Morgunblaðið - 04.01.2001, Blaðsíða 30

UMRÆÐAN
30 FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR nokkru var
greint frá frumathug-
unum sænskra arki-
tekta á framtíðarstað-
setningu Landspítala.
Arkitektarnir voru
beðnir um að skoða þær
lóðir þar sem mögulegt
er að byggja slíka stofn-
un upp. Jafnframt hafa
verið starfandi ráðgjaf-
ar sem hafa skoðað
starfsemi spítalans nú
og í framtíð með það í
huga hverjar þarfir
verða í ljósi breytinga á
aldurssamsetningu og
flutningi fólks til suð-
vesturhornsins. Enn-
fremur að skoða leiðir til að draga úr
þörf fyrir sjúkrarúm í ljósi þeirra
möguleika sem breytt meðferðar- og
rannsóknatækni hefur skapað á und-
anförnum árum. Fyrstu niðurstöður
benda til þess að þörf fyrir sjúkrarúm
er talsvert minni en búast mætti við
miðað við fyrirsjáanlegar breytingar
á þjóðfélaginu.
Arkitektarnir skoðuðu þrjá mögu-
leika, þ.e. að byggja nýjan spítala frá
grunni á Vífilsstöðum, að stækka lóð
við Hringbraut og byggja yfir alla
starfsemina þar og á sama hátt að
byggja yfir alla starfsemina í Foss-
vogi. Í þriðja lagi skoðuðu þeir þann
möguleika að nýta báðar aðallóðirnar
og skipta starfseminni á milli þeirra,
þannig að á öðrum staðnum verði öll
líkamleg bráða- og valþjónusta en á
hinni ýmiss önnur þjónusta, svo sem
geðdeildir, endurhæfingadeildir og
rannsóknadeildir.
Það er ekki vafi á að álit langflestra
starfsmanna er að markmið samein-
ingar spítalanna náist alls ekki nema
slíkar tilfærslur eigi sér stað. Kostn-
aður við ofangreindar leiðir skiptir
tugum milljarða króna svo það skiptir
mjög miklu máli að ákvarðanir um
leiðir verði teknar fljótlega þannig að
frekari uppbygging og tilflutningur á
starfsemi geti tekið mið af þeim.
Vífilsstaðir
Hugmyndir um byggingu spítala
frá grunni á Vífilsstöðum hefur í huga
margra verið áhugaverðasti kostur-
inn. Bæjarstjórn Garðabæjar hefur
jafnvel ályktað um málið og hvatt til
þess að það verði skoðað nánar. Norð-
menn byggðu spítala í Osló frá grunni
af þeirri stærð (130-140 þús. ferm.)
sem við myndum þurfa hér. Kostn-
aðurinn tvöfaldaðist á byggingartím-
anum og það tók 12 til 13 ár að und-
irbúa og byggja spítalann þar til hann
var tekinn í notkun fyrir nokkrum
mánuðum. Kostnaðurinn nam um það
bil 60-70 milljörðum íslenskra króna
með búnaði, þannig að þótt hér sé
vafalítið um mest spennandi leiðina
að ræða held ég að hún sé ekki fær
vegna þessa mikla kostnaðar og þess
tíma sem það tekur að byrja frá
grunni.
Hringbraut eða
Fossvogur
White arkitektar töldu að mögu-
leiki væri á því að koma öllu því magni
bygginga sem Landspítali þyrfti á
næstu árum á hvorri lóðanna sem
væri. Til þess að koma þeim fyrir við
Hringbraut þyrfti að sjálfsögðu að
færa götuna og rífa nokkuð af þeim
húsum sem þar eru nú. Samt sem áð-
ur þyrfti að byggja þar nálægt 100
þús. fermetra húsnæði þannig að
kostnaðurinn væri nokkru minni en ef
byggt væri frá grunni. Á sama hátt
væri hægt að byggja í Fossvogi og
þyrfti þar aðeins færri fermetra. Við
þessa aðferð er þó ljóst að töluverðar
byggingar yrðu á þeirri lóð sem ekki
væri notuð sem yrði þá
að finna annað hlutverk.
