Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.2000, Blaðsíða 48

ö2
LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 2000
Helgarblað
I>V
Öll íslenska þjóöin fylgdist með
átökum Haralds Arnar Ólafs-
sonar og Ingþórs Bjarnasonar
þegar þeir geröu tilraun til aö
' ganga á noröurpólinn í vor.
Ingþór varö frá aö hverfa vegna
kalsára en Haraldur hélt einn
áfram og haföi sigur aö lokum.
Hann er í hópi fárra manna í
heiminum sem gengiö hafa á
báöa pólana. Hér birtist kafli
úr bók hans: Einn á ísnum sem
hann hefur skrifaö um œvintýri
sitt.
Oft velti ég því fyrir mér hversu
langt ég væri búinn að ganga í
raun og veru. Mér þótti senni-
legt að það mætti að minnsta kosti bæta
fjórðungi við loftlínuna til að fá út lík-
lega útkomu. Ætli leiðin samanlögð
yrði að lokum ekki um 1000 kilómetrar
í stað þeirra 770 sem voru bein loftlína.
Þótt ég reyndi að stefna sem mest í
norður skipti meira máli að finna greið-
ustu leiðina í gegnum úfinn ísinn. Því
var ég stöðugt að taka á mig króka til
að forðast verstu svæðin. Allar þessar
stefnubreytingar lengdu leiðina umtals-
vert og oft fór það verulega í taugamar
á mér.
Völundarhús íssins
Þetta var ólíkt fyrri leiðöngrum mín-
um yfir víðáttur Grænlandsjökuls og
Suðurskautslandsins þar sem maður
gat gleymt sér timunum saman við
hugsanir um heima og geima. Hér
þurfti ég stöðugt að einbeita mér að því
að frnna leið gegnum ísinn, og aldrei
var um neina hvíld að ræða. Á torfær-
um svæðum sat ég nánast fastur og
þokaðist áfram með hraða snigilsins en
á góðum svæðum gat ég brunað áfram.
Stundum þegar ég var búinn að streða
á mjög erfiðu svæði uppgötvaði ég ailt í
einu að nokkrum metrum tii hliðar, á
bak við næsta íshrygg, var mun betra
svæði. Vandinn var sá hversu skammt
maður sá fram undan sér i þessu lands-
lagi og oft réð tilviljun ein hvort ég lenti
réttum megin við hryggina.
En allt lærist og ég var farinn að
þekkja ísinn svo vel að ég gat greint vís-
bendingar um framhaldið. Mér fannst
ég oft vera í völundarhúsi gerðu úr ís
þegar hryggimir byrgðu sýn. Fátt var
til meiri gleði en að finna sléttan kafla
á stærð við fótboltavöll, en það gerðist
ekki á hveijum degi. Með því að klifra
upp á íshryggina mátti fá dálitla yfir-
sýn, en þegar á reyndi komst ég fljótt að
því að i rauninni var ekki hægt að sjá
nema nokkur hundruð metra fram á
veginn.
Hundasleðar framundan
Hinn 4. aprfi, á 26. degi ferðarinnar,
sá ég skyndilega fór í snjónum. Það
leyndi sér ekki að þau voru eftir tvö
hundasleðaeyki. Fyrir leiðangurinn
hafði ég haft samband við kanadískan
mann búsettan í Iqaluit, Paul Landry
að nafni, sem var að skipuleggja hunda-
sleðaleiðangur á norðurpólinn. Paul
hafði bersýnilega farið hér um fyrir
nokkrum dögum. Nú fylgdi ég fórunum
og það var skemmtfieg tfibreyting.
Greinilega var hér um stóran hóp
hunda að ræða en mest kom mér á
óvart hversu stór fótsporin voru.
Eftir stutta stund sá ég sléttan ís
framundan. Hann var þunnur og þakti
gríðarmikið hringlaga svæði. Hér hafði
verið opið haf fyrir nokkrum dögum. Is-
inn var traustur svo ég hélt út á hann
og missti þar með sjónar af slóðinni eft-
ir hundasleðana. Sleðinn minn rann
létt á snjólausum ísnum og ég brunaði
áfram. Gamlar minningar komu upp í
hugann, minningar úr æsku þegar ég
fór með foreldrum mínum á jóladag
austur á Laugarvatn í heimsókn til afa
og ömmu og við renndum okkur öll út
á ísi lagt vatnið í tunglskininu. ísinn
var rennisléttur og gegnsær og ég rýndi
ofan i hann til að sjá hversu þykkur
hann var og telja loftbólumar sem hann
geymdi.
Eru englar á ísnum?
Brátt tók svellið enda og við tók gam-
all og þykkur is, ósléttur með djúpum
snjó.
