Morgunblaðið - 10.03.2001, Blaðsíða 61

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MARS 2001 61
ÞAÐ er alltaf hálf-
dapurt er upplýstir
menn og vel menntaðir
ráðast fram á ritvöll
með skætingi sem
minnir fremur á leigu-
penna en málefnalegt
innlegg. Í þá gryfju féll
náttúrufræðingurinn
Skúli Guðbjarnarson í
Morgunblaðinu þriðju-
daginn 6. mars sl. er
hann réðst að ósekja á
Norður-Atlantshafs-
laxasjóðinn NASF og
formann hans Orra
Vigfússon og kallaði
öfgakennd samtök
manna sem berjast
gegn hagsmunum íslensku þjóðar-
innar.
Öllum, sem til þekkja eða vilja
vita, er ljóst að NASF og formaður
hans njóta virðingar í öllum löndum
þar sem barátta er háð til að koma í
veg fyrir útrýmingu villtra laxa-
stofna. Fyrir þessa baráttu sem nú
hefur staðið í 11 ár hafa NASF og
Orri Vigfússon hlotið fjölda verð-
launa og viðurkenninga náttúru-
verndarsamtaka beggja vegna Atl-
antshafsins. Síðast fyrir nokkrum
vikum gekk breska stjórnin til liðs
við NASF með 100 milljóna króna
framlagi gegn sömu upphæð frá
sjóðnum til að ganga frá uppkaupum
á reknetaleyfum við norðaustur-
strönd Bretlands, sem árlega hafa
fangað tugþúsundir laxa.Var for-
manni sjóðsins falið að ljúka þessu
verkefni.
Í síðustu viku bauð sjávarútvegs-
ráðherra Írlands Frank Fahey, Orra
Vigfússyni til Dublin með ósk um að-
stoð við stefnumótun írsku ríkis-
stjórnarinnar varðandi samninga við
írska laxareknetamenn um sann-
gjarnt verð fyrir þeirra veiðiréttindi.
Fyrir þremur vikum flaug Orri í
boði kanadísku ríkisstjórnarinnar til
Ottawa til að leggja á ráðin með
stjórnvöldum þar hvernig hægt væri
að afstýra hruni þarlendra laxa-
stofna.
Orri Vigfússon hefur setið fundi í
Hvíta húsinu í Washington fyrir til-
stilli bandarísku náttúrverndarsam-
takanna National Fish and Wildlife
Fondation sem hafa veitt háar upp-
hæðir til NASF, sem einu samtaka í
heiminum sem náð hafa árangri í
friðun villtra laxastofna.
Allir íslenskir laxveiðimenn og
samtök veiðiréttareigenda sem og
netabændur eiga Orra Vigfússyni að
þakka að á síðustu árum náðust
sanngjarnir samningar um uppkaup
síðustu netalagna í sjó við Íslands-
strendur til viðbótar við netaupp-
kaup í Hvítá í Borgarfirði. Ég hygg
að flestir ef ekki allir sem unna ís-
lenskri náttúru vilji ekki hugsa þá
hugsun til enda hvernig ástandið í ís-
lenskum laxveiðiám væri ef ekki
hefði notið liðssinnis NASF.
Eitt er þó rétt hjá Skúla Guð-
bjarnarsyni, við erum sek um of-
veiði á laxi. Það á jafnt við um vorlax-
inn stóra sem og þann smáa. Þetta er
til viðbótar sveiflum, sem við óhjá-
kvæmilega búum við í kjöltu heim-
skautsbaugs, þar sem seiðin úr norð-
lensku ánum synda í orðsins fyllstu
merkingu undir norðurheim- skauts-
baug í leit að æti. Þar er stundum
kalt, lítil selta og fæðusnauður sjór.
Þá vegnar þessum
lömbum hafsins viðlíka
og ef við rækjum okkar
lömb á fjall að hausti og
ætluðum að smala und-
ir góulok.
Helsti talsmaður
minnkandi veiðiálags,
veiða og sleppa og al-
mennrar hófsemi í
stangaveiði er Orri
Vigfússon. Hann hefur
í hartnær tvo áratugi
verið formaður Laxár-
félagsins, sem minntist
60 ára afmælis á liðnu
hausti. Undir hans for-
mennsku og í sátt við
bændur í Aðaldal hafa
veiðimenn Reykjavíkur-, Húsavíkur-
og Akureyrardeilda skipulega dreg-
ið úr veiðiálagi á þessa drottningu
okkar laxveiðielfa, án þess að skerða
tekjur bænda nema síður sé. Lætur
nærri að fimmti hver keyptur veiði-
dagur sé friðaður. Í sumar hefst í
fyrsta sinn í sögu Laxárfélagsins
hreinn flugutími 3. ágúst og eftir 1.
september verður einungs veitt og
sleppt.
Í allri sinni baráttu fyrir verndun
laxsins hefur Orri haft að leiðar-
ljósi, sanngirni og hógværð. Þannig
fékk hann frændur okkar Færey-
inga til að hætta öllum úthafsveiðum
á laxi sem námu hundruðum tonna á
ári hverju.
Hann hefur það sama að leiðar-
ljósi, er hann spyr hvort ekki sé
sanngjarnt að við skoðum til hlítar
hvaða áhrif risaeldi á laxi í þröngum
fjörðum fyrir austan hafi á náttúr-
una, ekki að banna það eða bregða
fæti fyrir atvinnuuppbyggingu Aust-
fjarða sem vafalaust má flokka undir
allt að þjóðarnauðsyn til að stöðva
fólksflótta. Heldur að við vitum hvað
við erum að gera. Sjálfur er ég hissa
á að minn gamli vinur og Langárráð-
gjafi til margra ára, Árni Ísaksson
veiðimálastjóri, hámenntaður líf-
fræðingur, skuli gefa út rekstr-
arleyfi til slíkrar risaframleiðslu. En
hér virðist ráða pólitísk nauðsyn sem
segir áhættuna viðunandi. Ég vona
svo sannarlega að allt gangi vel og
dugmiklum Djúpavogsbúum og fjár-
festum takist það sem engum hefur
enn tekist hér á landi, að reka laxeldi
áfallalaust og með hagnaði. Ég vona
einlæglega að ekki sjáist risafyrir-
sagnir eða sjónvarpsmyndir af
hörmungum viðlíka þeim sem, hentu
laxeldið fyrir 10 árum, er milljarða-
tugir króna þjóðarinnar frá bönkum,
sjóðum fyrirtækjum og einstakling-
um brunnu á báli.
Ég vona líka einlæglega að það sé
að marka þau orð Guðna Ágústsson-
ar landbúnaðarráðherra að laxeldi
verði hvergi leyft þar sem á kyssi
fjörð.
Hans og Sivjar umhverfisráðherra
er ábyrgðin mest, er frá er talinn 1.
þingmaður Austfirðinga hæstvirtur,
utanríkisráðherra og formaður
Framsóknarflokksins Halldór Ás-
grímsson.
Varðandi aulafyndni „náttúru-
fræðings“ í garð þjóðskáldsins
Bubba Morthens segi ég það eitt að
Bubbi er áreiðanlega margfalt meira
náttúrubarn en Skúli Guðbjarnarson
er „náttúrufræðingur“. Ég óska þess
að lokum að öll störf Skúla í þágu ís-
lenskrar náttúru og íslenskrar þjóð-
ar megi verða til farsældar.
,,Náttúrufræðingur“
á villigötum
Ingvi Hrafn
Jónsson
Lax
Öllum, sem til þekkja
og vilja vita, er ljóst,
segir Ingvi Hrafn
Jónsson, að NASF og
formaður samtakanna
njóta virðingar í öllum
löndum þar sem barist
er gegn útrýmingu
villtra laxastofna.
Höfundur er leigutaki Langár á
Mýrum og einn af stofnendum og
stjórnarmaður í NASF.
EINS og við mátti
búast er Halldór Björn
Runólfsson kominn í
hanaslag, sem á sér
nokkuð vísan farveg: A
hrekur lið fyrir lið það
sem B hefur sagt. B
gerir svo hið sama við A
og eilífðarvélin er kom-
in í gang.
Jafnvel hanar geta
orðið þreyttir á rövli
sínu og um síðir klykkir
annar hvor út með:
Málið er útrætt af
minni hálfu. Sá telur
sig hafa sigrað sem átti
síðasta orðið. Að ís-
lenskir blaðalesendur
skuli ekki löngu dauðir úr leiðindum
er einungis því að þakka að enginn
nennir að lesa nema A og B.
Ég verð að játa að ég hef ekki
mikla löngun til að leggjast í sparða-
tíning með Halldóri B. Til þess eru
spörð hans allt of lítil, of létt og dreifð
út um víðan völl. Þó verður ekki hjá
því komist að tína til eitthvert lítil-
ræði. Halldór kallar mig sinn gamla
kennara. Það var og. Hann var einu
sinni skráður í módelönn hjá mér, en
ef það er eitthvað sem ég kann og get
kennt, er það módel-
teikning. Ég sá Halldór
B. aldrei og þótti mér
það ekki verra. En út
úr öllum öðrum stofum
en módelstofunni, tók
að heyrast langdregið
suð, eins og í ryksugu
sem gleymst hafði að
slökkva á. Þetta var
Halldór B. að tala.
Jafnvel annálaðir kjaft-
askar fundu ekki rof-
ann og létu sig hverfa.
Hann mun ekki hafa
þagnað síðan. Á tung-
unni flaut hann gegnum
Myndlista- og handíða-
skólann.
Nú telur blessaður maðurinn mig
hafa lagst á náinn, þar sem ég fjallaði
um Jón heitinn Gunnar og taldi hann
meðal fremstu skúlptúrista Íslands
um öldina ofanverða. Gerast nú
hálmstráin visin og ekki er ein báran
stök. Í sömu grein taldi ég Halldór
ekki botna neitt í málverki og þarf
það varla vitnanna við. Og þá rýkur
Halldór B. upp, fer að djöflast á Jóni
Stefánssyni, kannski til að sannfæra
sjálfan sig um að hann sé gjaldgeng-
ur í mati á málaralist. Það kostar
hann að verða rassskelltur svo kirfi-
lega af samverkamanni sínum, Braga
Ásgeirssyni, að það tekur því varla
fyrir hann að hysja upp um sig.
Nú má Halldór Björn Runólfsson
mín vegna setja segulbandið í gang á
síðum Morgunblaðsins, en ég kenni í
brjósti um ritstjórnina. Hún situr
uppi með suðið.
Hálmstráin visin
Kjartan
Guðjónsson
Höfundur er listmálari og
fyrrverandi kennari við
Myndlista- og handíðaskóla Íslands.
Myndlist
Ég kenni í brjósti um
ritstjórnina, segir
Kjartan Guðjónsson.
Hún situr uppi
með suðið.
ínstöð umkringdri gráum nýbygg-
ingum. Í samanburði við þennan
kröfuharða Þjóðverja þá sýnist mér
flestir ferðamenn sjá öflugt menn-
ingarlíf sem eitt af náttúruundrum
landsins þótt svo sumir kysu frekar
að sjá frumstæðan þjóðflokk í snjó-
húsum sem leynt undirstrikaði trú
þeirra á menningarlegum yfirburð-
um eigin lands.
Tónlistarstarf og kennsla skipar
veigamikinn þátt í þessari menning-
arlegu grósku og má ég biðja hvern
þann sem efast að líta á menningar-
og listasíður dagblaða þar sem tón-
list er bæði í aðalhlutverki og til
stuðnings öðrum listgreinum, s.s.
leikhúsi, ballett og hluti af ýmiskon-
ar uppákomum. Tónlistarmenntun
skapar grundvöll að þeirri sérþekk-
ingu sem til þarf og er þegar öllu er á
botninn hvolft einn mikilvægasti
hlekkurinn í að skapa forsendur fyrir
að við getum talað um öflugt og fjöl-
breytt menningarsamfélag.
Samningsaðstaða
tónlistarfólks
Ímyndum okkur að stéttarfélög
tónlistarfólks hefðu yfir að ráða valdi
sem gerði þeim kleift að stöðva allan
tónlistarflutning, lifandi sem og í
fjölmiðlum og jafnframt stöðva alla
sölu og innflutning á tónlist undir
merkjunum „tónlist er okkar fag“.
Slík hugmynd er vissulega fjar-
stæðukennd en hún ætti að vekja
einhverja til umhugsunar um hlut-
verk tónlistar í samfélaginu. Vissu-
lega er hlutverkið misjafnt eftir
stefnum og vettvangi, en allt er það
hlekkur í áðurnefndri grósku og fjöl-
breytni. Slíka grósku er erfitt að skil-
greina og meta því hún er samtvinn-
uð á svo margvíslegan máta.
Raunveruleikinn er þó sá að tónlist-
arkennarar og hljóðfæraleikarar
hafa veikt verkfallsvopn. Það sem
þeir verða að reiða sig á er að höfða
til skynsemis- og réttlætissjónar-
miða, og fara fram á að menntun og
starf þeirra sé almennt virt og í sam-
ræmi við aðra kennara og starfs-
menn hjá sama launagreiðanda. Það
er vert að hafa í huga að námsferli at-
vinnutónlistarfólks skiptir tugum
ára.
Þegar allt kemur til alls er krafan
einfaldlega um launakjör sem stand-
ast samanburð í nútíma vestrænu
samfélagi. Almennt séð er yfirborðs-
kennt góðæri, í formi auðfengins
lánsfjár, á engan hátt viðunandi við-
mið um raunverulega fjárhagsstöðu.
Í slíkri stöðu er máttur allra laun-
þega stórlega skertur með aftur-
hvarfi til fjötra leiguliðans. Nógir eru
átthagafjötrarnir fyrir og sú stað-
reynd að við lifum á eyju gerir öllum
erfiðara um vik að leita og skapa við-
urværi í öðru landi. Það eru óneit-
anlega ýmsir kostir á landfræðilega
stærri starfsvettvangi og þessir
kostir verða sífellt meira eftirsókn-
arverðir þegar virðingin fyrir fjöl-
breytilegu og öflugu menningarlífi
minnkar með vaxandi peninga-
hyggju. Það gæti reyndar farið svo
að tónlistarfólk sem og listafólk al-
mennt væri gagngert að vinna gegn
sjálfu sér með því að reyna að skapa
viðurværi og starfsgrundvöll á Ís-
landi. Góður vinur orðaði þetta svo er
hann heyrði um kjör íslenskra tón-
listarkennara: “get the hell out of
there, its not worth your knowledge
or efforts“.
Ég hef skrifað þennan pistil af
mjög illri nauðsyn því þörfin á end-
urbótum er brýn. Núverandi staða
gerir fátt annað en að grafa undan ís-
lensku tónlistarlífi og starfi tónlistar-
skólanna. Leiðin liggur ekkert annað
en í átt að meiri og meiri óánægju
sem dregur úr öllum samtakamætti
um öflugt menningarsamfélag. Þetta
fjölbreytta og öfluga menningarsam-
félag er forsenda þess að það sé í
raun þess vert að búa hér. Land-
fræðilega má deila um ágæti lands-
ins en það sem skiptir mestu máli er
fólkið og sá metnaður og kunnátta
sem einkennir íslenska menningu.
Höfundur er tónlistarkennari og
tónskáld.
Tónlistarkennsla
Núverandi staða gerir
fátt annað, segir
Úlfar Ingi Haraldsson,
en að grafa undan
íslensku tónlistarlífi
og starfi tónlistar-
skólanna.
Hrein
sum
viðar-, rimla-,
strimla-, plíseruð-
og sólargluggatjöld.
Hlíðarhjalla 26, s. 897 3634.