Morgunblaðið - 10.03.2001, Blaðsíða 63

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MARS 2001 63
SKOÐUN
TVÆR konur í þingliði sjálf-
stæðisflokksins hafa lagt til á Al-
þingi, að leyfð verði sala áfengis í
matvöruverslunum. Taka þær fram
í greinargerð með frumvarpi um
það mál, sem þær flytja ásamt
þrem samherjum sínum, að „sjálf-
sagt muni það hafa í för með sér
meiri neyslu“ og ennfremur segja
þær, að „hófleg neysla áfengis er í
ýmsum tilvikum til bóta fyrir
heilsu og líðan“.
Af þessu má ráða, að flytjendur
frumvarpsins láti sér í léttu rúmi
liggja, þótt hið margvíslega tjón og
böl af völdum áfengis eigi eftir að
aukast, ef frumvarpið nær fram að
ganga en aukinni neyslu fylgir
óumflýjanlega meira tjón og vöxt-
ur annars ófarnaðar af áfengis-
drykkju.
Það er því vægast sagt dapur-
legt, að konur á Alþingi, önnur
hjúkrunarfræðingur, hin lögfræð-
ingur, skuli nú ganga fram fyrir
skjöldu í baráttunni fyrir málstað
Bakkusar. Og það er vítavert, að
þær leyfi sér að beita blekkingum
með því að kynna áfengi sem „holl-
ustudrykk“, þegar vitað er og við-
urkennt, að áfengið er helsta orsök
ýmissa sjúkdóma, enda hefur Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunin lýst
drykkjuskapnum sem „einum
skæðasta sjúkdómsvaldi í heimin-
um“. – Þá hafa margir ábyrgir og
virtir læknar og vísindamenn vitn-
að um skaðsemi áfengis fyrir heils-
una, sbr. t.d. skrif um það efni í
Mbl. 23. des. 1999 og 7. júní sl.
Þótt viðhorfsbreyting meðal
kvenna til áfengismála kunni að
hafa breyst síðustu árin verður að
vona að barátta nefndra kvenna í
Sjálfstæðisflokknum endurspegli
ekki almennan vilja kvenfólks til
aukinnar áfengisneyslu, enda voru
konur hér á landi á árum áður
þekktar fyrir samstöðu gegn út-
breiðslu áfengis.
Barátta kvenna
fyrr á árum
Ýmis kvennasamtök létu fyrr á
árum baráttuna gegn áfengisbölinu
til sín taka. Bar hún m.a. þann ár-
angur, að talsmönnum áfengisauð-
valdsins á Alþingi tókst ekki að
brjóta niður ýmsa varnarmúra
gegn áfengisflóðinu. Þá samþykktu
konurnar á þingum sínum áskor-
anir um afnám vínveitinga á veg-
um hins opinbera, sem mun t.d.
hafa haft þau áhrif að forseti
landsins á þeim tíma felldi niður
vínveitingar við viss tækifæri. Þótt
vert væri að geta margra forustu-
kvenna í þessari baráttu, er á fáar
hallað, þótt hér sé minnst tveggja,
sem báðar lifðu það að verða 100
ára. Önnur var Jóhanna G. Egils-
dóttir, þjóðkunn forustukona í
verkalýðsmálum um langt skeið.
Hún skildi vel gildi þess að vernda
alþýðuheimilin fyrir böli áfengis og
hve mikilvægt væri fyrir mæðurn-
ar að standa dyggan vörð um vel-
ferð heimilanna og sýna gott for-
dæmi. Og Jóhanna var ómyrk í
máli um lýsinguna á
drykknum, sem þær
Ásta og Þorgerður
telja til „bóta fyrir
heilsu“, en í merkri
bók um ævi Jóhönnu
sagði hún þessi orð, þá
99 ára: „Áfengið er
eitur og öllum til bölv-
unar.“
Hin konan, Jakobína
Mathiesen, átti að baki
langan og gifturíkan
feril á sviði ýmissa
félagsmála. Hún hafði
bindindishugsjónina
að leiðarljósi alla ævi
og var ófeimin við að
vara við voða vínsins.
