Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1969, Blaðsíða 131

KRISTJÁN FJALLASKÁLD OG MATTHÍAS JOCHUMSSON
131
og tvisvar annað efni. Fjóra næstu veturna var Kristján í lærSa skólanum og tók þá
mun minni þátt í starfsemi Kvöldfélagsins, enda voru skólapiltar undir svo ströngum
aga, að þeim hefur reynzt erfitt að fá bæjarleyfi á kvöldin og þá ekki sízt til að
fara á fund í leynifélagi.
Þeir Kristján og Matthías tóku stundum báðir til máls á sömu fundunum, og einu
sinni lásu þeir báðir upp kvæði, sem sést af fundargerðabókinni 14. desember 1863:
„1. Flutti Kristján Jónsson félaginu kvæði, er hann hafði útlagt úr Frithjofssögu
eftir Esajas Tegnér, Sæla Friðþjófs.
2. Flutti Matthías Jochumsson félaginu 2 kvæði, er hann hafði lagt út úr Frith-
jofssögu, „Björn og Friðþjófur“ og „Víkingabálk“. Þakkaði forseti höfundunum
(Kristjáni og Matthíasi) fyrir útleggingar þessar, er þóttu mikið fallegar.“
Þegar hugað er að æviferli þessara tveggja ungu skálda, kemur í ljós, að þeim er
fleira sameiginlegt en ætla mætti í fljótu bragði. Báðir urðu þeir að fara að heiman tólf
ára garnlir vegna fátæktar heima fyrir, og báðir dvöldust hjá skyldfólki sínu fram yfir
tvítugt, Kristján sem léttadrengur og síðan vinnumaður, Matthías sem smali og síðan
verzlunarþjónn. Báðir voru þeir kostaðir til náms bæði af frændfólki sínu og vanda-
lausum velgerðarmönnum. Kristján dvaldist vetrarlangt í Reykjavík 21-22 ára gamall
til undirhúnings undir skólanám. Matthías var á sama aldri einn vetur í Kaupmanna-
höfn við verzlunarnám. Kristján var síðan fjóra vetur í lærða skólanum, en
síðast barnakennari einn vetur á Vopnafirði, unz hann lézt um vorið. Matthías naut
skólaundirbúnings í Flaiey á Breiðafirði um tveggja vetra skeið eftir heimkomuna
frá Höfn og brautskráðist úr lærða skólanum 1863 eftir fjögurra vetra setu þar.
Um það bil er vika var af septembermánuði 1862, hafði Matthías Jochumsson náð
dánaraldri Kristjáns Jónssonar. Og hvernig var Matthías þá á vegi staddur? Hann
átti eftir einn vetur af námi sínu í lærða skólanum. Skáldskapargáfa hans hafði ekki
náð teljandi þroska. Hefði honum ekki auðnazt lengra hf, hefði hans ekki verið
getið í íslenzkri bókmenntasögu fyrir annað en Útilegumennina, þjóðlegt leikrit með
liprum söngvísum.
Hér á eftir verður tínt saman hið helzta, sem Matthías hefur skrifað um skáld-
bróður sinn, Kristján. Þótt dómar Matthíasar séu stundum óþarflega opinskáir og
ýktir, lýsa þeir þeim báðum, Matthíasi og Kristjáni, ákaflega vel.
I. Ur bréfi til Steingríms Thorsteinssonar, Rvík 11. 6. 1864:
„Kristján (skáldi, sem þeir kalla) norðan úr Þingeyjarsýslu er hér við latínulær-
dóm og vill komast í 2. bekk í vor. Hann er á velli víst ekki ólíkur honum Mökkur-
kálfa sáluga, nema hvað Mökkurkálfi var ekki skáld, en Kristján er það og yrkir
sumt helvíti vel; þó leynist ekki einhver helj arskinnsblær á öllu hans athæfi, og þar í
premerar sig hans originalitet; en það er eftir að definera Heljarskinn. Þegar hann
les upp sínar hamrömmu tröllaþulur, gjörir hann það með olympiskri ró og kyklópsk-
um eintrjáningsskap og bætir svo við með norðannæðingslegri ataraxia: „Nú er það
ekki meira!“ Hann er stálminnugur og prýðilega guðlaus e-o Keldliverfingur.“2