Hringbraut og
Fossvogur
Þriðja aðalhugmynd-
in sem arkitektarnir
lögðu fram var sú að
skipta starfseminni á
milli þessara tveggja
lóða sem spítalinn hefur
yfir að ráða. Á annarri
lóðinni væri hægt að
hafa alla slysa- og
bráðaþjónustu og þær
deildir sem þyrfti í
kringum hana. Á hinni
lóðinni væri svo ýmiss
önnur starfsemi svo
sem öldrunar- og endurhæfingadeild-
ir, rannsóknastofur og önnur þjón-
usta.
Arkitektarnir vildu ekki gera upp á
milli lóðanna en í mínum huga er ekki
spurning að lóðin í Fossvogi hentar
bráðahlutverkinu mun betur en lóðin
við Hringbraut, m.a. með tilliti til
staðsetningar í miðju höfuðborgar-
svæðinu og góðra tengsla við umferð-
aræðar.
Í Fossvogi þyrfti þá að byggja ca.
35-40 þúsund fermetra sjúkradeildir
fyrir sjúklinga með bráða líkamlega
sjúkdóma og þá sem hafa orðið fyrir
slysum. Hér er um að ræða lyflækn-
ingadeildir, skurðlækningadeildir,
barna- og kvennadeildir. Ennfremur
þarf að byggja yfir þjónustudeildir
svo sem skurðstofur, myndgreiningu
og gjörgæslu. Núverandi húsnæði í
Fossvogi myndi nýtast vel með
nokkrum breytingum.
Við Hringbraut yrði meginstarf-
semi geðsviðs áfram, auk endurhæf-
ingar, öldrunar og ýmiss konar val-
þjónustu. T.d. mætti nýta þær
skurðstofur sem nú eru þar til að
sinna dagdeildarþjónustu í stað þess
að byggja nýtt húsnæði annars stað-
ar. Mætti í því sambandi minna á
möguleika á samstarfi við sjálfstætt
starfandi sérfræðinga um slíka að-
stöðu. Þessi leið er langódýrust vegna
þess að minna þarf að byggja og nú-
verandi húsnæði nýtist betur. Mætti
búast við að kostnaðurinn gæti numið
15-20 milljörðum króna, (eða sem
svarar 9-12 mánaða rekstrarkostnaði)
og við það væri hægt að ná verulegri
hagræðingu með því að sameina
rekstur dýrustu þáttanna á einum
stað, þ.e. skurðstofur, rannsóknastof-
ur, gjörgæsludeildir og slysamóttöku.
Nútíma þarfir
Þær byggingar sem spítalinn er
með í notkun voru hannaðar og
byggðar upp úr miðri síðustu öld.
Þær þjóna því nútíma þörfum mjög
misjafnlega. Bæði eru kröfur um að-
búnað sjúklinga og aðstandenda mun
meiri en áður og svo kalla þarfir
vegna breyttrar tækni á allt öðru vísi
húsnæði fyrir skurðstofur og rann-
sóknastofur. Ef spítalinn fengi nýtt
húsnæði í Fossvogi af þeirri stærð
sem að framan getur væri hægt að
gera ýmsar tilfæringar á öðru hús-
næði sem spítalinn er með í notkun og
spara þar með verulegar fjárhæðir.
Má nefna að mest af þeirri starfsemi
sem nú er á Vífilsstöðum (lungnadeild
og húðdeild) þarf að sameina megin-
starfseminni. Jafnframt er ljóst að
mjög hefur verið þrengt að Klepps-
spítala af Reykjavíkurhöfn. Lausnin
gæti verið sú að flytja starfsemina á
Kleppi að Vífilsstöðum. Með flutningi
endurhæfingar á Hringbraut mætti
losa bæði Grensás og Kópavog og
hugsanlega breyta þeim verðmætum
sem þar liggja í húsnæði í Fossvogi. Á
meðan þessi mál eru í skoðun er nauð-
synlegt að fresta byggingu barnaspít-
ala við Hringbraut þar sem hann ætti
að staðsetja í Fossvogi. Endurskoða
þyrfti þá einnig færslu Hringbrautar
sem yrði þá ekki nauðsynleg vegna
spítalans þar sem hlutverk hans þar
breytist verulega. Áætlað er að þess-
ar tvær framkvæmdir muni kosta 2-
2,5 milljarða króna og mætti einnig
nota þá fjárhæð til uppbyggingar í
Fossvogi.
