Morgunblaðið - 04.01.2001, Blaðsíða 1

Reuters
Tugþúsundir manna komu saman á fundi á Vaclav-torgi í Prag í gærkvöldi til stuðnings fréttamönnunum.
FRÉTTAMENN tékkneska ríkis-
sjónvarpsins og stuðningsmenn
þeirra stóðu fyrir fjöldamótmælum í
miðborg Prag í gærkvöldi til að
krefjast þess að stjórnin viki nýráðn-
um yfirmanni sjónvarpsins frá vegna
meintrar pólitískrar hlutdrægni
hans. Áður hafði leiðtogum stærstu
flokka landsins mistekist að leysa
deilu sjónvarpsstjórans, Jiris Hodac,
og fréttamannanna sem hafa efnt til
verkfalls til að mótmæla ráðningu
hans.
Fréttamennirnir hófu mótmælin
20. desember og halda því fram að
tengsl sjónvarpsstjórans við Vaclav
Klaus, fyrrverandi forsætisráð-
herra, grafi undan hlutleysi frétta-
stofunnar. Þúsundir mótmælenda
hafa safnast saman undanfarin kvöld
í miðborginni og rúmlega 120.000
manns hafa undirritað yfirlýsingu
þar sem krafist er afsagnar sjón-
varpsstjórans.
Alþjóðasamband blaðamanna
styður verkfallið
Samtök blaðamanna í öðrum lönd-
um Evrópu hafa einnig lýst yfir
stuðningi við tékknesku fréttamenn-
ina og málið er orðið mjög vand-
ræðalegt fyrir tékknesku ríkis-
stjórnina sem leggur nú mikið kapp
á að greiða fyrir aðild Tékklands að
Evrópusambandinu.
Framkvæmdastjóri Alþjóðasam-
bands blaðamanna, Aidan White,
sendi frá sér bréf þar sem hann skor-
aði á aðildarfélög sambandsins í
rúmlega 100 löndum að styðja verk-
fallið. „Baráttan fyrir fjölmiðlafrelsi
og lýðræði einskorðast ekki við eitt
land,“ sagði hann.
Fréttamennirnir halda því fram
að Hodac hafi fengið starfið vegna
tengsla sinna við Klaus. Stjórn jafn-
aðarmanna, sem nýtur stuðnings
flokks Klaus á þinginu, kom saman í
gær til að ræða breytingar á lögum
um ríkissjónvarpið. Markmiðið með
breytingunum er að gera útvarps- og
sjónvarpsráð landsins, sem réð sjón-
varpsstjórann, algerlega óháð
stjórnmálaflokkunum.
Deilan um ráðningu sjónvarpsstjóra í Tékklandi
Mótmæli í Prag
Prag. AP.
2. TBL. 89. ÁRG. FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 2001 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
STOFNAÐ 1913
MORGUNBLAÐIÐ 4. JANÚAR 2001
HILLARY Rodham Clinton sór
nýlega eið sem öldungadeild-
arþingmaður fyrir New York-
ríki. Hefur það ekki gerst fyrr í
sögu Bandaríkjanna að eiginkona
forseta hafi tekið sæti í þing-
deildinni. Þingmaðurinn kynnti
sér nýja vinnustaðinn í gær
ásamt eiginmanni sínum, Bill
Clinton forseta.
AP
Clinton öldunga-
deildarþingmaður
RÍKISSTJÓRN Ehuds Baraks í
Ísrael samþykkti í gær að senda að-
alsamningamann sinn í friðarviðræð-
unum við Palestínumenn, Gilead
Sher, til Washington. Yasser Arafat,
forseti Palestínumanna, samþykkti í
gær með ýmiss konar skilyrðum
hugmyndir Bills Clintons Banda-
ríkjaforseta um grundvöll að nýjum
viðræðum deiluaðila. Ísraelskur
embættismaður sagði að líkur væru
á að friðarviðræðurnar hæfust á
næstu dögum.
Shlomo Ben-Ami, utanríkisráð-
herra Ísraels, sem er í opinberri
heimsókn í Svíþjóð, sagði í gær á
fréttamannafundi að hann teldi
ósennilegt að friður yrði saminn áður
en Clinton léti af forsetastörfum 20.
janúar. Ef það ætti að takast þyrfti
ekkert minna en kraftaverk.
Talsmenn Bandaríkjastjórnar
voru einnig varkárir. „Við munum
ekki hefja viðræður á ný, munum
ekki efna til leiðtogafundar nema við
séum vissir um að árangur verði af
honum,“ sagði talsmaður bandaríska
forsetaembættisins, P.J. Crowley, í
gær. Annar embættismaður sagði að
Palestínumenn myndu senda full-
trúa til Washington á næstu dögum
til viðræðna við bandaríska milli-
göngumenn í friðarumleitunum.
En einn af leiðtogum Palestínu-
manna, Hassan Abdel Rahman,
sagði að Arafat hefði tjáð Clinton að
hann samþykkti hugmyndir Banda-
ríkjamanna „með sínum eigin túlk-
unum“.
