Dagur - 12.02.1968, Blaðsíða 11

Jónas Jónsson frá Hriflu:
Bækur á Bessastaðamáli
ÞETTA HEITI er löngu sögu-
frægt. Jónas Hallgrímsson kom
ungur í skólann á Bessastöðum.
Hann hafði numið móðurmálið
heima í Eyjafirði. í skólanum
tamdi Sveinbjörn rektor nemend-
ur við að þýða kviður Hómers á
íslenzkt mál þannig, að saman færi
íslenzkt sveitamál, andi fornrit-
anna og íslenzk málvöndun. Þessi
Bessastaðaæfing er grundvöllur
fágaðrar nútímaíslenzku, og verð-
ur ekki hærra komist á þeim vegi.
Undanfarin ár hefir Mennta-
málaráð gefið út Rómverjasögu í
tveim bindum, eftir mikinn
amerískan sagnfræðing, og mjög
leitast við að fylgja fordæmi þýð-
inga frá Bessastöðum.
Nú kemur upphaf Grikklands-
sögu eftir sama höfund og þýð-
anda. Það er hrífandi bók, enda
vinsæl í mörgum helztu mennta-
löndum. Hún er gefin út í 300
þúsund eintökum Vestanhafs, en
síðan þýdd á frönsku, þýzku,
ítölsku, spönsku, portúgölsku, hol-
lenzku og tungu tveggja frægra
smáþjóða: Gyðinga og Islendinga.
Þingeyskur bóndasonur úr sveit
Þorgeirs Ljósvetningagoða þýðir
bókina á íslenzku. Enn byggir
þjóðin á sveitamálinu. Síðan bætti
þýðandinn við námi í gamla
Menntaskólanum og frá Nordal.
Síðan kom starfsæfing við Árna-
safn í Danmörku og skjalasafn
heima fyrir. Þannig hefir þessi
þýðandi öðlazt aðstöðu, sem
kennd er við BessastaðaskólS.
Þar sem saga Durants er þýdd
og gefin út með Bessastaða-tækni,
er hér um að ræða óvenjulegan
ávinning fyrir námsmenn sem
eiga í menningarbaráttu á vegum
móðurmálsins á fjölmörgum and-
legum vígstöðvum víða um land.
Hér er tækifæri til samanburðar
og athugunar.
Samhliða þessari útgáfu
Menntamálaráðs hafa tveir mál-
snillingar, Sverrir Kristjánsson
sagnfræðingur og Tómas Guð-
mundsson þjóðskáld, gefið út litla,
en eftirtektarverða áramótabók.
Hún heitir „Horfin tíð.“ Þar er í
lítilli bók um nokkra stutta en frá-
bærlega kafla þjóðarsögunnar að
ræða. Þar er virðulegt samstarf
tveggja óvenjulega snjallra rithöf-
unda að nota svo sem bezt má
vera hinn áhrifamikla mátt móð-
urmálsins og feta þar í spor snill-
inga fyrri alda. Mannlýsingar
þessar bregða birtu yfir mörg
tímabil. Þar gengur fram tíu ára
gamall niðursetningur. Hann and-
ast af kröm og kvöl. Áður en
tryggingin kom var ógæfan stund-
um óumflýjanleg. Tveir blásnauð-
ir piltar safna stórauði með vits-
munum og tækni sinnar samtíðar.
í afskekktri sveit fæðast hreysti-
menn, stórgáfaðir með gagnólíkar
listnemagáfur. Sumir bjargast.
Aðrir farast í hyl örbirgðarinnar.
Stundum eru söguleg dæmi á
heimsmælikvar ða:
Stórgáfaður öreigi verður einn
auðugasti maður landsins. Hann
hefir stundum tíu reiðhesta í höfð-
inglegri kaupstaðarferð. Skyndi-
lega þverbrotnar gæfutréð: Ríki
maðurinn er orðinn öreigi. Hann
býr þá sem íslenzkur ævintýra-
keisari við kjör sem minna á leiks-
lok á Elínarey. Framh. á bls. 32.
, DAGUR 50 ÁRA II