Framtíð
Landspítala –
háskóla-
sjúkrahúss
Ólafur Örn
Arnarson Sjúkrahús
Þær byggingar sem
spítalinn er með í notk-
un, segir Ólafur Örn
Arnarson, voru hann-
aðar og byggðar upp
úr miðri síðustu öld.
Höfundur er læknir.




Hugmyndir White-arkitekta að byggingum Landspítala í Fossvogi miðað við að öll líkamleg bráðastarfsemi
flytjist í Fossvog.
NÚ ÞEGAR árið og
veiðitímabil rjúpunnar
er liðið, langar mig að
senda nokkrar línur um
það mál og önnur. Mik-
ið var rætt og ritað um
rjúpuna, svo sem litla
veiði, lítið um rjúpur,
ofveiði og jafnvel út-
rýmingu. Alltaf verð ég
jafnhissa. Eftir að hafa
veitt mínar jólarjúpur í
tæp fjörutíu ár kom
það mér ekki á óvart að
minna var um hana í
haust. Það er bara eins
náttúrulegt og að sólin
kemur upp í austri.
Þær einu breytingar
sem ég merki er að rjúpan virðist
vera styggari nú en áður fyrr en það
gerir veiðina bara meira spennandi.
Nú er búið að rannsaka þennan
merkisfugl í meira en hálfa öld, með
ærnum tilkostnaði, og miðað við að-
gengilegar upplýsingar fyrir venju-
legt fólk er enn verið að leika Einar
tveir til Einar fjórir í stöðunni. Þetta
sanna skrif og ummæli aftur og aft-
ur.
Ég hef haldið því fram að sveifl-
urnar í rjúpnastofninum hafi breyst,
þ.e. að þær eru minni og jafnari en á
fyrri hluta tuttugustu aldar, það er
aldrei mjög mikið um rjúpur og þá
heldur ekki mjög lítið. Hvað veldur
þessu er spurning en mikið er til af
eldri heimildum sem ég hef skoðað
sem benda ótvírætt til að svo sé.
En hvað um það. Sá sem þetta rit-
ar hefur opinberlega og ítrekað hvatt
til aukinna rannsókna á rjúpunni og
studdi á sínum tíma
„veiðikorta“-gjaldið
beinlínis vegna þess.
Adam var ekki lengi í
Paradís. Þegar fréttir
bárust um friðun svæð-
is í nágrenni Reykja-
víkur og veiðikorta-
gjaldið hækkað
sérstaklega til rann-
sókna á vetrarafföllum
rjúpna þar, varð mér að
orði: „Er þetta fólk
ekki í lagi?“ Þetta
svæði er ekki mark-
tækt til rannsókna. Það
er vegna þeirrar um-
ferðar og ónæðis sem
er á þessu svæði, alltaf,
þó sérstaklega á góðviðrisdögum á
vorin þegar friðurinn þarf að vera
mestur fyrir fuglinn. Þótt karrarnir
þrjóskist á óðulum sínum forðar
rjúpan sér í burt. Varp á þessu svæði
verður aldrei í samræmi við karra-
fjöldann sem þar sést. Þetta ástand
er komið til að vera. Aðeins skánaði
geðið þegar svæðin sitt hvoru megin
við Eyjafjörð voru tekin undir þessar
rannsóknir því þar ætti að fást mark-
tæk niðurstaða ef vel er að verki
staðið.