Þannig er í minningargrein um
hana vikið að eftirfarandi varnað-
arorðum, sem hún ætíð lagði ríka
áherslu á: „Vín er viðbjóður.“
Ábyrgar konur bindist
samtökum
Sjálfagt er fjöldi kvenna, sem
hefur andúð á allri viðleitni, sem er
til þess fallin að auka áfengisvand-
ann og vill hlífa börnum sínum og
öðrum við ógnum áfengis og ann-
arra eiturlyfja. Samt virðist blasa
við, að almenn neysla áfengis með-
al kvenna hafi aukist á undanförn-
um árum. Þar munu valda miklu
fjötrar drykkjutískunnar og stór-
aukinn fjöldi drykkjustaða. Þá hef-
ur linnulaus áróður frjálshyggju-
og áfengispostula um skaðleysi
hinna „léttu vína“ blekkt marga til
drykkju og fest í snörur Bakkusar.
Einkum hafa þessi öfl bent á
rauðvín í þessu sambandi. En
sannleikurinn er sá, að engar vís-
indalegar sannanir eru til um það,
að rauðvínið sé eitthvað frábrugðið
öðru áfengi að því er varðar hætt-
urnar, sem drykkjunni fylgja,
skerðing dómgreindar, heilsutap,
afbrotahneigð o.fl.
Þannig hefur Hjartanefnd
Bandaríkjanna (AMA) nýlega lagt
að bandarískum læknum að ráð-
leggja sjúklingum sínum ekki að
drekka rauðvín, heldur einbeita
sér að meðferð, sem vitað er, að
dragi úr hættu á hjartaslagi. Og
fleiri dæmi mætti nefna um álit
virtra lækna og vísindamanna um
hætturnar af rauðvíni og öðrum
léttum vínum, t.d. nýlega álit pró-
fessors að nafni Ira Goldberg við
Kolumbíuháskólann í New York. –
Þetta vita áfengisframleiðendur og
eru því dæmi um það erlendis að
óábyrgum læknum hefur verið
mútað til að segja rangt til um
skaðsemi áfengra drykkja.
Þegar konur bindast samtökum
til framdráttar þörf-
um málefnum er fátt,
sem fær bugað þeirra
mátt. Vonandi taka
nú ábyrgar konur
höndum saman til
baráttu gegn því
óheillaspori, að áfeng-
ið komist í hillur mat-
vörubúða.
Þeir, sem ekki
treysta sér til að lifa
lífinu án áfengis,
verða að hafa fyrir
því að nálgast það
annars staðar en í
matvöruverslunum.
Svo einfalt er málið
gagnvart þeim. Ölum
er þó fyrir bestu og enginn þarf að
iðrast þess að segja skilið við þann
óþarfa, sem áfengið er og hafa
heilbrigt lífsgæðamat að leiðar-
ljósi.
Kjarni málsins
Drykkjumunstrið, hvort það
heitir hófdrykkja eða eitthvað ann-
að, ræður ekki úrslitum um afleið-
ingar áfengisdrykkju. Afbrot,
heilsutjón og önnur ógæfa af völd-
um áfengis verður jafnt rakin til
hófdrykkjumannsins og annarra
drykkjumanna og fer ekki eftir
áfengistegundum.
Kjarni málsins er sá, að þeim
mun meira frjálsræði sem ríkir í
meðferð og sölu áfengra drykkja
þeim mun meira verður tjónið. Það
sannar reynslan alveg ótvírætt, t.d.
í Danmörku og Frakklandi. Hver
vill í alvöru þjóð sinni svo illt að
stuðla að slíkri þróun?
Það var því gleðilegt að lesa ný-
lega grein í DV þar, sem einn af
fyrrum forustumönnum kaup-
mannasamtakanna hér á landi lýsti
algerri andstöðu sinni við sölu
áfengis í matvöruverslunum, en
hann hafði áður haft aðra skoðun í
þeim efnum. Mátti ráða af orðum
hans, að þau rök væru léttvæg
fundin að benda til þess, að slíkur
sölumáti tíðkaðist víða í öðrum
löndum. Hví skyldum við þurfa að
taka upp það versta hjá öðrum
þjóðum? Er ekki meira virði að
forða þjóðinni frá frekari hörm-
ungum af völdum áfengis, eitur-
lyfsins, sem er hættulegast, mest-
um skaða veldur og er oftast
undirrót annarrar eiturlyfja-
neyslu?
