Þjóðviljinn - 19.12.1970, Blaðsíða 3

®3®*&maiíÉS— 3
SAMTÍNINGU R
U M
G UÐAVEIGAR
Góðglaðir
embættismenn
„Deyöi Páll Stígsson á Bessa-
stöðum, sem vax höíuðsmaöur,
1. dag maí, drukknaði skammt
frá staðnum. Hann var jarðaður
fyrir framan altarið i kórnum.
Hann hafði ætlað ofan á nesið,
reið út í forað eða gröf hjá
. Lambhúsum, fórst svo þar —
Setbergsannáll.
(Aðrar sagnir herma, að
^ ^ryfja sú hafi veriö safnþró
hedmilisins, eða hlandíor, eins
og það er orðað.)
Árið 1740 lagði Jens.sýslumað-
ur Wium af stað frá Brimnesi
við Seyðisfjörð og ætlaði til
Loðmundarfjarðar, ásamt lög-
sagnara sínum, Jóni Bjarna-
syni. Alls voru á bátnum 9
manns, þar af ein kona.
Embættismennirnir voru báðir
ölvaðir, er lagt var frá landi.
Enginn komst h'fs af úr þessari
för, þó að sjóveður væri gott.
Tvö li'k voru í bátnum og
korði sýslumanns. Sum af þeim
sex líkum, sem fundust, voru
með sárum. Þrjú fundust aldrei.
Sama ár, 1740, kom það ó-
happ fyrir sýslumann Stranda-
manna (og lögsagnara Hún-
vetninga), Sumarliða Klemens-
son, að hann reið geist frá
Þi n geyrarki rk j u ölvaður, féll af
hestinum og hálsbrotnaði.
: Árið 1727 lauk prófastur
Rangæinga, Þorleifur Arason,
h'fi sinu, er hann sundreið
Markariflljót mjög ölvaður. Hann
bar þess æ merki, er Oddur
Sigurðsson, glaður á. góðri
stund, reif út úr munnviki
•hans, nær út að eyra.
Árið 1757 var sýslumanni
Sbrandamanna, Ejnari Magnús-
syni, vikið frá embætti vegna
áfloga. En eftirmaður hans,
Halldór Jakobsson, var einnig
sviptur embætti, og meðal
annars gefið að sök, að hann
beit mann í höndina og barði
annan illa.
Þrír sögufrægir menn voru á
ferð: „----Hjá Hafnarfirði áðu
þeir, og lagði Ámi sig til'
svefns, en þeir Oddur og Páll
töluðust við á meðan, og vöru
báðir drukknir, og Oddur þó
meir. En það er i frásögur
fært, að þeim hafi orðið mjög
sundurorða, og bar það til, að
Páll kallaði Odd í ávarpi
„herra varalögmann," en Oddur
vHdi láta kalla siig „fiskal“
(saksóknara). Munaði minnstu,
að þeim lenti saman út af
þessu, en áður en til þess kom,
•vaknaði Árni og skildi þá —“
(Menn og menntir).
Jón Vídalín.
Klögumál
ganga á víxl
„— Jón biskup Vídalín visi-
teraði á Narfeyri og bauð Odd-
ur Sigurðsson honum til
drykfcju. Tókust með þeim ó-
eirðir miklar, og flýði biskup
í tjald sitt, en Oddur elti hann
ölóður þagnað, svo að biskup
flýði staðinn með fylgdarliði
sínu, án frekari embættisverka.
Biskup kærði Odd og Oddur
biskup —.“ (Menn og menntir).
