Dagur - 12.02.1968, Blaðsíða 58

einveldisins, er komið undir samkomu-
lagi.
2. Konungur tekur nafn Islands í titil
sinn.
3. Akvarðanir þasr, sem standa i
grundvallarlögum Danmerkurríkis frá 5.
júní 1849, 4.—7. og 9.—17. gr., um kon-
ungserfðir, ríkisstjóra, og fl. ná einnig
til Islands. Verði þessum ákvörðunum
breytt, þá á Island þar í atkvæðisrétt,
að ákveða erfðirnar eftirleiðis (grund-
vallarl. I. 15. gr. í niðurlagi).
4. Island skal eiga erindisreka af sinni
hálfu hjá konunginum. Erindisreki þessi
skal vera íslenzkur maður, kosinn af
konungi; skal hann eiga setu og atkvæði
í ríkisráðinu, eins og aðrir ráðgjafar kon-
ungs, í þeim málum, sem kunna að verða
sameiginleg og Island varða.
5. I löggjöf um hin sameiginlegu mál
tekur Island jafnan þátt í að tiltölu við
aðra hluti konungsveldisins eftir því
fyrirkomulagi, sem þar á verður.
6. Kostnað til hinna sameiginlegu mála
greiðir Island eftir fólksfjölda og efna-
hag i samanburði við hvorttveggja í hin-
um hlutum veldisins. Upphæð þess, er
Islandi ber þannig að greiða, verður fast
ákveðin í eitt skipti eftir uppástungu
konungs og samþykki Alþingis.
Alþingi ákveður, hversu greiða skuli
tillag þetta, en ekki má þingið lækka
það úr því, sem það verður ákveðið, eða
neita því.
II.
7. I öllum öðrum málum, er áhræra
Island, og ekki verða sameiginleg, þá er
löggjafarvaldið hjá konunginum og Al-
þingi í sameiningu, framkvæmdarvaldið
hjá konunginum, dómsvaldið hjá dóm-
endum í landinu sjálfu.
8. Þegar konungur tekur við stjórn,
skal hann sverja svofeldan eið:
Ég lofa og sver, að vernda réttindi Is-
lands, og stjórna því eftir lögum þess:
hjálpi mér svo guð og hans heilaga orð.
Sama eið skal ríkisstjóri sverja. Eið-
inn skal leggja fram skrifaðan i rikisráð-
inu og afhenda erindrek Islands: síðan
skal birta hann á næsta Alþingi og
geyma í skjalasafni þingsins.
9. Konungur er heilagur og friðhelgur.
10. Alyktanir Alþingis hafa því aðeins
lagagildi, að konungur samþykki. Þegar
konungur hefur samþykkt, lætur hann
birta lögin, og sér um, að þeim sé full-
nægt.
11. Konungur veitir öll embætti í
landinu, eins og hingað til.
Allir embættismenn skulu skilja og
tala íslenzkt mál til hlítar.
12. Konungur setur íslenzka menn til
ráðgjafa, er hafa á hendi alla hina æðstu
stjórnarathöfn í landinu.
13. Konungurinn er sjálfur ábyrgðar-
laus. Ráðgjafarnir hafa alla ábyrgð
stjórnarinnar bæði fyrir konungi og fyr-
ir Alþingi.
14. Undirskrift konungs undir ákvarð-
anir þær, sem snerta löggjöf og stjórn á
Islandi hefur því aðeins fullt gildi, að
einn hinna islenzku ráðgjafa skrifi undir
með honum. Sá, sem það gjörir, tekst á
hendur ábyrgðina.
15. Erindisreki íslands hjá konungi
ber fram fyrir hann alla-r ályktanir frá
Alþingi og önnur mál, þau er þurfa kon-
ungsúrskurðar eða samþykkis, bæði frá
ráðgjöfunum og öðrum mönnum í land-
inu. Erindisrekinn skal ábyrgjast öll þau
verk sín bæði fyrir konunginum og fyrir
Alþingi.
16. Konungur getur vikið ráðgjöfun-
um og erindisrekunum úr völdum.
17. Ábyrgð ráðgjafanna og erindisrek-
ans verður ákveðin með lögum.
18. Konungur getur látið leggja fyrir
Alþingi lagafrumvörp og aðrar upp-
ástungur.
19. Konungur getur leyst upp Alþingi:
beri það að skulu kosningar á ný fram
fara um allt land, og Alþingi haldið árið
eftir.