Þá er það spurning. Er verið að
leita að ástæðu til að „alfriða“ rjúp-
una fyrir veiðum um allt land? Þrýst-
ingurinn er mikill og tilfinning mín
er sú að svo sé, ég vona bara að ég
hafi rangt fyrir mér. Þegar öðlingur
eins og Indriði bóndi á Skjaldfönn
leggur slíkt til er maður allt að því af-
vopnaður. Það kom fyrir mig á árum
áður, þegar veiðin gekk ekki vel, að
hugurinn hvarflaði að slíkum „lausn-
um“. Það er búið að margreyna al-
friðunaraðferðina til þess að fjölga
rjúpunni en hún hefur aldrei virkað
né skilað árangri, hvort sem mönn-
um líkar það betur eða verr.
Eitt af því góða sem veiðikorta-
kerfið skilar eru veiðiskýrslurnar. Í
þeim kemur fram að á milli fimm og
sex þúsund Íslendingar ganga til
rjúpna á ári og veiða 100 til 150 þús-
und rjúpur. Um 400 veiðimenn veiða
meira en 100 rjúpur hver en samtals
veiða þeir um sextíu þúsund rjúpur.
Eiga þessir fáu veiðimenn að ráða
því hvort ég eða aðrir fáum að veiða í
jólamatinn í framtíðinni? Ég held
varla.
Á sínum tíma átti ég þátt í því að
gera athugasemdir við frumvarp til
laga um „vernd, friðun og veiðar“. Í
þeirri umsögn var sérstaklega tekið
fram að óheft sala á villibráð væri
beinlínis ávísun á ofveiði. Þetta er
komið fram með grágæsina. Ef að
því kemur að vernda þurfi rjúpuna
vegna veiða hefði verið tilvalið að
banna sölu. Þar brást lagasetningin,
það er ekki hægt. Einstaka aðilar
hafa skammað mig fyrir að leggja til
sölubann á villibráð. Enn ein árásin á
bændur er sagt. Þetta er bara ekki
rétt. Tímarnir breytast og mennirnir
vonandi með. Ferðaþjónusta vegna
skotveiða er mjög arðvænleg at-
vinnugrein erlendis. Hún yrði hér á
landi að mestu utan hefðbundins
ferðamannatíma og því aukning. Þar,
enn og aftur, eru lögin þröngur
flöskuháls. Lög um „vernd, friðun og
veiðar“ bera þess glögg merki að fag-
fólk var ekki fengið að samningu
frumvarpsins. Góðir vísindamenn
eiga að geta sagt til um hvort tiltek-
inn stofn þoli veiðar eða ekki, og eftir
því á að fara. Það er síðan annarra að
setja leikreglurnar og þá með það að
markmiði að sem flestir geti haft arð
af eignum sínum og starfi ef þeir
vilja. Svo einfalt er það í hinum helm-
ingnum af heiminum. Þörfin á að
endursemja lögin með nútímamark-
mið að leiðarljósi er bæði brýn og
nauðsynleg.
Eitt af því sem erfitt er að sætta
sig við er yfirgangur eða valdníðsla.
Reglugerðin um „rannsóknarfrið-
unina“ er dæmi um það. Það vantar
ákvæði í lögin fyrir slíkri aðgerð.
Væntanlega hefði mátt ná þeim
markmiðum sem menn settu sér með
samkomulagi við hlutaðeigandi aðila
en þess í stað er reynt að beita valdi
og það ólöglegu. Svona aðgerð er
fyrst og fremst sorgleg. Til þess að
veiða rjúpur á þessum tilteknu svæð-
um þarf ekki annað en byssuleyfi,
veiðikort og landleyfi.
Margir hafa eflaust aðrar skoðanir
í þessum efnum en ég, það er hið
besta mál. Málefnaleg umræða um
skoðanir sem skarast er nefnilega
„málfrelsi“ í sinni tærustu mynd.
Landsmönnum öllum óska ég far-
sældar á nýju ári.
Hugleiðingar um rjúpur,
skotveiðar og fleira
Skúli
Magnússon
Höfundur hefur verið
leiðsögumaður með erlendum
skotveiðimönnum.
Veiði
Þörfin á að endursemja
lögin með nútíma
markmið að leiðarljósi
er, að mati Skúla Magn-
ússonar, brýn.