Þjóðviljinn - 23.12.1964, Page 43

BRAUÐIÐ
HELGA
Jóliaun Falkberget
Þetta er kafli úr skáld-
sögunni Christianus Sex-
tus eftir norska rithöf-
undinn Jóhann Falkberg-
et. Hann varð 85 ára síð-
a-stliðið haust. Þá eru líka
tiðin 55 ár síðan námu-
hamarinn í Reyrási fékk
^hál, eins og einhver orð-
aði það. Jóhann Falk-
berget nefndi fyrstu bók
sína Svarte fjelle. Síðar
út mesta skáldverk
hans, Christianus Sextus,
í mörgum bindum. Þar
er sagt frá því þegar
háman finnst og vinna
hefst þar við alla þá erf-
iöleika og hættur, sem
hámugrefti fylgdu á
þeim dögum. Höfundin-
hm er efnið nákomið.
^eður hans unnu þar
hiann fram af manni.
Sjálfur vann hann þar á
iéttasta skeiði ævi sinnar.
■^alkberget átti sæti á
Stórþinginu nokkur ár.
^ð því loknu hvarf hann
hftur til átthaga sinna
°g ritstarfa.
■ i—jJ ...
Uppgjafadátiim Þólfur ól-
afason kom gangandi yfir ísi-
lagðan Stórasjó á bjartri
tunglskinsnóttu. Margt mis-
jafnt hafði á daga hans drif-
ið frá því hann yfirgaf kopar-
námu Dopps um haustið. Það
gekk eiginlega kraftaverki
næst, að hann skyldi vera 'of-
anjarðar enn og á leið til Ref-
sunda á Jamtalandi. Kvíði
hans óx því nær sem hann
kom Ólafsbæ. Rauk enn í kot-
inu? Var konan hans, hún
Karin Bótelsdóttir, enn á lífi,
og Gölin litla, eina sonarbarn-
ið, sem hann átti eftir?
Faðir hennar varð úti í ó-
veðrinu við Essantvatnið, og
Guð gróf hann á fjallinu, eft-
ir því sem finnski herprestur-
inn, séra Niels Idman, sagði.
Þólfi Ólafssyni var þungt
um hjartað. Rétt áður en
hann kom til Þrándheims fékk
hann dapurlega fregn. Síldar-
kaupmaður frá Handöl, sem
hékk inni á knæpu, sagði hon-
um, að blóðsótt geisaði í
Jamtalandi, Medelpad og Döl-
um. „Og snúðu aftur til þinn-
ar koparnámu, gamli hesta-
strákur“, kallaði þrjóturinn á
eftir honum. „Snúðu aftur á
auga lifandi bragði, þinn púð-
ursviðni dátagarmur“.
Víst var kaupmaðurinn ölv-
aður og ekki áreiðanlegur. En
engu að síður glömruðu tenn-
urnar í munni Þólfs. Og hann
fann til magnleysis í hnján-
iim.
Hann dvaldi tvo daga í bæn-
um og ráfaði um í knæpum
og hesthúsum í von um að
hitta loðskinnasala frá Ref-
sundum. En gestgjafarnir
sögðu honum, að svona
snemma vetrar væri ekki hægt
að búast við ferðamönnum
alla leið frá Jamtalandi, ölið
gerjaðist enn, eins og um há-
sumar, og meðan freyddi
svona um tappana, gat vötn
ekki verið farið að leggja. Og
ekki komust veiðimenn leiðar
sinnar fyrr en Stórasjó legði,
það hlaut hann að vita, sem
var upp alinn á Jamtalandi.
Gamli maðurinn lofaði gest-
gjöfunum að segja álit sitt,
ráfaði enn til næstu knæpu og
næsta hesthúss.
Síðan hélt hann austur til
Sviþjóðar og lagði leið sína
um Veradal. Hann þorði ekki
að fara fjallgarðinn sunnar á
þessum tíma árs.
— — — Það var komið
miðnætti, þegar Þólfur kom
vetrarleiðina niður hjá Freys-
ey. Fullt tungl skein yfir ísi-
lagðan Stórasjó.
Hann var líkari stigamanni
en friðsömum ferðalang í sjón
að sjá. Sítt, grátt hárið hékk
niður með vöngunum. Skinn-
úlpan var stagbætt, og bæt-
urnar héngu í flyksum utan
á henni. Verstir voru þó
skórnir. Tærnar stóðu út um
saumspretturnar. Or frost-
bólgusárunum vætlaði blóð
niður í snjóinn. Og stafinn —
beiningastafinn illræmda —
bar hann undir vinstri hand-
legg. Hendurnar reyndi hann
að verma í barmi sér, en frost
og fjúk smaug gegnum úlp-
una. Það var líkast því sem
hann væri klæddur neti einu
saman.