Megi alþingismenn bera gæfu til
þess að koma í veg fyrir þjóðarslys
með því að fella frumvarpið um
sölu áfengis í matvöruverslunum.
UM AFSTÖÐU
KVENNA TIL ÚT-
BREIÐSLU ÁFENGIS
Drykkjumunstrið,
hvort sem það heitir
hófdrykkja eða
eitthvað annað, segir
Árni Gunnlaugsson,
ræður ekki úrslitum
um afleiðingar
áfengisdrykkju.
Árni
Gunnlaugsson
Höfundur er lögmaður í Hafnarfirði.
að ræða þessi mál á nærgætinn
hátt og gerir ráð fyrir að málflutn-
ingurinn muni bera vott um skiln-
ingsleysi og þekkingarleysi þeirra
sem hann flytja. Þarna er Gísli að
viðurkenna að hann telji sig og
sína undirmenn ekki hafa unnið
nægilega gott starf. ÍTR hefur
innan sinna vébanda stofnanir sem
ala upp börn í höfuðborginni. Inn-
an ÍTR eru starfræktar félagsmið-
stöðvar og fleiri stofnanir sem sjá
um fræðslu og forvarnarstarf. Með
því að treysta ekki unglingunum,
sem þessar stofnanir hafa átt þátt
í að ala upp og fræða, er hann að
viðurkenna að uppeldið og fræðsl-
an hafi mistekist. Ef til þessarar
umræðu kemur þá sést hvað ung-
lingar í dag hafa óþroskað og
ósanngjarnt viðhorf gagnvart
nýbúum og hvað ÍTR hefur staðið
sig illa í kynningu á málefnum
þeirra.
En fleiri koma að skoðanamótun
unglinga en ÍTR. Með því að af-
lýsa keppninni hefur Gísli ekki að-
eins lýst unglingana vanhæfa í um-
ræðunni heldur segir einnig að
hann treysti ekki fullorðnum þjálf-
urum þeirra til að forðast óþrosk-
aðan málflutning. Að auki er hann
að lýsa því yfir að skólastjórar
þessara skóla, sem örugglega hafa
báðir þónokkra nýbúa innan sinna
veggja, séu líklegir til þess að láta
ræðulið, sem koma fram fyrir
hönd skólanna, hafa í frammi mál-
flutning sem muni særa einstaka
nemendur.
Er Gísli Árni
með fordóma?
Það segir ýmislegt að Gísli Árni
aflýsi rökræðukeppni um nýbúa
vegna þess að hann telji að um-
mæli sem þar koma fram muni
særa fólk. Hann er búinn að ák-
veða að þeir sem ætla sér að mæla
gegn nýbúum geti einungis gert
það með því að koma með ónær-
gætin ummæli. Þetta lýsir þröng-
sýni og fordómum. Þröngsýnin er
fólgin í því að halda að í öllu því
sem við kemur nýbúum og mál-
efnum þeirra sé ekkert neikvætt
að finna nema særandi ummæli.
Fordómarnir eru fólgnir í því að
ákveða fyrirfram skoðanir og
hugsunarhátt annarra. Hann er
einnig búinn að gefa sér það að
þjálfarar, skólastjórar og foreldrar
láti sig ekkert um það varða hvað
börn á þeirra ábyrgð segja op-
inberlega.
Hver eru skilaboð
ÍTR til ungs fólks?
Í enda viðtalsins talar Gísli Árni
um hvernig eigi að taka á þeirri
stöðu sem skapast hafi. Þar kór-
ónar hann hroka sinn og ábyrgð-
arleysi. Bæði liðin höfðu lagt á sig
mikla vinnu í 10 daga samfleytt.
Þegar var búið að draga í næstu
umferð og hún því ekki langt und-
an. Gísli Árni vill finna nýtt um-
ræðuefni og láta þannig ræðuliðin
undirbúa sig fyrir tvær ræðu-
keppnir í röð án nokkurrar hvíld-
ar. Keppnir sem þessar eru mjög
krefjandi fyrir þá sem taka þátt í
þeim og ef vel á að vera fer nánast
allur frítími þeirra í undirbúning-
inn. En Gísla Árna dettur ekki í
hug að koma til móts við liðin og
sýna þann manndóm að bæta fyrir
sín eigin mistök, t.d. með því að
hleypa báðum liðum áfram. Þvert
á móti vill hann bæta vinnu á fólk
sem þegar hafði lagt mikið á sig til
einskis. Að lokum segir Gísli Árni
að verði ekki farið að þessum dómi
hans verði báðir skólar dæmdir úr
keppni.
