Þjóðviljinn - 19.12.1970, Blaðsíða 42

42 — !BvE»sA"B
...... 1 ■■.. "■" ......... ...
ÞORVALDUR STEINASOISL
KVÖLD
Á DYNJANDISVOGI
Vestnr á vesturfjörðum
váleg er sagran skráð,
af örlogrum ofurhörðum
ógnþrungin stundum máð.
Það voru algengar sagnir, að
í Axnarfirði og á Homströnd-
ttm vaanu aðalheimkynni ís-
lenztora galdramanna.
Amarfj örðurinn vjar sem
gjörður til þess að' framtoalla
gialdnamenn, langiur, djúpucr
fjöirður. umluiktuir háum fjöli-
um. Frá hlíðum fjarðarins
ganga þverdialir inn í fjallgarð-
ana beggja vegnia, langir, mjóir
dalir.
Á milli dalanna ná fjöllin að
sjó fram, há og brött, sum-
staðar með illtoleifum kletta-
hrúnum og tirðarskriðum und-
jr, að ffl'æðarmáli. Hver dalur
er sem heimur fyrir sig, víða
með einum, sumstaðar ffleiri
bæjum.
Dalurinn var sem ríki, þar
sem sá hafði ráðin, sem bezt
gat faart sér í nyt þekkingu
sína á laindi og lagi, sem og
því, er lönigium hefur baft
dýpst áhrif á afkomu Islend-
inga, hinum tviræðu gátum
æðrj máttarvalda, lofts og lag-
ar.
fbúar Amarfjarðardala lærðu
að treysta á mátit sinn og meg-
in, framar öðrum sem bjuggu
innan viðra veggja.
Þeir sem bezt notfærðu sér
þann lærdóm, urðu hinir víð-
touranu amfirzkú galdramenn.
Galdrasögur hafa borízt frá
Amarfirði allt frá fyrstu tíð
; fslandssögunn ar. Hann kunni
að beita göldirum, hann Helgi
Austmaður, vetrarmaður hjá
Eyjólfi gráa, þegar hann var
‘sehdur til að njósna um Gísla
Súrsson í Geirþjófsfirði.
Eltokj var bann Atli bóndi í
Otradal heldur slakur galdra-
maður, þegar hann vemdiaði
Hávarð ísfirðing.
I>á má minnast hans Ámm
Kára í Selárdal, ekki var hann
slakur galdramaður. eftir því
sem sagnir herma.
Einnig kunnu þeir að beita
göldrum ættingjiar og vinir
Hrafns á Eyri, þegar þeir voru
að sýn.a dýrðleika hans.
Reyndar hefur þeirna brögð-
um verið gefið annað og feg-
urra nafn í íslandssögunni.
Enda framsett til þess að fæira
geislabauig um höfuð Hrafni
Sveinbj amarsyni.
Arnairfjörðurinn varð fyrir
því óláni, að á tímum mestu
galdraofsóknanna, sem yfir ís-
land bafa dunið, bjó í Selárdal
stórbrotinn prestahöfðingi, Páll
Bjömsson. Sá sérlega gáfaði
og vel lærði kennimiaður fékk
að konu Helgu frá Holti í Ön-
undarfirði, sem virðjst hafa
verið talin einn glæsilegaisti
kvenkostur þeinna tíma.
En þau ósköp gengu yfir
þessi merku hjón að verða
haldiin þeim sjúikdiómi, sem
leiddi af sér, að ffleiri menn
voru brenndir á bálj af þeirra
völdum. en nokkurra annaima
fslendinga.
Inni í Suðurfjarða rdölum
brunnu bállkestir þeir sem
kveikfir voru að tilhlutan hjón-
anna í Selárdal, Páls og Helgu.
Það þarf engan að undra,
þó að kröftuigasta sending
landsins væri send dóttur Páls
og Helgu í Selárdal, dóttuir
þeirra hjóna, sem mest og
harðast höfðu kynt galdrabál-
in.
H vítá rvall a-Skotta var send
Ólöfu Pálsdóttur frá Selárdal.
konu Sigurðar Bjöimssonar frá'
Einarsnesi. lögmanns á Hvdt-
árvöllum.
Uppeldi og erfðir dótturinn-
ar frá Selárdal, hafa skapað
góðan jarðveg fyrir vjðgang
sendingarinnar úr Amiarfirði.
