Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.2000, Blaðsíða 22

22
LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 2000
Goðsögnin
um völd
kvenna
- Guðrún Helgadóttir skrifar bók fyrir fullorðna um
sterkar konur
Helgarblað
að er vissulega alveg rétt að
þetta er fyrsta bókin sem ég
skrifa og er eingöngu ætluð
fullorðnum. Þetta er ástarsaga
hjóna sem elska hvort annað og
það hlýtur að vera dálítið frumlegt
á okkar tímum. En þessi saga leit-
aði á mig og ég varð að koma
henni frá mér og nú er hún kom-
in.“
Þannig svarar Guðrún Helga-
dóttir rithöfundur spumingunni
um hvernig í ósköpunum henni
hafi flogið það i hug á gamals aldri
að fara að skrifa bækur fyrir full-
orðið fólk. Guðrún hefur skrifað
bamabækur fyrir böm á öllum
aldri áratugum saman og ýmsar
söguhetjur hennar löngu orðnar
partur af innanstokksmunum
þjóðarsálarinnar. Þar sitja innst á
krókbekk tvíburamir Jón Oddur
og Jón Bjami ásamt allri fjöl-
skyldu sinni, ömmu dreka og öliu
krakkastóðinu.
Eru þetta kvennabók-
menntir?
Bókin sem Guðrún telur við
hæfi fullorðinna heitir Oddaflug
og er fjölskyldusaga sem spannar
þrjár kynslóðir. Konur og dætur
eru þar í öndvegi, konur sem
stjóma leynt og ljóst, konur sem
kikna ekki í hnjánum þótt á móti
blási. Þetta eru Katrín Ketilsdóttir
á Hrauntjöm og dætur hennar
fjórar en við sögu koma einnig eig-
inmenn, elskhugar, vinir, vonbiðl-
ar, börn og bamabörn.
Em þetta kvennabókmenntir?
Guðrún horfir á mig yfir gler-
augun um stund áður en hún svar-
ar og ég hef á tilfinningunni að ég
sé við það að falia á einhverju
prófi.
„Öll flokkun er leiðinleg," segir
hún.
„Ég hef aldrei getað aðskilið
vandamál fólks eftir kynjum. Með-
an við komum hvort öðru við þá
eru vandamál okkar sameiginleg.
Mér finnst þessi bók ekki ein-
göngu vera um konur og þar af
leiðandi ekki kvennabókmenntir
enda hefur mér ailtaf skilist að
slíkar bókmenntir þurfi að inni-
halda einhverja prédikun, eða boð-
un fagnaðarerindis en því er ekki
til að dreifa í þessari bók.“
Er frekar vel við fólk
í dómum um bókina hefur verið
sagt að hún sé skrifuð af hlýju og
væntumþykju. Finnst þér svona
vænt um fólk, Guðrún?
„Já, mér er frekar vel við fólk og
mér finnst vænt um persónur mín-
ar. Við höfum öli lesið þúsundir
bóka sem við gleymum jafnharðan
og ég vil ekki að mitt fólk gleym-
ist. Leiöinlegar bækur geta ekki
verið góðar og ég vil skrifa
skemmtilegar bækur og vil að fólk-
ið mitt verði um kyrrt hjá lesand-
anum.
Annars verð ég alitaf svolítiö
feimin og taugaóstyrk þegar ég á
að tala mikið um bækumar mín-
ar. Ég kann ekki mikið í bók-
menntafræði og veit fátt leiöin-
iegra en þegar fólk vill skiigreina
bækur mínar eftir einhverjum
bókmenntastefnum. “
Völd kvenna eru goðsögn
í þessari bók eru konur mjög
sterkar og ráða því sem þær vilja.
Er þetta svona í þeim veruleika
sem þú þekkir?
„Ég held að völd kvenna séu að
einhverju leyti goðsögn. Við fæð-
um ykkur og brauðfæðum og
þrlfum en í því eru engin meinleg
örlög eða mikil völd fólgin. Það er
ljúf skylda lengst af.
Það er ekki mín reynsla úr
stjómmálum að konur ráði miklu.
Strákamir hafa snúið miklu meira
á mig í pólitíkinni heldur en í
einkaiífmu."
Sögusvið bókarinnar er Hraun-
tjörn, stórbýli í útjaðri stórs þétt-
býlisstaðar sem stendur í hrauni.
Þar stendur búskapur með blóma
en bærinn sækir að sveitinni og
árekstrar eru óhjákvæmilegir.
Guðrún er sjálf alin upp í Hafnar-
firði svo það er eiginlega óhjá-
kvæmilegt að spyrja hvaðan fyrir-
myndimar séu komnar.
„Ég er auðvitað alin upp í
hrauninu en þetta er ekki Hafnar-
fjörður en bókin er skrifuð út frá
ákveðnum bletti í landslagi. Ég er
ákaflega háð landslagi. Það hrífur
mig og ég sé alltaf fyrir mér alla
atburði gerast á einhverjum til-
teknum stöðum. Ég man alltaf
hvar ég fæ hugmyndir að bókum
mínum, ég man veður og náttúru-
far betur en margt annað."
Þetta er ekki mín ævlsaga
Ein af persónunum í bókinni er
Vilhelmína, dóttir Katrínar. Hún
hefur setið á Alþingi árum saman
en varð að víkja þegar frambjóö-
Guörún Helgadóttir rithöfundur
Ég hef aldrei skilið bókmenntafræðinga.
„Ég held að völd kvenna
séu að einhverju leyti goð-
sögn. VÍð fœðum ykkur og
brauðfœðum og þrífum en
í því eru engin meinleg ör-
lög eða mikil völd fólgin.