Stuttu síðar kom ég að mjórri ísi
lagðri vök sem lá í hlykkjum til norð-
vesturs. Ég fikraði mig varlega eftir
þunnum ísnum en tók þá eftir því að
með öðrum bakkanum var opin iæna
Nýfrosinn ís
Þetta er besta færi sem hugsast getur. Sleðinn rennur fyrirhafnarlítið áfram og hraðinn margfaldast. Því miður urðu
slík svæði ekki oft á vegi Haraldar.
I heljargreip-
um kulda og
einveru
- Haraldur Ólafsson einn á leið á pólinn
Ég fetaði mig meðfram vökinni til vest-
urs og var þá kominn í hinar verstu tor-
færur þar sem gríðarleg ísbjörg risu á
allar hliðar. Eftir mikið basl komst ég
þó áfram. Nú klofnaði vökin, annar
armurinn lá í vestur en hinn í suður og
varð ég þá að ganga meðfram henni í
suður. Eftir nokkur skref sá ég að stórt
ísstykki hafði fallið ofan í vökina og
myndaði þar eins konar brú. Ég steig
öðrum fæti varlega fram, það haggaðist
ekki. Ég dró andann djúpt, læddist var-
lega yfir og dró síðan sleðann á eftir
mér. Ná átti ég hinn arminn af vökinni
eftir. Hér var hún ekki nema metri á
breidd en dýptin af brúninni og niður i
hana á að giska þrír metrar. þar blasti
við svartur sjór og íshröngl á floti. Ég
ákvað að klofa yfir. En hér þurfti að
sýna mikla aðgát því ef ég félli niður í
sprunguna var þessari sögu lokið.
Hjartað tók smá kipp um leið og ég
spymti mér yfir á hinn bakkann.
Það tókst! Því næst rykkti ég hraust-
lega í sleðann og hann flaug yfir á eftir
mér.
Tepptur milli vaka
Ég hélt áfram í sæmilegu færi. Nú
var liðið á daginn og ég byrjaður á
fimmtu göngulotu. Allt í einu sá ég gríð-
armikla vök framundan. Annað eins
hafði ég ekki séð áður. Hún var að
minnsta kosti 30 metra breið og sjórinn
bærðist á yfirborðinu. Mig hryllti við
þegar ég sá ofan í svart djúpið. Vökina
var ekki farið að leggja, hún hafði ber-
sýnilega myndast fyrr um daginn og
líklega vom bakkarnir enn að færast í
sundur. Vökin lá í norðvestur og ég
gekk meðfram henni, en brátt sveigði
hún tfi norðurs. Það var mikill órói í
ísnum, víða var hann sprunginn og
skærblá sárin blöstu alls staðar við.
Víst var blái liturinn ótrúlega tær og
heillandi en ég var ekki i skapi til að
dást að honum.
Þessa stundina var mér svolítið
órótt. Síðustu gönguloturnar vora alltaf
erfiðastar, þá magnaðist þreytan og óör-
yggi og einmanaleiki vildi læðast að
mér. Ekki bætti þessi stóra vök úr skák
og allir brestirnir í ísnum. Það var ekki
vogandi að tjalda á þessum slóðum, ég
yrði að halda áfram. það var skýjaslæða
á himninum og mér fannst vera hálf
skuggsýnt.
Hugsaö heim.
og þar sást í sjó. Ég sá hvemig hann
sullaðist upp úr lænunni við hvert fót-
mál. Það þurfti ekki meira til að fá
hann til að dúa.
Um kvöldið velti ég fyrir mér þeirri
tilfmningu að ég væri ekki einn. þegar
ég var að velja mér leið í gegnum ísinn
talaði ég við sjálfan mig í hljóði og þá
alltaf í fleirtölu. Ég spurði sjálfan mig
hvort við ættum að fara til hægri eða
vinstri. Á nóttunni bylti ég mér oft með
miklum bægslagangi og stóð sjálfan
mig stundum að því að vera með sam-
viskubit yfir því að vera að trufla tjald-
félagana. Ég gerði mér ekki grein fyrir
því hvað vakti þessa tilfinningu en hún
var góð. Kannski skynjaöi ég návist
vemdarengfis, enda hafði mér oft fund-
ist frá því að vinnan við undirbúning
leiðangursins hófst eins og ósýnfiegur
kraftur stæði að baki mér þegar mikið
lá við. Ef til vill hafði hann slegist með
í för út á ísinn.
Einveran er hættuleg
Ég gerði mér fulla grein fyrir að til-
vera mín á ísnum byggðist á því að ég
gætti heilsunnar og forðaðist að verða
fyrir óhöppum og álagsmeiðslum.Það
var svo auðvelt að
gera mistök og lítið
þurfti til að mis-
stíga sig eða bráka
bein þegar ég var að
klöngrast um i úfn-
um ísnum. Ég
þurfti líka að gæta
þess aö ofreyna mig
ekki og jafha álag-
inu eins og mögu-
legt var. Ég hlustaði
vel eftir öllum
merkjum líkamans
um ofþreytu svo
sem hröðum
hjartslætti og and-
ardrætti. Stundum
fann ég til þreytu i
lungunum sem ég hafði aldrei fundið
fýrir áður og fór mér þá aðeins hægar.
þegar sólin skein hafði ég alltaf skiða-
gleraugu tfi vemdar gegn snjóblindu. í
tjaldinu þurfti ég einnig að vara mig á
prímusnum, að brenna ekki sjálfan mig
eða tjaldið, til dæmis ef leki kæmi að
eldsneytinu. þetta var nokkur list og ég
var stöðugt vakandi fyrir öllum hætt-
um sem gátu ógnað öryggi mínu. það
var svo auövelt gleyma sér og þá létu af-
leiðingamar ekki á sér standa.
Dofínn og tilfinningalaus
Verkurinn í vinstri öxlinni hélt
áfram að kveþa mig og linnti ekki þótt
ég hefði sett bæði bakpokann og byss-
una á sleðann. Ég gat ekki sett vinstri
stafinn á sleðann en ég reyndi samt að
hvila handlegginn eins og mögulegt
var. þótt ég reyndi hvað ég gat að beita
mér rétt eins og ég hafði lært fyrir ferð-
ina vfidi verkurinn ekki hverfa. þá var
ekki um annað að ræða en að bita á
jaxlinn og harka þetta af sér. Ég hafði
einnig svolitlar áhyggjur af því að ég
var orðinn dofmn og tilfinningalaus í
öllum fingurgómunum. Hættan á kali
vofði stöðugt yfir og ég kannaði vel
hvort það gæti verið skýringin en svo
var ekki. Samt var greinilegt að kuld-
inn olli þessu. Ég hafði fengið svipuð
einkenni áður eftir kaldar fjallaferðir
en aldrei í svona miklum mæli.
Klofaði yfir vökina
Hinn 6. apríl var færið í fyrstu frek-
ar erfitt og ekki bætti það úr skák þeg-
ar ég kom að opinni vök sem var um
þrír metrar á breidd og lá þvert á leið
mína. Bakkamir í kring vora háir og
fyrir neðan blasti við svartur sjórinn.
Með öndina í hálsinum
Vökin mjókkaði og breyttist síðan í
hálfgert sambland af íshrygg og vök. Á
bökkunum höfðu gríðarmikil björg
hrannast upp en á milli var grautur af
ískurli og sjó. Mér fannst eins og ísinn
væri betri hinum megin. Ég fann stað
sem mér sýndist vera fær yfirferðar og
ákvað að nýta mér hann. Til að komast
yfir þurfti ég að stíga á nokkur ísstykki
sem vora mjög stór svo ég treysti þvi að
þau bæra mig uppi. I þann mund sem
ég var að stíga út á vökina fór allt af
stað. það var eins og hún hefði skyndi-
lega víkkað. Gríðarmikið bjarg, nokk-
urra metra hátt og mörg tonn að þyngd,
féll ofan i vökina, sökk í djúpið og
skaust síðan aftur upp eins og kork-
tappi. Ég forðaði mér frá og hjartað
barðist ótt og títt. það var eins gott að
verða ekki undir einu svona. Ég þokaði
mér áfram og var hálfvegis hættur við
að fara yfir vökina þegar ég sá hvar
komast mátti yfir án þess að tefla í tví-
sýnu. Ég hljóp yfir og hélt siðan í norð-
ur meðfram vökinni. Síðasta göngulota
var búin en það kom ekki til greina að
tjalda héma. Allt var á fleygiferð og á
hverri stundu gat hyldýpið opnast und-
ir fótum mér.
Ég gleypti í mig nokkra matarbita og
hélt áfram.
Fljótlega sá ég mér til skelfingar aðra
opna vök fyrir austan mig og hún var
stór. Ég var staddur á milli tveggja
vaka, bilið á milli þeirra mjókkaði
stöðugt og að lokum sameinuðust þær
og ég orðinn strandaglópur mitt á milli
þeirra. Bræðin blossaði upp í mér, hér
var ekki um annað að ræða en að snúa
við og ganga í suður. Eftir nokkum
gang fann ég leið til baka, í vestur og
yfir vökina. Ég gekk nú í norðvestur í
von um að losna út ár þessu völdunar-
húsi, en allt kom fyrir ekki. Eftir
nokkum gang sá ég mér til gremju enn
eina opna vökina fyrir vestan mig. Ég
var umkringdur svörtum sjó. þá tók ég
stefnuna í norður og komst á sléttan ís
og gekk yfir hann uns við tók gríðar-
lega brotinn ís.
Vök með þunnu skæni
Undir er svartur sjór og lamandi kuldi.
9
■
Æi
ki
Æ
-I