Ekkj hefur það dregið úr á-
hrifum trúarinnar á mátt
Skottu, að ejni afkomiandj Páls
í Selárdal, sem bar hans mafn,
brann inni á Hvitárvölium.
' Þjóðsagan greip þá lika
þetta efni tveim höndum og
sagði, að Skotta heí’ði hrynit
Pálj Siigurðssynj inn í bálið,
þar sem hann var að bjarga
aldraðri konu úr eldinrjm.
Þar í dalnum, sem bálkest-
irnir brunnu hafa ófreskir
menn allt til síðustu ára talið
sjg heyra. á kyrrum kvöldum
þegar tungl veður í skýjum,
bresti og brak sem frá brenn-
andd bálköstum og bamramir
bergmála kvaláóp þeirra sem
pínduet í logunum.
En sálmasöngur Selárdals- 1
klerksins, sem átti að yfir-
gnæfa dauðavein hinn,a vesælu
píslarvotta, er löngu hljóðnað-
ur.
Ár og aldjr eru runnar síðan
eldiarnir logúðu í Þóirudialnum.
Grasið grær árlega á grund-
inni, þar sem öskunni af
brunnu holdi og beinum var
stráð yfir. Þar má enn greina
hinn sterk,a græna lit grasanna,
sem upp af öskunnj vaxa.
Sauðkindin týnir hin grænu
strá og skilar eigendum sínum
vænu falli.
En Selárdalsklerkurinn og
kona hans rotna í k.irkjugarð-
inum í Selárdal. Og Hvítár-
valla-Skotta, sú, 'er send vair
dóttuirinnj frá Selárdal,, eigr-
ar nú sín síðustu kjþof úim
.landið. Brátt er hennar timi
allur. því að níundi liður af-
■ komenda Ólafar og Si.guirðar
hefur þegar slitið barnsskón-
um. En með þeirrj kynslóð á
hún að leggja upp laupana.
Það vom galdramenn sem
brenndir voru í AmarfÍT’ði.
Galdramenn Arnarfjarðar eru
enn til og vita lengria en nef
þeirra nær.
Þegar vem minni í Arnar-
firði lauk haustið 1931. hafði
ég komið á hvern einasta bæ
við fjörðinn. Ég hafði farið
alla strandlengjuna frá Seláir-
dal inn fyrir voga og firði, út
á hvert nes að Svalvogum, sem
er yzt á Sléttanesinu milli
Amar- og Dýrafjarðair.
Ég hafði ferðast á trillum
um fjör’ðinn þveran og endi-
langan. Róið til fiskjar frá
Bíldudal og Selárdiai. Verið
við heyskap á fjöllum uppi og
láglendf farið í göngjir, uun-
ið við jarðræktarstörí, starfað
í, sláturhúsi og verið við gæzlu
rafstöðvar. Sem saigt unnið að
öllum þeim störfum, sem ég
toomst yfir.
Ég hafði kynnzt Arnarfir'ði
eftir hví sem hægt var á einu
ári. Ég hafði kynni af mörgu
góðu fólki, en engu slæmu.
Vist minni í Rafstöðinni á
á Bíldudal lauk um vorið, áð-
ur en klaki var farinn svo úir
jörðu, að jarðyrkjustörf gætu
hafizt.
Ég réðst því í nokkra d'aga
til sjóróðra til Jens Hermanns-
sonar kennara á Bildudal.
Hann stundaði hvert sumar
sjóróðra frá Hlaðsbót, en þaQ
var verstöð á norðausturstirönd
Amarfjarðar. Jens hafði hu.g
á að byrja róðra frá Bíldudal,
þó menn þeir sem með hon-
um voru ráðnir um sumarið,
væru ekki komnir af vertíð af
Suðurlandi.
Þorvaldur Stelnason
Við hófum ró'ðra frá Bíldu-
dal, en þar sem fiskur var lítt
genginn í Arnarfjörð, en lang-
ræði að sækja út úr fflrði,
fluttum við okkur um set út
í Selárdal. Fiskur var næ.gur
utan fjarðar, svo að afli var
góður, en lítill svefn þann viku-
tíma sem við rerum þarna.
