Frjáls verslun - 01.08.1981, Síða 59

Eignarrétturinn er friðhelgur,
segir í íslenzku stjórnarskránni.
Þrátt fyrir þessi háleitu orð, eru
eignarréttinum settar margs kon-
ar skorður. Þar má m.a. nefna
ýmsar takmarkanir á meðferð
manna á eignum sínum, ekki sízt
fasteignum. Að fyrra bragði kunna
menn að freistast til að halda að
engan varði, hvort þeir byggi
smátt eða stórt, langt eða mjótt á
landi sínu.
Af rækt við lífshætti feðranna
kann einhver að vilja byggja þar
íslenzkan bóndabæ, enda þótt inni
í þéttbýli sé. Snortinn af býzanskri
byggingarlist kann annar að hafa
mestan hug á að reisa sér til íveru
turn með gullnu hvolfþaki. Svona
einfalt er málið því miður ekki. Af
tilliti til náungans en þó einkum til
hins opinbera er það alls ekki
sama, hvernig menn byggja á
landi sínu. Byggingarsamþykktir
og skipulagslög sjá svo um, að í
blóra við skipulagið veröa ekki
einu sinni byggðir einföldustu
skúrar eða sumarbústaðir, hvað
þá virðulegir bóndabæir með
burst og torfþaki eða turnhús með
framandi hvolfþaki.
Einn lítill skiki
uppi í Mosfellssveit
Það gerðist á því herrans ári
1966, að maöur nokkur keypti
spildu úr landi Laugabóls í Mos-
fellssveit. Hafði sveitarsjóði áður
verið boðið að neyta forkaupsrétt-
ar en hann hafnaö. Ekki hafði afsal
enn fariö fram, er sveitarstjóri
hreppsins skrifaði hinum lukku-
lega landeiganda bréf og gerði
honum grein fyrir því, að sam-
kvæmt ákvæði í byggingarsam-
þykkt mætti ekki reisa hús eða
önnur mannvirki innan hreppsins
nema með samþykki byggingar-
nefndar og sveitarstjórnar og að
ekki yrði yfir höfuð leyft að byggja
á landinu, fyrr en ákveðið hefði
verið heildarskipulag á því. Fyrir-
vari um þetta var síðan ritaður á
afsal fyrir landinu.
Þetta hlýtur að hafa valdið eig-
andanum verulegum vonbrigðum.
En í stað þess að gefast upp, tók
hann til þess ráðs í félagi við fimm
aðra eigendur lóða úr landi
Laugabóls að skrifa hreppsnefnd
Mosfellssveitar bréf og sækja um
heimild til þess að láta skipuleggja
lönd þeirra til íbúðarhúsabygg-
inga. Samkvæmt umsögn skipu-
lagsstjóra var ekki talið tímabært
að taka svæðiö til skipulagningar.
Varð því lítið úr fyrirhuguðum
íbúðarsmíðum.
Hvað með sumarbústað?
Þetta hlýtur að hafa dregið
nokkurn kjark úr eiganda land-
spildunnar, því að í næstu atrennu
dregur hann mjög saman seglin.
Þar fer hann þess á leit við
hreppsnefndina að fá að reisa
sumarbústað á landi sínu og láta
hann standa þar næstu 5 árin en
lofar jafnframt að skuldbinda sig til
þess að fjarlægja húsiö án tafar, ef
þarfir skipulagsins krefjist þess.
Hét hann því að nota bústaðinn
aðeins fyrir sig og fjölskyldu sína
en hvorki selja hann né leigja. Auk
þess bauðst hann til þess að
greiða gatnagerðargjald án þess
að gera kröfu til gatnagerðar og
frárennslislögn sem vatnslögn
myndi hann sjá um sjálfur.
Þessari auðmjúku beiðni eig-
andans var hafnað með þeim rök-
um, að svæðið væri óskipulagt og
því óráðlegt aö leyfa þar nokkra
byggð.
I stað þess að fórna höndum í
uppgjöf gagnvart kerfinu, gerði
eigandi landspildunnar nú upp-
reisn. Hann flutti sumarbústað úr
timbri tilbúinn í heilu lagi á land sitt
og lét hann hvíla þar á járngrind úr
bifreið, sem bílhjól voru undir. Var
umbúnaður bústaðarins þannig,
að hægt var að flytja hann burt
fyrirvaralaust á nokkrum mínútum,
ef hann yrði í vegi fyrir skipulaginu.
Að svo búnu tók eigandinn að nota
bústaðinn með þeim hætti, sem
tíðkast um slík hús.
Sveitarstjórnin kærir eigandann
En Adam var ekki lengi í Para-
dís. Strax árla næsta sumars var
eigandinn kærðurtil refsingarfyrir
brot á öllum tiltækum ákvæðum
byggingarsamþykkta og skipu-
lagslaga og þess krafizt, að sum-
arbústaðurinn yrði fjarlægður á
hans kostnað og með niðurrifi, ef
þörf krefði.
Af hálfu sumarbústaðareigand-
ans var því haldiö fram, að hann
hefði hvorki framið neitt ólögmætt
né refsivert, þar sem húsið hefði
verið sett saman annars staðar og
heföi verið flutt á staðinn á hjólum.
Húsið væri sem hvert annað
lausafé, sem skipulagslög tækju
ekki til, enda mætti fjarlægja það
fyrirvaralaust.
Þá hélt eigandinn því enn fram
sér til afsökunar, að fjöldi manns
hefði reist hús í Mosfellssveit án
leyfis og án þess að skipulagsyfir-
völd hefðu amazt við því. Ef sér
yrði refsað, væri brotið gegn þeirri
meginreglu, að lög ættu að ganga
jafnt yfir alla.
Haldlítil vörn
í forsendum dómsins var því
hins vegar haldið fram, að eig-
andinn hefði byrjað byggingar-
framkvæmdir á landi sínu án leyfis
og eftir að honum hefðu verið sér-
staklega kynntar reglur þær, sem
bönnuðu framkvæmdir hans.
Jafnframt hefði honum verið til-
kynnt af þar til bæru yfirvaldi, að
byggingar yrðu ekki leyfðar á landi
hans. Eftir að byggingarfulltrúi
hefði stöövað framkvæmdir hans,
hefði hann flutt fullbyggt hús á
land sitt, staðsett það þar og síðan
hagnýtt það sem sumarbústað og
ekki sinnt kröfum um að flytja það
burt. Hér hefði því verið brotið
gegn byggingarsamþykkt og
skipulagslögum.
Varðandi kröfuna um brottflutn-
ing hússins, var í dómnum skír-
skotað til þess ákvæðis skipulags-
laga, þar sem segir:
Nú er bygging eða gerð mann-
virkis hafin á skipulagsskyldu
svæði, án þess að tilskilin leyfi séu
fengin eða á annan hátt byggt en
leyfi stendur til og skipulag gerir
ráð fyrir og skal sveitarstjórn
(byggingarnefnd) þá hlutast til um,
að framkvæmdir verði þegar
stöðvaöar og fjarlægt það, sem
byggt kann að hafa verið án leyfis.
I samræmi við þetta ákvæöi var
landeigandanum gert að hlíta því,
að sumarbústaður hans yrði fjar-
lægður af landi hans í Mosfells-
sveit og á hans kostnað og með
niðurrifi, ef með þyrfti. Þar að auki
var hann dæmdur í allháa sekt til
ríkissjóös. H
59