Guðaveigar og
íslenzk handrit
Finnur Jónsson biskup segir
svo frá' brunanum mikla í
Kau pmannaíhöf n, 20. október
1728:
„---Á sömu nóttu, nálægt
miðnætti, eður klukkan 11, kom
upp annað eldsbál á Norðurgötu
hjá einum bruggara, hvar til
er þessi orsök sögð: Bruggara-
sveinninn var uppi á loftinu i
húsinu að kasta malti við ljós
um nóttina, hafði eíkki sett það
í kertapípu, heldur bræddi það
eður festi á tré hjá sér — —
Var þá ekki athugáð um ljósið,
er hann eftir skildi, fyrr en
eldur var kominn í malt, kom,
hálm og hey, sem bruggarinn
átti þar uppi á loftinu, svo það
hús var á stuttum tíma allt í
ljósum loga. Læsti það bál sig
skjótt á báðar síður, en þar i
kring bjuggu margir bruggarar,
og kviknaði eldurinn skjótt í
þeirra húsum, með stórum yfir-
gangi, sökum þess mikla heys og
hálms, sem þeir hafa meðferðis,
og þá var í flestum húsum
búið að innkaupa framar venju,
svo þetta bálið varð á stuttum
tíma engu minna en það fyrra.
Varð þá að skipta á tvo staði
bæði vatnssprautunum og
brandfólkinu, og vörðu þeir í
Norðurgötu bálinu að komast
yfir hana allt til morguns. —
_ __(<
Dönsk einokun
og guðaveigar
Dönsk einokun og guðaveigar
eiga ekki upp á háborðið hjá
Jóni Árnasyni biskupi. Hann
harmar sára örbirgð fátækra
manna og bendir konungi á,
að brennivínsbann mundi gera
menn hæfari til að vinna fyrir
• skylduliði sínu.
Kafli úr bænarbréfi hans ár-
ið 1796: „— — Fjöldi manna
spillir sjálfum sér, efnum sínum
og góðum gáfum og gerir sdg
líkari skynlausum skepnum en
kristnum mönnum, með illyrð-
um, áflogum og öðru svínslegu
atferli. — — Þessi eymd og
ógæfa stafar, að miklu leyti,
af brennivínssölu og prangi,
bæði í kaupstöðum og innan
sveita.----kaupa líka margir
okurkarlar — (við vildum óska,
að það væru ekki yifirvöldin
sjálf), heilar og hálfar tunnur,
anker og kúta í kaupstaðnum,
svlo að þeir haifi birgðir til
sölu fordrukknum mönnum, með
tvöföldum hagnaði að vetrin-.
um------
Jón Þorkelsson skólameistari
og Magnús 'Gíslason lögmaður
undirrituðu þetta bréf. En um
afstöðu einokunarkaupmann-
anna þarf ekki að spyrja.
Þegar biskupinn sveigir að
því, að yfirmenn hafi ekki
hreinan skjöld, er hægt að
■ I I .................11.1.1..........
minnast þess, að kaupmenn
brugðu Lárusi Gottrúp um það,
að hann okri á brennivíni og
tóbaki og hafi þannig svælt
undir sig eignir og búslóð
margra manna — og farist
honum ekki að setja út á verzl-
unarhætti kaupmanna, sögðu
þeir.
Margir skáldlega sinnaðir
menn trúa því statt og stöðugt,
að brennivínssalar stundi at-
vinnu sína í þvi skyni að
„gleðja dapran heim“, og hafi
jafnvel Drottin að bakhjalli. En
Ólafur Stephensen treysti því,
að Drottinn hallaðist frekar á
sveif með bindindi og lét lesa
Seltirningum og Áiftnesingum
hugvekju nokkra í kirkjum
þeirra árið 1766. Kveðst hann
vita um bændur, sem keypt
hafi 8—10 brennivínstunnur og
selt á okurverði. Hótar hann
að rannsaka málið.
Gömul teikning.
Þremur árum seinna ritar Ól- ir í Gullbringusýslu komi ár-
afur Stephensen stiptamtmann- lega 200 tunnur af brennivíni
inum og kvartar um, að á hafn- Framhald á bls. 40.
Birta og ylur í skammdeginu.
Vetur er sú árstíð, sem bezt hentar
til að mála innanhúss.
VITRETEX plastmálningin er framleidd
í 40 mismunandi litum.
Færið birtu og yl í húsið, með samstemmdum
litum og litatónum.
Munið nafnið VITRETEX, það er mikilvægt, því:
Endingin vex meS VITRETEX.
Framleiðandi á íslandi:
S/ippfé/agið íReykjavíkhf
Málningarverksmiðjan Dugguvogi - Simar 33433 og 33414