Það stóðst á endum, að menn
þeir sem til sumarvertíðar
voru ráðnir hjá Jens komu að
sunnan og jörð var orðin rækt-
arhæf. Sama dag og við Jens
komum frá Selárdal, kom
norskt flutningaskip þangað
með saltfiskfaxm. Saltfiskinn
átti að verka á Bíldudal um
srjmarið.
Flutningaskipið, sem hét
Eikhauig, var á þessum árum
oft í flutningum fyrir íslend-
inga, bæði með ströndum fram
og einnig til annairra landa,
einkum Spánar með saltfiisk
og ffleira.
Það hefur lengi viðgengizt
að íslendingar iðkuðu laun-
verzlun við erlenda farmenn.
Ekki held ég að Bílddælingar
séu meiri launverzlunarmenn
en aðrir landsmenn. En hitt er
víst að þaima í Eikbaug upp-
hófst meiri launverzlun en al-
gengt var.
Templarar á staðnum full-
yrtu, að ful] tvö hundmð flösk-
ur af rommi hefðu slæðst í
land úr þessu skipi Reyndar
voru það „giwfar ýkjrnr", þivá
að eftir beztu fáanlegum heim-
ildum verður að teljast sann-
a0 að tugj hafi vantað upp á
flöstou'tölunia eitit hundrað.
En hvað um það, verzlumin
getok glatt og töluverð ölvun
varð í þorpinu þetta tovöld, en
allt fór friðsamlega fram, eng-
in illindí eða slaigsmál. '
Ekki voru Bílddælingar ein-
ir um það. að neyta hirana
gu'llnu veiga, því að margir
aðrir Arnfirðingar voru stadid-
ir í þorpiniu og svo skipverj-
ar á Eikhaug, sem allfflesitir
suipu drjúgum á þetita tovöld.
Sumir Norðmennimir vjldiu
sjá meira aif Arnarfirði en þa®
sem gaf að lita á siglingaleið
inn og út fjörðinn. Þeir komu
sér í samband við trillueiig-
anda, sem fóir með þá a si'gl-
ingu inn um Suðurfirði. Þetta
var skemmtilegt ferðalag kátra
Norðmanna og íslendjnga um
vorbjarta nótt.
Á meðan ég var á Hrafrn-
björgum, var hin árlega
skemmtun þeirra Seldælinga
haldin, þó ekk,] í Vatnahvilft,
eins og sumarið áður.
Við fómm frá Hrafnabjöirg-
um til Selárdials á trjBu frá
Svalvogum. Það var að af-
líðandi hádegi, sem við lögð-
um af stað í logn; og glarnjv
andi sólskini. En innlögnin eða
útrænan er s'terk í Arnarfirði,
eins og öllum öðmm löngum
fjörðum. Á því fengum við að
kenna í þetta sinn.
Þegar við vorum því sem
næst á miðjum firði var kom-
in kröpp innliagnaralda. Við
sigldum flatskellu, eða því sem
næst, yfir fjörðinn og vegna
andartaks ó'aðgæzlu þess sem
stýrði, sló kvi'ky yfir bátinn.
Þetta var töluverð skvett,a, sem
gaf okkur sem kulborðsmegin
sátum kalt bað.
Nokkuð mikill sjór kom i
trilluna. Vélin stanzaði og varð
henni ekkj komið í gang aft-
ur, fyrr en búið var a@ ausa
mesta sjónum úr fleytunni.
Þessj skvetta, sem var J>ó
ekki neitt hættuleg, oBi tölu-
verðu uppnámi mftðpl/.fajrJjoga.
En vélin fór brátt í gang aft-
ur, og annar maður settist und-
ir stýri; sá gætti- sín ..batur,
enda kom engin skvetta í bát-
inn eftir }>etta.
Hræðslan rénaði hjá J>eim
JOLAGJOFIN I AR
| Við veitum viðskiptamönnum vorum 12% staðgreiðsiuafsiótt til jóia
I
GEFIÐ NYTSAMAR JÓLAGJAFIR
Opið laugardag til kl. 4
Sendum í póstkröfu
um land allt
SKATTHOL
SÍMASTÓLAR
RUGGUSTÓLAR
INNSKOTSBORÐ
SÓFABORÐ
BORÐSTOFUSTÖLAR
HANSAHILLUR
HORNSÓFASETT
KOMIÐ — SXOÐIÐ
I OÐINSTORG h.f. SKÓLAVÖRÐUSTÍG 16 - SÍMI 14275
i

I