Þólfur Ólafsson var mjög
farinn að þreytast. I næfra-
sekk hans var enn brauðið,
sem Pétur Monsen á Ruglu-
vátni gaf honum um morgun-
inn, sem hann kom þar við.
Hann hafði dregið svartan
kross á brauðhleifinn með
kólamola — í Guðs nafni.
Hann hét því, þegar hann
gekk úr hlaði á Rugluvatni
að snerta ekki brauðið, þó að
líf hans lægi við. Hann tók
Guð til vitnis um það, því að
þetta bráuð átti Gölin litia að
fá — brauðið með heilögu
krossmarkinu. Þetta heit varð
Þólfi heilög trúarjátning.
Aðeins einu sinni — það var
nóttina, sem hann lá úti í
Áre, varð loforðið honum allt
að þvi ofraun. Hann lá þar
undir hömrum og hengiflugi,
og kuldinn læsti sig um merg
og bein. Gegnvotur og ban-
hungraður húkti hann undir
klettunum, hlustaði á vindinn
og starði upp í alstimdan him-
ininn. Áður en hann’ vissi af
hafði hann höggvið tönnunum
í brauðhleifinn. En þá var
eins og hann heyrði hrópað:
„Gættu þín Þólfur. Það er
heilagt brauð, sem þú heldur
á. Gölin litla á brauðið."
Þá kyssti hann brauðið með
skjálfandi vörum og stakk því
I sekkinn.
Hver kallaði til hans í storm-
inum þá nótt? Var það ekki
engill Guðs?
Hann hafði fyrr heyrt siík-
ar raddir. Þegar hann stóð
við aflinn í gamla daga og
hamraði heitt járnið, heyrði
hann löngum til sín talað, án
þess hann sæi nokkurn mann
eða yrði hans var. Það kom
líka fyrir hann í herferðun-
um, þegar hann sat á ekils-
sætinu innan um háreysti
hesta og vagna, og eins á þeim
tímum, þegar kóngsvagninn
var á ferli dag og nótt út að
Dúved-virki. En aldrei höfðu
raddirnar verið greinilegri en
f haust, þegar Hallvarður Þor-
kelsson, Pétur Andrésson og
þeir Jamtarnir tjölduðu hjá
tjörn í fjallinu nálægt kopar-
námunni.
Góður Guð hélt verndar-
hendi sinni yfir þessu brauði.
Það hvorki myglaði né
skemmdist á annan hátt, jafn-
vel þó að það blotnaði, þegar
vatn komst í sekkinn. Þá fór
það ekki í mola eins og ann-
að brauð. Hann lagði það bara
varlega á stein. Þá þornaði
það í sólskininu og varð eins
og nýbakað.
I hvert sinn, sem hungrið
þjáði hann mest, tók hann
brauðið úr sekknum, lagði
hendur yfir það og bað bæn.
Þá sefaðist hungrið.
Hvílíkt brauð, sem sefaði
hungrið, án þess að hann
þyrfti að neyta þess- Eða var
þetta óráð og ofsjónir? Hann
fálmaði höndunum út í loftið
og reyndi að grípa eitthvað,
sem okkert var, til að halda
sér i.
Hvert í heitasta! Hann
glennti upp augun, og starði
framundan sér. Hvert í heit-
asta. Hann sá blóm. Rauð
blóm! Þau spruttu upp úr ísn-
um, hvert af öðru. ísbreiðan
mikla varð á avipstundu
blómagrimd. Stórisjór var
orðinn aldingarðurinn Eden.
Hann fór að ganga varlega,
stiklaði og stökk yfir blómin,
til að skemma þau ekki! Var
hann að deyja?
Kom dauðinn svona með
blómaskrúð í öllum regnbog-
ans litum? Hann vildi ekki
deyja. Hann vildi lifa og ná
heim til Gölinar litlu, færa
henni brauðið og blessa hana.
Hann ætlaði að leggja hönd
á ljósan koll hennar og biðja
fyrir henni.
Er ég vitskertur? Er Þólfur
Ölafsson genginn af vitinu ?
Hann hló og grét. Hér voru
JÓLABLAÐ — 43