Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1976, Side 29

BJARNI E. GUÐLEIFSSON OG HORÐUR KRISTINSSON:
KALSVEPPIR Á NORÐURLANDI
Inngangur.
Eftir orsökum og eðli hefur kalskemmdum verið skipt í
fimm flokka. Plöntur geta dáið vegna frosta (frostkal), vegna
köfnunar undir vatni og svellum (svellkal), vegna þornunar
(þurrakal) eða vegna rótarslits i holklaka (klakakal). Enn
fremur er vitað að grös drepast að vetri vegna þess að sveppir
ráða þeim bana, og er sú tegund kals nefnd rotkal. Sveppir
þessir eru þeim eiginleikum gæddir að geta vaxið við lágt
hitastig, 0—6° C, og nota þá lifandi hluta grasanna sér til
næringar. Skapast oft hagstæð kjör fyrir vöxt þeirra undir
snjó að vetri. Auk þess sem snjórinn heldur við hæfilegu og
jöfnu rakastigi fyrir kalsveppina, byggist starfsemi þeirra
einnig á því, að vörn grasanna gegn sveppum minnkar við
hið lága hitastig. Er snjóa leysir sjást ummerkin, gróðurinn
er skemmdur og jafnvel dauður af rotkali.
Kalsveppirnir eru smásæir, en með æfingu má sjá sumar
tegundir þeirra með berum augurn á dauðum jurtahlutum.
Virðast allmargar tegundir sveppa geta skemmt grös að
vetri, en þó eru einkum fjórar tegundir sveppa taldir
mestir skaðvaldar, samkvæmt erlendri reynslu. Þessar teg-
undir eru Fusarium nivale, Typhula incarnata, Typhula
ishikariensis og Sclerotinia borealis. Erlendis er rotkal all-
algengt, víða jafnvel algengasta tegund kalskemmda.