Þjóðviljinn - 24.12.1967, Page 34

HANDRIT
SEM
FANNST
\
FLÖSKU
Sá sem væntir sér dauða eftir stutta stund þarf einskis framar að dyljast
Um land mitt Dg þjóð hef
ég lítið að segja. Fjandskapur
og andstreymi hafa hrakið mig
af landi mínu fyrir svo löngu
að fólkið heima er orðið mér
ókunnugt. Auðæfin sem ég erfði
gerðu mér fært að afla mér
menntunar langt fram yfir það
sem venjulega gerist, og hneigð
mín til íhygli að varðveita .hana
og ávaxta. Að engu þótti mér
raunar meira gaman en þínum
þýzku siðfræðingum, ekki vegna
ótilhlýðilegrar aðdáunar á stað-
leysum þeirra, sem fluttar eru
af þvílikri mælsku, heldur
vegna þess að það var mér
hæfilega erfitt viðfangsefni að
sanna fyrir sjálfum mér hví-
líkt rugl þetta er. Oft hefur
mér verið legið á hálsi fyrir
það hve þurrskynsamur ég er,
skortur minn á ímyndunarafli
hefur verið talinn mér til mestu
ódyggðar og efagirni minni
viðbrugðið. Raunar held ég að
eðlisfræðiþekking mín hafi leitt
mig í nokkuð algenga villu: að
rekja öíl fyrirbæri, líka þau
sem síður skyldi, til lögmála
eðlisfræðinnar. I stuttu máli,
fáum mundi síður trúandi tii
þess en mér, að láta hrævarelda
hjátrúar og hindurvitna leiða
sig afvega. Þetta hefur mér þótt
þörf að taka fram svo að síður
skyldi vera haldið að sagan sem
hér verður sögð, sé fremur
sprottin af vangá og hugarór-
um, en af því sem sá maður
hefur sjálfur reynt og vandlega
athugað, sem allur hugarburð-
ur er hégómi og heimska-
Eftir að ég hafði siglt um höf
og ferðazt um lönd árum sam-
an, lagði ég úr höfn í Batavíu,
hinni auðugu stórborg á Java,
og var ferðinni heitið til Sunda-
eyja. Ég var farþegi á skipinu
og hafði ekki annað markmið
með ferðinni en að reyna að
létta af mér eirðai'leysi, sem
fylgdi mér eins og fordæða.
Skip okkar var u.þ.b. fjögur
hundruð lesta, styrkt eirflögum
og smíðað úr valeik frá Malabar-
strönd. Farmurinn var bómull
og olía frá Lachadive-eyjum,
34 — JÓLABLAÐ
en auk þess dálítið af kókos-
trefjum, óunnum sykri, bræddu
smjöri, kókoshnetum og fáeinir
kassar af ópíum. Farminum var
illa og óvandlega fyrir komið
í lestinni, svD skipið var valt-
ara en ella.
Við höfðum blásandi byr og
sigldum í allmarga daga með-
fram austurströnd Java- Ekkert
bar til tíðinda, nema ef telja
skyldi það sem við sáum til
háfanna í hafinu, en af þeim
var margt.
Kvöld nokkurt stóð ég sem
oftar úti við borðstokkinn og sá
þá einkennilegt ský á lofti í
norðvestri. Það vakti undir eins
athygli mína, bæði vegna þess
hvernig það var litt og ekki síð-
ur vegna þess að það var hið
fyrsta sem ég hafði séð síðan
við lögðum af stað frá Batavíu.
Ég horfði á það gaumgæfilega
þangað til sólin settist, en þá
þandist það i einu vetfangi í
tvær áttir, unz það umgirti
sjóndeildarhringinn allan eins
og þokurák og líktist mest
mjórri strandlengju- Jafnskjótt
varð mér litið á tunglið, sem
sveif dimmrautt um loftið, og
hið einkennilega útlit hafsins.
