem nú
er? Og mundi það ekki opna möguleika
til að flytja inn hálfþurrkaðan maís
beint frá framleiðslustað, lausan i heil-
um skipsförmum, þurrka hann í síldar-
eða fiskimjölsblásara, og koma svo upp
mölunar- og fóðurblöndunarstöð fyrir
mörg héruð á sama stað? En við það
fengist betra og ódýrara fóður. Slíkur
innflutningur byggist á stærri markaði
en nokkur einn verzlunarstaður hefur nú
á þessu svæði. Af því leiðir, að sam-
staða margra héraða er eina leiðin til
lausnar á þessu máli, og um leið þarf
að koma á reglubundnum ferðum á milli
héraðanna eða verzlunarstaðanna, sem
að þessu standa. En í sambandi við öll
þessi mál, má aldrei gleyma hafísnum.
Þegar hafísinn var kominn upp að
ströndum Norðurlands og Vestfjarða nú
í ársbyrjun, þá varð mörgum hugsað til
þess, hvernig við værum við því búin,
að hafís lokaði öllum siglingaleiðum til
þessara héraða langtímum saman, eins
og hann gerði oft fyrr á öldum. I ljós
kom, að olía og þungavara var mjög af
skornum skammti á öllum hafíshættu-
svæðinu, og sums staðar aðeins nokk-
urra daga forði. Af því varð ljóst, að ef
hafisinn hefði komið nú og orðið land-
fastur fram á vor, þá hefði skapazt al-
gjört neyðarástand á þessu svæði. Okk-
ar híbýli eru hituð upp með olíu þar sem
ekki er hitaveita, og enginn möguleiki á
að hita þau upp á annan hátt. Verði heil
byggðarlög olíulaus í hörkufrosti vetrar-
ins, þá er hætt við að af slíku gæti hlot-
ist stórkostlegar skemmdir, þar sem
vatns- og hitalagnir gætu eyðilagzt af
frostskemmdum. Við erum öðru vön en
að búa í óupphituðum húsum, enda ekk-
ert sældarlíf. Oft fylgja ísnum mikil
frost, og verður að gera ráð fyrir því.
Við slík skilyrði, er ekki annað sýnilegt,
en að hreint neyðarástand myndi skap-
ast með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
Til þess má aldrei koma. En ekki þýðir
að treysta á það, að hægt yrði að koma
öllum nauðsynjum frá Reykjavík, ef til
slíks kæmi. Það eru engin tæki til í
landinu, sem gætu komið nema broti af
þeirri olíu, sem þurfa mundi í þessa
landshluta í ísavetri, þó að hægt yrði að
halda vegum opnum að staðaldri, en það
gæti brugðist til beggja vona. Með aðra
flutninga gildir allt öðru máli, þótt mjög
óvarlegt sé að treysta því og engin fyrir-
hyggja að gera það. Það væri barnaleg
bjartsýni, að halda að sér höndum í
trausti þess, að það sé liðin tíð, sem
aldrei kemur aftur, að hafís fylli firði
og flóa og hindri siglingar svo mánuðum
skiptir, eins og hann gerði oft fyrr á
öldum. Landið er á sama stað og það
hefur verið, og það er ekkert nýtt, að
löng tímabil hafi komið, án þess að hinn
forni fjandi lands og þjóðar kæmi til
lengri dvalar. Það sannar ekkert. Og
verum þess minnug, að það eru aðeins
tvö ár síðan, að hafís varð hér landfastur
um lengri tíma, þó ekki hlytist slys af
í það sinn.
Eftir hlýjt tímabil hér á norðurhjar-
anum virðist aftur hafa kólnað hin sið-
ari ár. Og eftir fregnum að dæma, hefur
ísinn aftur farið vaxandi á norðurhöf-
um. Hvað þessi köldu ár verða mörg
veit enginn. Og enginn sér það heldur
fyrir, hvenær harður ísavetur herjar
landið. Þess vegna megum við aldrei
vera komu hans óviðbúin. Það þykir lítil
fyrirhyggja, ef bóndinn hefur ekki næg
fóður á haustnóttum fyrir þann búpen-
ing, sem á vetur er settur. Er það nokk-
uð meiri fyrirhyggja af hendi ráða-
manna þjóðfélagsins, að hafa verzlunar-
staði á hafíshættusvæðinu með litlar
sem engar birgðir af oliu og annarri
þungavöru, á þeim árstima, sem ísa-
hættan er mest? Er ekki kominn tími
til, að það séu gerðar ráðstafanir til þess,
að á hverjum vetri fyrir hátíðar séu
komnar nægar birgðir af allri nauðsyn-
legri þungavöru á alla verzlunarstaði á
hafíshættusvæðinu, sem nægja út vetur-
inn. Geti verzlanirnar ekki byrgt sig upp
af eigin rammleik, verður ríkisstjórnin á
hverjum tíma að sjá um það, að fjár-
hagslegir örðugleikar hindri það ekki, að
vetrarforði sé alltaf kominn fyrir vissan
érstíma á þessa staði.
Það þyrfti að setja einhvern aðila til
þess, að sjá um og fylgjast með, að ráð-
stafanir séu gerðar á hverju hausti, svo
að allar vörur séu komnar fyrir þann
tíma, sem ákveðinn verður, og þá fyrst
og fremst olía og benzín. Ennfremur
verður að gera ráðstafanir til þess, að
allsstaðar sé nægjanlegt tankarými fyrir
þessar vörur, fyrir a. m. k. 4 til 5 mán-
aða notkun.
Væri ekki rétt að Almannavarnir
hefðu þetta eftirlitsstarf með höndum?
En hvaða aðila þetta yrði nú falið er
ekki aðalatriði þessa máls, heldur hitt,
að nú þegar verði öll þessi mál tekin
föstum tökum, og þannig skipulögð, að
við verðum aldrei framar óviðbúin að
mæta hörðum ísavetri.
Þó að ég nefni aðeins fátt af því, sem
við Norðlendingar þurfum að sameinast
um að leysa eins fljótt og tök eru á, þá
vil ég ekki ljúka máli mínu svo, að ég
minnist ekki á fræðslumál okkar. Sem
betur fer eru í undirbúningi skólabygg-
ingar á mörgum stöðum é Norðurlandi,
en hvenær þær byggingar rísa eða fram-
kvæmdum verður lokið er allt í.óvissu
sem flest annað í þjóðfélagi okkar í dag.
En þess megum við vera minnug, að
undirstaðan undir fjárhagslegri velmeg-
un okkar og efnahagslegu sjálfstæði
Framhald á bls. 59.
26 DAGUR 50 ARA