Það er Ijúf skylda lengst
af. Það er ekki mín reynsla
úr stjómmálum að konur
ráði miklu. Strákamir
hafa snúið miklu meira á
mig í pólitíkinni heldur en
í einkalífinu. “
andi utan af landi varð að komast
í öruggt sæti. Henni var því eigin-
lega ýtt kurteislega út af Alþingi
eftir 16 ára feril. Það fer ekki hjá
því að lesandi reyni að rifja upp
með sjálfum sér hvað Guðrún sjálf
sat nákvæmlega lengi á þingi og
hver voru tildrög þess að hún
hætti þátttöku í stjórnmálum.
Guðrún, ert þú Vilhelmína?
„Þetta er ekki mín ævisaga. Ég
læt Steingrím um að skrifa ævi-
sögur úr pólitík" segir Guðrún og
er auðsjáanlega að svara þessari
spurningu í 101. sinn.
„Ég á ekki margt sameiginlegt
með Katrínu minni Ketilsdóttur og
dætrum hennar en ég hef alltaf
verið heilluð af stórfjölskyldunni.
Ég og systkini mín tíu höfum ver-
ið samheldin og slíkt er afar mik-
ils virði en eins og Katrín hef ég
mikinn áhuga á garðrækt og mat-
argerð.
Höfundur sem ekki getur skilið
sögu sína frá eigin ævi og gefið
henni eitthvert almennt gildi er
ekki mikils virði. Sögur sem snú-
ast aðeins um að opinbera innri
flækjur höfundar eru álíka
skemmtileg lesning og skýrslur frá
félagsmálastofhun.
Hitt er svo annað mál að ég
kynntist því í stjórnmálmn að
kaupin gerast á eyrinni með líkum
hætti og lýst er í bókinni. Það er
háð hörð valdabarátta inni í öllum
stjórnmálaflokkum og það bíða
margir eftir sætum sem kunna að
losna."
Ég er svo afskiptasöm
Hættir þú fyrr en þú vildir í
stjórnmálum eins og Vilhelmína?
„Já, ég er svo afskiptasöm! Og
mér finnst allt fara á verri veg síð-
an ég hætti. En þau störf stuðla
ekki endilega að persónulegri
hamingju. Menn eiga ekki að
syrgja það að hætta í stjómmál-
um. Slíkt er ekki sorglegt.“
Talið berst að því hvað það sé
nákvæmlega sem hefur áhrif á rit-
höfunda og Guðrún segir að það
séu ekki síst málverk og listmálar-
ar sem hafi verið áhrifavaldar sín-
ir þó hún notaði ekki pentskúf
heldur penna við sköpunina. Hún
nefnir sérstaklega Jóhann Briem
og Kjarval í þessu tilliti.
Hún rifjar þaö upp hvernig hún
var stödd í Húsafelli þegar hún
fékk hugmyndina að hinni vin-
sælu barnabók Ástarsaga úr fjöll-
unum sem fjallar um tröllin i fjöll-
unum og Guörún segir að hafi
sprottið fram í stórbrotnu lands-
lagi Húsafells. Það er skemmtileg
tilviljun sem þó er ef til vill ekki
tilviljun að margir listmálarar ís-
lenskir hafa fengið innblástur í
Húsafelli og dvalist þar löngum
stundum. Kannski er eitthvað dul-
arfullt í landinu þar um slóðir sem
kveikir neista sköpunar í brjósti
þeirra sem þar dvelja.
Skrífa mjög hratt
En er Guðrún ein þeirra rithöf-
unda sem sitja við skriftir lon og
don, fægjandi og fágandi stílinn,
dútlandi við hnökra í söguþræðin-
um?
„Ég hugsa mikið um söguna
sem ég ætla að segja og sæki mér
hugmyndir út i náttúruna. Ég vil
oft teikna söguna nákvæmlega upp
því hún verður að vera fullsköpuð,
með upphaf, endi og söguþráð,
áður en ég sest við skriftir. Ég
skrifa mjög hratt og geri ekki
miklar breytingar á textanum í
seinni yfirferðum. Mér finnst leið-
inlegt að sitja og rýna á tölvuskjá-
inn heilu dagana án nokkurs af-
raksturs."
Aö láta baslið smækka sig
Guðrún segist hafa áhyggjur af
börnum landsins í dag sem fara al-
mennt á mis við það uppeldi stór-
fjölskyldunnar sem áður tíðkaðist.
„Ég er áhyggjufull vegna firring-
arinnar í mannlegum samskipt-
um. Kynslóðir eru aðskildar og
bömin eru ekki í neinum tengsl-
um við fortíð sína. Það er ekki
einkamál fólks að ala upp börn.
Við berum sameiginlega ábyrgð á
öllum bömum landsins og það er
ekkert smámál að ala upp nýja
kynslóð. Mig langaði til að skrifa
jákvæða bók sem sýndi að það er
til annar lífsstíll við barnauppeldi.
Þetta snýst ekki endilega um
efnahag. Amma mín sagði alltaf:
Maöur má ekki láta baslið
smækka sig.
Jónas Pálsson skólastjóri, vinur
minn, sagði eitt sinn um barna-
bækurnar mínar að ég gæfi böm-
um svo fallegar væntingar. Mér
fannst þetta eitt það fallegasta sem
hefur verið sagt um þær.
í þessari nýju bók langaði mig
til þess að gefa fullorönu fólki ein-
hverjar fallegar væntingar líka.“
-PÁÁ