Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.2000, Blaðsíða 30

30
LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 2000
Helgarblað
DV
1 garóinum eru byrjuó blóm,
þau biója mig að fara úr skóm.
Úr brumi gœgist lítiö lauf
líkt og tippi úr buxnaklauf
(Ódfluga)
Síðasta vetur var 1 Þjóðleikhús-
inu dagskrá þar sem flutt voru
lög Jóhanns G. Jóhannssonar,
tónlistarstjóra Þjóðleikhússins, við
ljóð Þórarins Eldjárns. Aðsóknin að
tónleikunum var mikil en komust þó
ekki allir sem vildu til að sjá og
heyra herlegheitin. Úr því hefur ver-
ið bætt með útkomu geisladisksins
Best að borða ljóð sem inniheldur lög
Jóhanns og ljóð Þórarins.
Flytjendur eru allir landsliðsmenn
í tón- og leiklist: Bergþór Pálsson,
Edda Heiðrún Backman, Marta Guð-
rún Halldórsdóttir, Sigrún Hjálmtýs-
dóttir, Stefán Karl Stefánsson og Örn
Ámason. Hljóðfæraleikararnir eru,
fyrir utan Jóhann sjálfan, Bryndís
Pálsdóttir (fiðla), Richard Korn
(kontrabassi) og Sigurður Flosason
(saxófónar). Sonur Jóhanns og Bryn-
dísar, Jóhann Páll, syngur einnig í
Markaðssöngnum úr leikritinu um
Litla-Kláus og Stóra-Kláus.
Engin vafaatkvæöi
Samstarf Jóhanns og Þórarins
hófst árið 1980 þegar revían Skomir
skammtar eftir Þórarin og Jón Hjart-
arson var sett upp í Iðnó. Jóhann
stýrði, söng og lék á píanóið.
Síðan hafa leiðir þeirra legið saman
með hjálp leikhússins en Þórarinn
hefur þýtt og samið söngtexta fyrir
margar sýningar, bæði í Þjóðleikhús-
inu og hjá Leikfélagi Reykjavíkur.
„Strax árið 1980 kom í ljós einn af
hæfileikum Jóhanns sem ég hef oft
vegsamað. Hann er einhver besti og
mesti atkvæðateljari sem fyrirflnnst
á landinu. Það er svo skrýtið að jafn-
vel í stétt tónskálda er misjafnt
hversu slyngir menn em að skynja
brag. Jóhann er svo fullkominn á
þessu sviði að ég hef síðustu vikur
veriö logandi hræddur um að hann
yrði kallaður til Bandaríkjanna
vegna allra þeirra vafaatkvæða sem
þar liggja. Hann getur handtalið og
fóttalið og hvaðeina. Og vafaatkvæði
skynjar hann eins og skot,“ segir
Þórarinn og Jóhann skýtur inn í: „Og
lendi ekki í teljandi vandræðum."
„Fyrst Þórarinn hrósar mér fyrir
þetta þá verð ég að segja að ég þekki
fáa bragsniUinga sem eru jafn fúsir
að beygja sig undir hugmyndir mín-
ar og hann,“ segir Jóhann.
„Ég er svo hlýðinn," segir Þórar-
inn.
Víxl á háum tónum
Verklagið í samstarfi Jóhanns og
Þórarins er misjafnt. Ýmist em lögin
samin fyrst eða ljóðin og svo kemur
það fyrir að hugmyndum er kastað á
milli.
„Jóhann kemur með ábendingar
um bragliði og auðsyngjanleg orð.
Það er mjög mikilvægt að aðlaga sig
því,“ segir Þórarinn. „Það er gott að
fá ábendingar þegar maður hefur álp-
ast tU að hafa á þungu söngatkvæði
eitthvert nefhljóð eða kokhljóð sem
er varla hægt að syngja."
„ÓþægUeg sérhljóð lenda stundum
á löngum og háum nótum í tónlist-
inni og þá hryUir mann við. Það er til
dæmis ekki gott að syngja í á háum
og löngum tóni,“ segir Jóhann.
„Orð eins og víxl er tU að mynda
ekki heppUegt í slíkum tUvikum,"
bætir Þórarinn við.
Ort í neyð
„Ég vU ekki kalla það að yrkja,“
segir Jóhann við spumingu um það
hvort hann leggi sjálfur stund á kveð-
skap. „Ég hef búið tU nokkrar tæki-
færisvísur en hef ekki flíkað þeim
verkum."
Eftir smáumhugsun rifjast upp fyr-
ir Jóhanni: „Ég hef reyndar samið
söngtexta sem hafa verið fluttir í sýn-
ingum í Iðnó og Þjóðleikhúsinu. Það
hefur verið út úr neyð tU að hjarga
málum á síðustu stundu."
