Frjáls verslun - 01.09.1978, Qupperneq 33

hljótum við með einhverjum hætti að hafa náð
mjög mikilli framleiðni í þessum greinum, við
stöndum jafnfætis frændþjóðunum og
kannski öllu betur. Ætli við gætum ekki flutt
tækniþekkingu okkar út til þeirra eöa framleitt
fyrir þær sjálfir? Þá stæöum við í sömu sþorum
og rétt áðan, við söfnum digrum erlendum
sjóðum. Ef við gætum þetta ekki af einhverj-
um ástæðum hlyti fjármagnskostnaður inn-
anlands að öllu ,,eölilegu“ að lækka þangað
til að unnt yrði að nota fjármagn til tækni-
væðingar á öðrum sviðum óarðvænlegri.
Fræðileg afstaða
Þær þrjár hagfræðilegu villur sem raktar
hafa verið hér að framan eru dæmigerðar um
fræðilegan grunn skýrslunnar allrar. Reyndar
er 4. kafli skýrslunnar eini staðurinn þar sem
gætir fræöilegra raka af nokkru tagi. Að vísu
eru í kafla 2.3 raktar í frásagnarstíl og í afar
grófum dráttum helstu verðbólgukenningar
án þess að nokkuð sé vikið aö innri gerö
þeirra eða hugsanlegu skýringagildi. En
þessi kafli getur ekki talist fræðilegur, enda
sjást þess hvergi merki annars staðar í
skýrslunni að höfundar hafi dregiö nokkurn
lærdóm af því sem þeir vísa til í kafla 2.3 Af
niðurlagsgreininni 2.3.5 virðist helst mega
ráða að höfundum þyki reyndar allar fræói-
legar vangaveltur um verðbólguna — og þá
líklega hvaðeina annaö — heldur fánýtar.
Hins vegar virðast þeir bera óbilandi traust til
ýtarlegra frásagna af efnahagsástæðum fyrr
og nú með endalausum töflum um þróun
einstakra hagstærða allt frá árinu 1914.
Meginefni skýrslunnar er einmitt slíkt töflu-
safn og endursögn þess í lausu máli. Höf-
undar skýrslunnar virðast ætla aö þessi
staðreyndamergð — sem jafna má til þess
stagls sem í íslenskum skólum hefur verið
stundað undir dulnefninu saga — skýri á
tæmandi hátt liðna þróun og nægi til aö skil-
yróa að fullu framtíðarviðbrögð án þess að
nokkuð þurfi fræðilegrar hugsunar til túlkun-
ar gagnanna eða vals þeirra hvað þá rök-
færslu fyrir þeim úrkostum sem gagna-
mergóinni er safnað til að styðja.
Vafalaust hafa höfundar skýrslunnar ein-
hverja fræðilega afstöðu. Trúlega mætti með
nákvæmum lestri skýrslunnar ganga úr
skugga um hver þessi afstaða er og athuga
hvort hún er góð eða vond, en höfundar gera
enga grein fyrir henni sjálfir og virðast ekki
gera sér grein fyrir að þeir hafi neina slíka
afstöðu né heldur því að afstaðan sem þeir
hafa skipti máli. Þeir virðast því fremur vera á
valdi einhverra fræðikenninga eða stjórn-
málaskoðana, en að þeir hafi vald á fræöi-
kenningum — enda væri hiö síðara mjög ó-
trúlegt ef ráða má af villunum þremur hér aö
framan. Fræðileg afstaða þeirra höfundanna
sem ættu að hafa slíka afstöðu er því sama
eðlis og pólitísk afstaða hinna höfundanna
sem engum manni dytti í hug að brigsla um
fræðilegt vit: fræðileg afstaða hinna hagfróöu
og pólitísk afstaða hinna óhagfróöu er ó-
meðvituð eða viljandi dulin og þetta gerir
skýrsluna í heild sinni einskis nýta nema sem
áróðursgagn fyrir þessar duldu afstöður.
Sigurður Norðdal nefnir á einum staó í
innganginum að íslenzkri menningu að sér-
hver annálaritari hafi vitandi eða óvitandi
stuöning af söguskoðun og það komi fram í
því hvaða efni hann velur til skráningar —
hann leggur dóm á það hvað sé markvert og
hvað ekki og það geti hann aðeins gert með
stuðningi heildarsýnar á söguna alla. Þessi
einfalda athugasemd, sem margir hafa gert á
undan og eftir Sigurói Norðdal og margir
miklu ýtarlegar en hann, höföar til þeirrar
einföldu þekkingarfræöilegu staðreyndar að
það er ekkert það til sem kalla mætti ómeng-
aðar staðreyndir: við getum því aðeins safnað
upplýsingum, staðreyndum, að við höfum
fyrst tekið það svið, sem upplýsingarnar eiga
að fjalla um, einhverjum hugtökum. Ef við
ætlum að vinna úr upplýsingunum á þann veg
að af þeim verði dregnar ályktanir um hvað
gerast muni eða hvað aðhafast eigi í framtíð-
inni er enn augljósara að enn meiri þungi
hlýtur aö hvíla á hugtökunum sem að baki
upplýsinganna liggja. Ef tilgangurinn meö
upplýsingaöfluninni er sá einn aö geyma
upplýsingarnar sem safnast er unnt aö láta
sér nægja hugtakakerfi sem aðeins flokkar
staðreyndirnar og heldur þeim aðgreindum á
sama hátt og skrásetningarkerfi í bókasafni
eða skjalasafni sem ekki þarf að taka neitt tillit
til röklegs eöa fræðilegs samhengis þess sem
safnað er. En eigi að vinna úr upplýsinga-
safninu til spádóma eða áætlana verður að
hyggja að rökrænu og fræðilegu samhengi,
það verður aö leita almennra eða sérstakra
lögmála sem ráða því að uþþlýsingarnar
safnast svo og svo.
Niðurlagsorð
Þótt megintilgangur þessara skrifa hafi
verið að skoða skýrsluna um Verðbólgu-
vandann aðeins undir sjónarhorni hagfræð-
33