22. Þegar brýn nauðsyn krefur, getur
konungur gefið út bráðabirgðalög milli
Alþinga: eigi mega samt slík lög koma
í bága við grundvallarlögin, og ætíð
skulu þau lögð undir næsta Alþingi þar
á eftir.“
Um þau ákvæði frumvarpsins, sem
tekin eru upp orðrétt hér að framan,
skal ekki rætt að sinni, heldur aðeins
vakin á þeim athygli. En telja má, að
með gildistöku sambandslaganna 1918
sé lokið framkvæmd þeirrar stefnu, sem
í frumvarpinu fólst, stefnu Jóns Sigurðs-
sonar og samherja hans eins og hún kom
fram í tillögum meirihluta stjórnskip-
unarnefndar á Þjófundinum 1851.
Eins og fyrr var sagt voru tillögur
nefndarinnar og nefndarálit í heild und-
irritað 4. ágúst. Hinn 6. ágúst, sem var
miðvikudagur, var svo lokið 3. umræðu
um verzlunar- og siglingafrumvarpið, og
það afgreitt frá Þjóðfundinum. I fundar-
lok þennan dag vakti forseti máls á þvi,
að nefndarálitið í stjórnskipunarmálinu
væri þá prentað, og var ákveðið „með
samþykki þingmanna" að breytingar-
tillögur í málinu skyldu koma til forseta
um hádegisbil daginn eftir, þ. e. á
fimmtudegi. Forseti kvaðst ekki geta
ákveðið fund næsta dag. Og á fifmtu-
dag og föstudag var enginn fundur
boðaður.
Hér fer svo á eftir síðasta fundargerð
Þjóðfundarins eins og hún var prentuð
í Þjóðfundartíðindum.
„16. íundur, 9. d. áéústm.
Allir á fundi. Gjörðabók frá síðasta
fundi lesin og samþykkt.
Konungsfulltrúi: Fundur þessi hefur
nú þegar staðið í 5 vikur, og er nú sá
dagur kominn, að störfum fundarins, eft-
ir því sem ég þann 22. f. m. lét yður vita,
átti að vera lokið. Fundurinn hefur feng-
ið nægan tíma til, að ræða og segja álit
sitt um þau 3 mál, sem ég, eftir skipun
vors allramildasta konungs, lagði fyrir
fundinn. Það er því harla leiðinlegt, að
fundurinn hefur ekki lokið ætlunarverki
sínu, og má eingöngu um það kenna að-
ferð fundarins. Fundurinn hefur varið
óviðurkvæmilega löngum tíma, til að
búa til þingsköp, og það enda þótt fund-
urinn hefði fyrir sér þingsköp Alþingis,
og þó nú fundurinn hefði álitið þingsköp
Alþingis ónóg fyrir sig, til að búa til
öldungis ný þingsköp, og það því síður,
sem einungis var um einn fund að gjöra.
Fundurinn hefur þar að auki samþykkt
þau*þingsköp, sem langt um fremur hafa
tálmað aðgerðum hans, heldur en þing-
sköp AlþingisTiefðu gjört.
Fundurinn hefur ekki notað þá kraft-
ana, sem hann hefur haft yfir að ráða,
jafnvel þó fundarmenn séu margir, hefur
fundurinn þó hartnær falið þeim sömu
mönnum, að fjalla um öll þau mál, sem
fyrir fundinn hafa verið lögð, þessi að-
ferð hefur haft það í för með sér, sem
og er eðlilegt, að þeir, sem í nefndirnar
voru kosnir, hafa ekki getað lokið af
starfa sínum á þeim tíma, sem 3 nefnd-
ir, sem hefðu haft sína nefndarmenn
hver, hefðu getað leitt málin til lykta.
Einungis eitt af þeim málum, sem
fundurinn fékk til umræðu, er á enda
kljáð, hin tvö önnur: Um stöðu Islands
í ríkinu,“ og „Um kosningar til Alþingis,“
eru ennþá óbúin. Um hið síðamefnda
mál er ennþá alls ekki komið nefndar-
álit til fundarins, og hvað hið fyrrnefnda
mál snertir, þá eru að vísu tvö nefndar-
álit komin um það til fundarins í fyrra-
dag; en álit meirihluta nefndarinnar er
svo úr garði gert, að fundurinn ekki hef-
ur nokkra heimild til, að taka það til
umræðu, og máli þessu gæti því ekki
orðið frekar framgengt, nema því að-
eins, að því væri vísað aftur til nefndar-
innar til nýrrar og löglegri meðferðar.
Þessi tvö mál eru þannig líkt á veg kom-
in, og þá ég lagði þau fyrir fundinn, og
lenging þingtímans um fáa daga, en ekki
58 DAGUR 50 ÁRA