Tónlist er áberandi í ættum Þórar-
ins en sjálfur er hann meira fyrir
orðið.
„Ég hef samið eitt lag og það var
ásamt bekkjarbróður mínum í tólf
ára bekk. Það er við Epitaphium Pa-
storis eftir Bólu-Hjálmar. Þetta lag
hefur hvergi birst nema sem stef í
Þórarinn Eldjárn og Jóhann G. Jóhannsson eru sammála:
Best að
borða Ijóð
- en reyndar bara þau sem eru góð
GSM-símum höfundanna. Annað hef
ég ekki samið."
Hver á heiðurinn?
Einn af mörgum kostum tónlist-
arinnar á Best að borða ljóð er aö
hún er mjög grípandi. Samspil lags
og ljóðs skilar góðum áhrifum og
það undir eins. Hver skyldi galdur-
inn vera?
„Jóhann verður að svara því,“
segir Þórarinn. „Ég gerði ekki neitt.
Þetta var aUt tU. Ég hreyfði hvorki
hönd né fót.“
Jóhann er ekki sammála.
„Þórarinn á heiðurinn. Hann orti
öU þessi fínu ljóð. Ég hef aUtaf ver-
ið hrifinn af verkum hans, þannig
að það hefur blundað lengi í mér að
semja lög við fleira en leikhússkáld-
skapinn hans. Ég tók mig tU fyrir
einu og hálfu ári og valdi tuttugu
fjölbreytt ljóð sem mér leist vel á að
semja tónlist við. Sum eru fuU af
skopi og kátínu en önnur einlæg og
faUeg. Hvort tveggja á Þórarinn í
ríkum mæli.
Aðferðin er einfóld. Ég reyni að
setja mig inn í stemningu og andblæ
ljóðsins og bragarháttinn. Þá koma
hugmyndir að því hvaða stUl á að
vera á laginu. Ég á svo sem enga
skýringu á því hvernig það gerist.
Það er ekki alltaf svo að skemmti-
legu og fyndnu ljóði hæfi fjörugt og
fyndið lag. Það getur verið betra að
hafa lagið í sorglegum stU. Kannski
er málið að gera þetta í gríni en af
alvöru. Þannig vona ég að mér hafi
tekist að mæta ljóðum Þórarins á
heppUegan hátt.“
Lag fyrir Ijóö
Tónlist Jóhanns ber mikla virð-
ingu fyrir ljóðum Þórarins.
„Það skipti mig höfuðmáli að text-
inn heyrðist og skUdist og kæmist
fuUkomlega tU skUa; að rímorð og
hljóðstafir nytu sín með hæfilegum
áherslum," segir Jóhann. „Ég hef síð-
an minni áhyggjur af hvort lögin
verði frumleg eða merkUeg. í raun og
veru vakti aldrei fyrir mér að neitt af
Þórarinn Eldjárn og
Jóhann G. Jóhannsson
„Þaö ersvo skrýtiö aö jafnvel í stétt
tónskáida er misjafnt hversu slyngir
menn eru aö skynja brag. Jóhann er
svo fullkominn á þessu sviöi aö ég hef
síöustu vikur veriö logandi hræddur um
aö hann yröi kallaöur til Bandaríkjanna
vegna allra þeirra vafaatkvæöa sem
þar liggja, “ segir Þórarinn um Jóhann.
þessu efni yrði tímamótatónsmíðar."
„Sumir tónsmiðir hafa hins vegar
enga tilfinningu fyrir því hvort ljóð
eru laghæf eða ekki,“ segir Þórarinn.
„Þetta heyrist oft í útvarpinu. En
stundum eru lögin sungin af söngv-
urum sem enginn skUur hvort eð er
þannig að það gerir ekkert tU. Það
skiptir máli að skynja sönghæfni
ljóða og vera ekki að reka eitthvað í
lag sem á ekki að vera þar.“
Fór fyrir Tóneldisráð
Er best að boröa ljóð?
„Ef þau eru góð,“ segir Þórarinn.
„Þetta er svo einfalt.“
„Þau eru nærandi og styrkjandi
en ég veit ekki hvort þau gefa betra
útlit,“ segir Jóhann.
„RitsalmoneUa er mjög slæmur
sjúkdómur og ljóð sem hýsa slíkar
sóttkveikjur eru ekki hoU,“ bætir
Þórarinn við.
Og ljóðin á Best að borða Ijóð eiga
að vera í þokkalegu lagi.
„Við fengum vottun frá Manneld-
isráði og Tóneldisráði áður en disk-
urinn kom út.“ -sm