Þrátt fyrir að Arafat setji skilyrði
þykir ljóst að hann hafi með sam-
þykkt sinni knúið Ísraela til að sýna
aukinn vilja til viðræðna. Á þriðju-
dag sagði Barak að ekki væri hægt
að semja um eitt eða neitt fyrr en
Palestínumenn hættu að ráðast á
hermenn á sjálfstjórnarsvæðunum.
Ræddi hann, að sögn The Jerusalem
Post, um möguleikann á að skilja al-
gerlega á milli svæða Palestínu-
manna og Ísraela til að stöðva átök-
in.
Að sögn The Jerusalem Post í gær
hefur Arafat farið fram á að Clinton
tryggi að Ísraelar standi við vænt-
anlega samninga jafnvel þótt harð-
línumaðurinn Ariel Sharon sigri
Barak í febrúar þegar kosið verður
til embættis forsætisráðherra. Blað-
ið segir óljóst hvað Arafat eigi við og
ekki sé heldur hægt að sjá hvernig
Bandaríkjamenn geti veitt slíkar
tryggingar.
Arafat samþykkir tillögur Clintons með fyrirvara
Barak sendir full-
trúa til Washington
Jerúsalem, Washington. AP.
Mállýskur
að hverfa
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
DANSKAR mállýskur eru við það
að deyja drottni sínum og munu
hverfa með öllu með elstu kynslóð-
inni, að mati danskra sérfræðinga.
Telja þeir að fljótlega muni allir
Danir tala nokkurs konar rík-
isdönsku, þar sem aldur og þjóð-
félagsstaða setji svip sinn á tung-
una í stað búsetu.
Nú tala tæplega 5% Dana mál-
lýsku en alls teljast þær um 40 tals-
ins. Mállýskur hafa verið á und-
anhaldi síðustu 100 árin að mati dr.
Prebens Meulengracht, eins þeirra
sem hafa tekið þátt í umræðunni
um danskt mál.
Ástæða þess að mállýskurnar
hverfa eru sagðar þær að ungt fólk
sæki fyrirmyndir sínar ekki lengur
til foreldra, afa og ömmu, heldur
horfi til sjónvarps og kvikmynda.
Sú mynd sem dregin sé upp af mál-
lýskum í sjónvarpi sé að þær tali
einkum gamalt fólk. Í kvikmyndum
séu þær oft notaðar til að undir-
strika heimsku persónanna.
Hugtök verði þýdd
Meulengracht bendir á að Nor-
egur sé dæmi um land þar sem
menn séu stoltir af þeirri mállýsku
sem þeir tala og að ímynd Noregs á
alþjóðavettvangi sé mun skýrari en
Danmerkur. Þá varar hann mjög
við þeirri þróun að þýða ekki ný
hugtök, einkum í tengslum við tölv-
ur, og nefnir Ísland og Frakkland
sem dæmi um lönd sem það geri –
og staða tungunnar sé fyrir vikið
skýrari heima og heiman. Meulen-
gracht gagnrýnir undirlægjuhátt
Dana gagnvart ensku. Leggur hann
til að sett verði lög er skylda fyr-
irtæki til að nota dönsku á sem
bestan hátt og sem víðast, t.d. á
heimasíðum á Netinu.
„Gerist ekkert og haldi áhuga-
leysið áfram,“ segir Meulengracht,
„verður ekki töluð danska hér á
jörð eftir 100 ár.“
Danmörk
Óvænt
vaxta-
lækkun
Washington. Reuters, The Daily Telegraph.
BANDARÍSKI seðlabankinn lækk-
aði í gær mikilvæga skammtímavexti
um hálft prósentustig eða úr 6,5% í
6%. Gaf bankinn ennfremur til
kynna, að hann væri tilbúinn til að
lækka lánakostnað enn meira til að
koma í veg fyrir of harða lendingu í
efnahagslífinu.
Vaxtalækkunin kom verulega á
óvart enda er enn tæpur mánuður í
að nefndin, sem jafnaðarlega tekur
ákvarðanir í vaxtamálum, komi sam-
an til síns fyrsta fundar á árinu. Það
gerðist síðast haustið 1998, að vaxta-
breyting var ákveðin á milli funda í
nefndinni en þá var mikið umrót á
fjármálamörkuðum víða um heim.
Gengi hlutabréfa hækkaði strax er
fréttist um vaxtalækkunina. Dow
Jones hækkaði um meira en 4% og
Nasdaq-vísitalan um rúm 11%.
Frekari lækkun spáð
Í tilkynningu seðlabankans
bandaríska sagði, að þrátt fyrir
lækkunina í dag benti margt til, að
efnahagslífið héldi áfram að veikjast,
og þykir það auka líkur á, að meiri
vaxtalækkanir séu á döfinni.
Evran hefur undanfarna daga
styrkst gagnvart Bandaríkjadollara
og sterlingspundi. Hún er þó enn
langt frá því að ná sama styrk og hún
hafði fyrstu dagana eftir að henni
var ýtt úr vör fyrir tveim árum en þá
jafngilti hún 1,17 dollurum. Sérfræð-
ingar spá því að evran verði komin
upp fyrir dollarann við árslok.
Bandaríkin