Það breytti óðfluga um lit, og
sjórinn sýndist miklu gegnsærri
en hann átti að sér. Þó að
botninn væri vel sýnilegur,
sýndi þó línan, er ég dró hana
upp, að við vorum staddir á
fimmtíu faðma dýpi. Jafnframt
var óþægilega heitt og mikil
tíbrá í lofti. Um leið og dimmdi
slaknaði á hverjum minnsta
vindblæ og gerði stillilogn, og
meiri dauðakyrrð er ekki unnt
að ímynda sér. Kertaljós bærð-
ist ekki á kveiknum, og langt
hár, sem ég hélt milii þumal-
fingurs og löngutangar, sást
ekki helldur kvika. En skip-
stjórinn sagðist ekki sjá að
nein hætta væri á ferðum, og
vegna þess að okkur hrakti að
ströndinni með straumi, lét
hann rifa seglin og varpa
akkeri. Enginn var kvaddur til
að halda vörð, og sjómennirnir,
sem flestir voru Malajar, lögð-
ust fyrir á þilfarinu og létu
fara vel um sig. Ég fór undir
þiljur — það var ekki laust
við að geigur væri í mér. Allt
sýndist mér benda til þess að
fárviðri væri í aðsigi. Ég minnt-
ist á þetta við skipstjórann, en
hann veitti því enga athygli og
virti mig ekki svars. Samt
var mér svo órótt að ég gat
ekki sofnað, og um mið1-
nætti fór ég upp á þilfar. En
þegar ég sté á efsta þrepið í
stiganum, heyrði ég allt í einu
hátt veðurhljóð, svipað þvísem
stundum heyrist þegar myllu-
hjól snýst með ofsahraða og
fyrr en ég fengi áttað mig á
þessu fann ég að skipið nötr-
aði allt. í næstu andrá skall
fyrsti sjórinn yfir skipið, af
slíku heljarafli að það lagðist
á hliðina, flæddi um þilfarið
stafna á milli og skolaði öllu
lauslegu fyrir borð.
Það var einmitt þessi bráði
ofsi í hinni fyrstu hviðu, sem
bjargaði skipinu. Þó að mikið
hefði flætt inn, réttist það aft-
ur, hægt og líkt og með erf-
iðismunum, með bæði siglutré
brotin, en þegar það varkomið
á réttan kjöl, hrakti það und-
an veðri, stjórnlaust og stefnu-
laust.
Hvaða kraftaverk það var,
sem kom mér til bjargar, veit
ég ekki. Mig svimaði svo af
högginu þegar aldan reið að
mér, að við lá að ég missti
meðvitund, en þegar ég kom
aftur til sjálfs mín, var ég
klemmdur milli skuts og stýris.
Með miklum erfiðismunum
tókst mér þó að koma fyrir
mig fótunum, og umhverfis
skipið var þá allt í einu róti,
svo stórkostlegu að furða var
að sjá, en öldurnar risu fjall-
háar og freyðandi. Stuttu seinna
heyrði ég rödd gamals Svía,
sem hafði stigið á skipsfjöl í
síðustu höfn. Ég kallaði til hans
af öllum mætti, og heyrði hann
til mín og skreiddist nær. Við
komumst fljótt að því að eng-
inn hafði komizt lífs af nema
við. Allir, sem á þilfarinu voru,
höfðu skolazt fyrir borð, en
skipstjórinn og þeir sem hjá
honum voru, hljóta að hafa
drukknað í káetu hans, þegar
hún fylltist af vatni. Við viss-
um vel að okkur var um megn
að bjarga skipinu, enda máttum
við búast við því á hverri
stundu, að það sykki. Akkeris-
festin hafði kubbazt sundur
þegar í fyrstu Iotu, þegar ó-
veðrið skall á, annars hefði
skipið farizt þegar i stað. Nú
þeyttist það með ofsalegum
hraða fyrir storminum og á-
gjöfin var ofboðsleg. Skutur-
inn var mikið skaddaður og
flest annað meira og minna. en
fegnir urðum við þegar við
fundum að dælurnar voru 6-
Smásaga eftir Edgar Alan Poe