Með því að aflýsa rökræðu-
keppni um nýbúa milli tveggja
skóla töpuðu allir. Augljóslega töp-
uðu skólarnir þar sem ræðulið
þeirra lögðu á sig mikinn und-
irbúning til einskis en neyddust
síðan til að segja sig úr keppni.
Mál- og skoðanafrelsi tapaði líka
þar sem það var virt að vettugi.
Nýbúar töpuðu, því þeir fá það á
tilfinninguna að íslensk ungmenni
hugsi svo neikvætt í þeirra garð að
þeim sé ekki treystandi til að ræða
um nýbúa án þess að særa tilfinn-
ingar. Að lokum tapaði ÍTR því sú
stofnun vann gegn tilgangi sínum.
Ræðukeppni
Sum málefni má alls
ekki ræða, segja Daníel
Isebarn og Stefán
Ingi Valdimarsson,
og örugglega ekki
ef til stendur að fram
komi fleiri en ein hlið
á málinu.
Höfundar eru þjálfarar ræðuliðs
Hagaskóla.
meðan hinir fórnfúsu tapa.
Við, sem séð höfum ljósið í boð-
un sannleiksráðuneytisins í þess-
um efnum, hlökkum til þeirrar
stundar á haustdögum, þegar að
óbreyttum lögum smábátaflotan-
um verður endanlega útrýmt í
þágu hagræðingarinnar. Smábáta-
framtaksmenn eiga engan rétt á
sér og hagsmunir einhverra sjáv-
arplássa mega ekki standa í vegi
fyrir hagræðingunni hjá þessum
fáu, sem í alvöru kunna til útgerð-
ar.
Hér brestur mig þrek til að
halda þessum leikaraskap áfram.
Staðreynd er, að svona fráleit og
þvert ofan í alla skynsemi er rök-
semdafærslan, sem þjóðin lætur
bjóða sér í því mikla hagsmuna-
máli hennar sem fiskveiðistjórnin
er. Og meirihluti þjóðarinnar held-
ur áfram að styðja þá stjórnmála-
flokka, sem fyrir þessu standa, og
bjóða henni þessar afkáralegu rök-
semdir. Þeir lofuðu þjóðinni sátt
fyrir kosningar, staðráðnir í að
breyta engu. Langdregið starf
auðlindanefndar hentaði þeim
ásetningi vel. Dráttur á störfum
nýju kvótanefndarinnar hentar
sömuleiðis prýðisvel eins og sjáv-
arútvegsráðherra hefur staðfest.
Það gerir ekkert til þótt því starfi
seinki. Það festir ríkjandi ólög í
sessi. Væri hér á ferðum sakamál
mundi dómari tala um einbeittan
brotavilja.
Þessa skák tefla stjórnvöld af
makalausri ósvífni í þágu stórút-
gerðanna, en á kostnað hinna
smærri og sjávarbyggðanna, þar
sem sjálf tilvera þeirra er í húfi.
Þessa ósvinnu styður æðistór hluti
þjóðarinnar skv. skoðanakönnun-
um. Hvernig væri nú að hætta að
svara Gallup eða lýsa stuðningi við
annan flokk? Það er fyrir löngu
kominn tími til að hitni undir þeim
Davíð og Halldóri fyrir að taka
hagsmuni hinna fáu, stóru í útgerð
fram yfir almannahagsmuni, þvert
ofan í skoðanir 75% þjóðarinnar.
Og man enginn lengur hálendis-
frumvörp eða öryrkjadóm, þar
sem eins stóð á? Er svona stór
hluti almennings svo sinnulausar
geðlurður að láta bjóða sér þetta?
Frelsi
Það er fyrir löngu kom-
inn tími til að hitni undir
þeim Davíð og Halldóri,
segir Jón Sigurðsson,
fyrir að taka hagsmuni
hinna fáu, stóru í útgerð
fram yfir almannahags-
muni, þvert ofan í skoð-
anir 75% þjóðarinnar.
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri.