Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.2000, Blaðsíða 47

LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 2000
51
I>V
Helgarblað
að kveikt hafi verið í af ásettu ráði.
Dyr standa opnar
Sögur um að þetta gæti veriö
skýringin hafa kraumað í bæjarfé-
laginu allt siðan daginn eftir elds-
voðann. Þegar flaumósa yfirmaður
frystihússins kom að dyrunum þar
sem eldurinn logaði hvað glaðast
inni fyrir og ætlaði að sækja lykla
sína til að hleypa slökkviliðsmönn-
um inn brá þeim illilega þegar kom
í ljós að dymar voru opnar.
Annar verkstjóri í frystihúsinu
hafði átt leið um húsið um klukkan
fimm um daginn og veitti því þá eft-
irtekt að dymar voru opnar. Hann
fór upp á þak til að laga jólaskreyt-
ingu sem þurfti að laga og læsti dyr-
unum þegar hann fór. Þær má opna
að innanverðu svo hann taldi að
þeir sem þarna væru við störf gætu
komist fyrirhafnarlaust út.
Þetta er í þriöja sinn sem ísfélag
Vestmannaeyja verður fyrir miklu
tjóni á nærri 100 ára ferli félagsins
og í öll skiptin hefur eldur komið
við sögu. Einar Sigurðsson stofnaði
árið 1939 Hraðfrystistöð Vestmanna-
eyja sem átti eftir að sameinast ísfé-
laginu. 8. janúar 1950 stórskemmd-
ist húsnæði Hraðfrystistöðvarinnar
af eldi. Þar var þá rekið stærsta
frystihús landsins. Siðan kom eldur
við sögu þegar Hraðfrystistöðin ger-
eyðilagðist i eldgosinu í Vestmanna-
eyjum 1973. Bruninn fyrir rúmri
viku er því þriðja stórtjónið á 50
árum sem fyrirtækið verður fyrir. I
hin tvö skiptin var byggt upp að
nýju í Vestmannaeyjum.
Foringinn fallni
Þótt það sé ekki ofmælt að líta á
bruna ísfélagsins sem gífurlegt
áfall, bæði fyrir samfélagið og fyrir-
tækið sjálft er langt frá því að það
sé ein stök bára á annars lygnum
sjó. Sigurður Einarsson, forstjóri ís-
félagsins, féll frá, langt fyrir aldur
fram, 4. október sl., aðeins 49 ára að
aldri, eftir skammt veikindastríð.
Sigurður og fjölskylda hans áttu
80% í fyrirtækinu og óhætt er að
fullyrða að fráfall Sigurðar hafi ver-
ið reiðarslag fyrir samfélagið í Eyj-
um ekki síður en fjölskylduna. Sig-
urður var um margt mjög óvenju-
legur maður og beitti starfsorku
sinni ekki síður á félagslegum vett-
vangi í bæjarfélaginu en fyrir hönd
fyrirtækisins.
Það er óhætt aö fullyrða að ísfé-
lag Vestmannaeyja hafi verið i sár-
um eftir fráfall Sigurðar þegar
bruninn bættist síðan við tæpum
tveimur mánuðum eftir jaröarfor
hans.
Einn dag í einu
Meðan húsið var enn óbrunnið
voru margir sem veltu því fyrir sér
hver framtíð fyrirtækisins væri eft-
ir að forustumaður þess væri fall-
inn frá og hvað fjölskyldan hygðist
fyrir. Þessum vangaveltum var að
hluta til svarað fyrir skömmu þegar
stjóm fyrirtækisins lýsti því yfír að
hún hefði mikla trú á fískvinnslu.
Nú þegar menn standa yfir rúst-
um fyrirtækisins vakna aftur
spumingar um framtíöina og nú
snúast spumingarnar um það hvort
fyrirtækið verði byggt upp aftur.
Einar Sigurðsson er elsti sonur Sig-
urðar Einarssonar heitins. Hann
hefur lítt viljað tjá sig við fjölmiðla
um framtíðaráform enda enn unnið
að hreinsun af fullum krafti. Hann
segir í viðtali við vikublaðið Fréttir
í Vestmannaeyjum sl. fimmtudag að
eigendur taki einn dag fyrir í einu
og fyrsta verkefnið sé að koma að-
stööu fyrir loðnufrystingu í gang í
tæka tíð en næstu skref séu að
tryggja framtíð ísfélagsins „til
lengri tíma“.
Staða okkar er sterk
Jóhann Pétur Andersen, fram-
kvæmdastjóri ísfélagsins, sagði í
samtali við DV um framtíð og stöðu
„Viö þetta féil andinn í
bæjarfélaginu enn
neðar en áður og það
er forgangsverkefni að
leysa málið til þess að
hreinsa nöfn allra
þeirra sem liggja undir
grun. Meðan við telj-
um að brennuvargur
sé á meðal okkar er
ástandið óbæriiegt."
fyrirtækisins að staða þess væri
mjög sterk.
„Við ráðum yfir 10,5% loðnukvót-
ans, 8,2% úr norsk -íslenska síldar-
stofninum og eigum 6 síldarkvóta af
íslandssOd. Fyrirtækið á um 1600
tonna þorskkvóta og samtals um
3.300 þorskígildistonn í bolflsk-
kvóta."
Þessi skipting endurspeglar hve
mikið fyrirtækið reiðir sig á upp-
sjávarfisk, síld og loðnu. Lágt verð á
En er afkoma bolfiskfrystingar
svo góð að fortakslaust verði byggt
upp aftur?
„Það er víða á landinu verið að
frysta fisk með góðum árangri,"
svarar Jóhann og lætur við það
sitja.
Sumir hafa líkt eldsvoöanum
við eldgosið 1 Vestmannaeyjum
árið 1973. Er sú samlíking sann-
gjörn?
„Ég býst við því. Fólk stendur
algerlega varnarlaust við svona
áfóll og úr því ætti að bæta alveg
eins og fyrirtæki geta tryggt sig
gagnvart slíku. Þó er rétt að geta
þess að fyrirtæki og einstaklingar
í Eyjum og uppi á landi hafa sýnt
ísfélaginu og starfsfólki þess ótrú-
lega mikla samúð bæði í orði og
verki.“
Röð áfalla og óhappa
Heimamenn í Vestmannaeyjum,
sem DV ræddi við um ástandið í
bænum, vildu tengja saman nokk-
ur áföll sem bæjarfélagið hefur
orðið fyrir og horfa á málin í ögn
víðara samhengi en áfaUið sem
áfall var samt fyrst og fremst
móralskt. Þetta er hluti af þeirri
mynd sem heimamenn sjá þegar
þeir virða fyrir sér ástandið.
Hlustum ekki á sögusagnir
Allt þetta er rétt að hafa í huga
þegar reynt er að gera sér grein
fyrir ástandinu í Vestmannaeyj-
um. Mörgum virðist finnast
mælirinn vera fullur og lífið
andróður þar sem hvert áfallið
rekur annað. Við þessar aðstæður
er tilhugsunin um að meðal bæjar-
búa leynist brennuvargur, sem
lagt hafi atvinnulífið í rúst, næst-
um óbærileg.
„Það er augljóst að það er brýnt
að upplýsa málið sem allra fyrst.
Það sem er samt brýnast er að fólk
haldi stillingu sinni og haldi sig
við staðreyndir málsins," sagði
séra Kristján Björnsson, sóknar-
prestur í Vestmannaeyjum, í sam-
tali við DV. Kristján hefur staðið í
ströngu síðustu daga við sálgæslu
og aðhlynningu þeirra sem kviöa
framtíðinni og urðu fyrir áfalli við
brunann. Fréttirnar um að brun-
, DV-MYND
Á vettvangi á brunastað
Frá vinstri: Daöi Pálsson, verkstjórí í Isfélaginu, Jón Ólafur Svansson framleiöslustjóri og Einar Sigurösson, elsti sonur
Siguröar heitins Einarssonar og forsvarsmaöur fjölskyldunnar á þessum erfiöu tímum.
afurðum uppsjávarfiska hefur leitt
til þess að fyrirtækið hefur verið
rekið með tapi tvö síöustu ár sem
nemur rúmlega 150 milljónum á ári.
Á síðustu fimm árum hefur ísfélag-
ið fjárfest fyrir um þrjá milljarða,
aðallega í endurbótum á loðnuverk-
smiðjum í Eyjum og skipastól en
einnig verulega í landfrystingu sem
varð eldinum að bráð. Mikið fé hef-
ur verið lagt í aðstöðu frystingar á
síld og loðnu en sá hluti vinnslunn-
ar bjargaðist nær óskemmdur úr
brunanum og mun líklega komast í
gang eftir áramótin.
En var afkoma bolfiskvinnslunn-
ar í Eyjum góð?
„Hún var viðunandi," segir Jó-
hann.
„Við höfum mjög gott starfsfólk
og vorum að bæta okkur mikið í
bolfiskvinnslunni, m.a. í nýtingu.
Fyrirtækið batt vonir við bolfisk-
vinnslu og hefur fulla trú á henni
eins og sést af yfirlýsingu frá byrjun
nóvember. Það var ætlun okkar að
reka hér öflugt frystihús."
Vildu sameiningu
Á tiltölulega skömmum tíma
hafa verið gerðar tvær tilraunir til
þess að sameina ísfélag Vest-
mannaeyja við Vinnslustöðina í
Vestmannaeyjum sem er stórt og
öflugt fyrirtæki sem átt hefur við
verulegan rekstrarvanda að etja
undanfarin ár og býr við erfiða
skuldastöðu og mun meiri taprekst-
ur en ísfélagið. Samrunatilraunir
báru engan árangur og seinni til-
rauninni lauk í byrjun nóvember
sl. Hvað olli því?
„Ég get ekki svarað því,“ segir
Jóhann Pétur.
„í bæði skiptin var ísfélaginu
full alvara og hafði samþykkt sam-
eininguna formlega fyrir sitt leyti.“
tengist brunanum gefur tilefni tO.
íbúum Vestmannaeyja hefur
fækkað mikið á undanförnum
árum, eða um 400-500 manns frá
1995, og nú eru íbúar Vestmanna-
eyja um 4500 talsins. Sameiningar
í sjávarútvegi og margvíslegar
breytingar í atvinnulífinu í Eyjum
ásamt miklum verðlækkunum á
mjöli og lýsi hafa orðiö til þess að
tekjur heimamanna hafa minnkað
umtalsvert á síðustu tveimur
árum sérstaklega og það hefur
mikil áhrif á samfélagið. Verðfall
á mjöli og lýsi hefur hitt Eyja-
menn verr en mörg önnur byggð-
arlög vegna þess að sjávarútvegur
í Eyjum byggist meira á vinnslu
uppsjávarfiska en almennt gerist
um sjávarþorp annars staðar á
landinu.
Ótímabært fráfall Sigurðar Ein-
arssonar var reiðarslag fyrir bæj-
arfélagið í Vestmannaeyjum því
Sigurður var í sterkara leiðtoga-
hlutverki á heimavelli en almennt
gerist og mikið horft til hans í
margvíslegum skilningi. Það fólk
sem tók fráfall hans nærri sér
verður fyrir enn þyngra höggi nú
þegar vinnustaðurinn brennur til
kaldra kola og framtíð fyrirtækis-
ins er í óvissu.
Og Herjólfur líka
Átökin um það hver ætti að ann-
ast rekstur ferjunnar Herjólfs voru
einnig mikið áfall fyrir bæjarfélag-
ið. í augum margra annarra lands-
manna var einungis verið að fela
rekstur ferjunnar þeim sem það
gera með hagkvæmustum hætti en
Samskip fékk verkið samkvæmt út-
boði. í augum heimamanna var ver-
ið að svipta bæjarfélagið forræði í
ákveðnum málaflokki og taka af
þeim völd og vel launuð störf. Það
inn hafi líklega verið af manna-
völdum gera ástandið enn verra.
„Það hefur verið unnið hér mik-
ið uppbyggingarstarf síðustu daga.
Það er enginn í Pollýönnuleik en
það er tekið á málunum. TU þess
að gera ekki iUt verra er áríðandi
aö fólk taki ekki undir sögusagnir
og beri þær áfram. Við verðum að
halda okkur við staðreyndir máls-
ins eins og þær liggja fyrir hverju
sinni.“
Engin rök fyrir uppbyggingu
Síðasta spumingin, sem er jafn-
framt erfiðast að svara, er sú
hvort frystihúsið i Eyjum verði
byggt upp aftur í svipaðri mynd.
Forsvarsmenn fyrirtækisins hafa
ekkert sagt sem túlkað veröur á
einn veg eða annan um það mál.
Rekstrarráðgjafar í sjávarút-
vegi, sem DV ræddi við, voru sam- _
mála um að afkoma bolfiskfryst-
ingar væri almennt séð með þeim
hætti um þessar mundir að vel
væri viðunandi. Þeir voru líka
sammála um að nú þegar væri
veruleg umframgeta i frystingu í
Vestmannaeyjum í samanburði
við framboð á hráefni og engin
rekstrarleg rök væru fyrir því að
byggja umframgetuna upp aftur.
Þegar væri fyrir hendi í Eyjum
afkastageta til aö vinna þann bol-
fiskkvóta sem ísfélagið ræður yfir.
Menn bentu á að bruninn skapaði v
í raun tækifæri til þess að skoða
sameiningu fyrirtækja í Vest-
mannaeyjum í nýju ljósi. Það er
því ljóst að eigendanna bíður
ákvörðun sem er ólík eftir því
hvaða rök veröa lögð til grundvall-
ar, hvort þau verða félagsleg, til-
finningaleg eða kalt hagkvæmnis-
mat.
-PÁÁ -