Morgunblaðið - 24.03.2001, Qupperneq 30

ERLENT
30 LAUGARDAGUR 24. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
GEIMSTÖÐIN Mír lauk fimmtán
ára ferð sinni á sporbraut um jörðu í
gær þegar brakið af henni var látið
hrapa í Kyrrahafið, miðja vegu milli
Ástralíu og Suður-Ameríku. Sögðu
rússneskir og ástralskir embættis-
menn að ferð stöðvarinnar til jarðar
hefði gengið nákvæmlega eins og til
stóð og hefði hún lent í hafinu þar
sem mörg hundruð kílómetrar hafi
verið til lands í allar áttir.
Hinum megin á hnettinum voru
rússneskir stjórnendur stöðvarinnar
ánægðir með hvernig til tókst við að
koma henni til jarðar. „Þetta er búið
og gert og enginn felldi tár,“ sagði
Júrí Koptev í rússnesku stjórnstöð-
inni skammt frá Moskvu.
Mír brann að mestu upp þegar
hún kom inn í gufuhvolfið, en frá
Fídjíeyjum í Kyrrahafi mátti sjá
brakið af fjórum hlutum stöðvarinn-
ar á himni yfir pálmatrjánum líkt og
eldhnetti með fjölda smærri brota í
kjölfarinu og lýstu upp kvöldhimin-
inn í um það bil átta sekúndur.
„Þetta var eins og að fá ljóskast-
ara beint í augun,“ sagði ljósmyndari
AP, Rob Griffith, sem fylgdist með
Mír geysast til jarðar. „Þetta var
blindandi birta.“
Megnið af brakinu
brann upp á leiðinni
Geimstöðin var send af stað áleiðis
til jarðar með því að kveikt var á vél-
um á flutningageimskipi sem lá við
stöðina og með því var sporbraut
hennar um jörðina rofin og hún
sigldi af stað inn í andrúmsloftið.
Stöðin var um 136 tonn að þyngd og
megnið af henni brann upp á leiðinni.
Um hálfri klukkustund eftir að spor-
brautin var rofin steyptist það sem
eftir var af stöðinni í hafið á svæði
sem kallað er „geimgrafreiturinn“
og Rússar setja niður aflóga geimför
og gervihnetti.
Ástralskir og nýsjálenskir al-
mannavarnaliðar sem fylgdust með
för stöðvarinnar til jarðar sögðu að
brakið hefði komið niður á fyrirhug-
uðum stað og minni brot dreifst yfir
stærra svæði. Almannavarnir voru í
viðbragðsstöðu í Ástralíu og á Nýja
Sjálandi ef eitthvað færi úrskeiðis í
hrapinu og flakið af Mír kæmi niður
á landi.
Óvissa ríkti alveg uns yfir lauk um
hvar nákvæmlega stórir hlutar
stöðvarinnar kæmu niður. Rússar
fullyrtu að þeir gætu stýrt hrapinu,
en Mír er lang þyngsta geimfar sem
látið hefur verið falla til jarðar og
stærð þess og lögun gerðu að verk-
um að erfitt var að segja nákvæm-
lega fyrir um lendinguna.
„Þetta hefur verið óaðfinnanleg
aðgerð,“ sagði Koptev. „Sérfræðing-
ar okkar gerðu ekki ein einustu mis-
tök, það skeikaði ekki um milli-
metra.“ Þegar yfir lauk hafði Mír
farið umhverfis jörðina 86.331 sinni.
Stöðinni var skotið á loft 1986, á tím-
um Sovétríkjanna, og var mikið látið
með hana.
En á síðustu árum hennar var hún
orðin tákn um hverfandi tækni-
yfirburði Rússlands.
Mjög var dregið úr fjárveitingum
til geimáætlunarinnar og fjöldi slysa
varð í stöðinni, m.a. munaði litlu að
dauðsföll hlytust af þegar flutninga-
geimfar rakst á hana.
Rússneska geimstöðin Mír látin hrapa til jarðar á Suður-Kyrrahafi
„Óaðfinnanleg aðgerð“
Reuters
Sérfræðingar að störfum í stjórnstöð Mír skammt frá Moskvu í gær.
Nadi á Fídjíeyjum. AP.
LEIÐTOGAR Zapatista-skæru-
liða í Mexíkó þágu í fyrradag boð
um að ávarpa þjóðþingið en til-
kynntu jafnframt Vicente Fox, for-
seta landsins, að ekkert yrði af frið-
arviðræðum fyrr en orðið hefði
verið við kröfum þeirra.
Marcos, leiðtogi Zapatista-
hreyfingarinnar, hafði farið fram á,
að hann fengi að ávarpa þingið til
að mæla með setningu sérstakra
laga um réttindi frumbyggja en
samþykkt þeirra er eitt af þremur
skilyrðum skæruliða fyrir friðar-
viðræðum. Hin eru, að herinn loki
sjö herstöðvum í Chiapas, heima-
héraði þeirra, og láti lausa 100 póli-
tíska fanga.
Marcos bar lof á þingið fyrir
boðið, sem var þó aðeins samþykkt
með litlum meirihluta eða 220 at-
kvæðum gegn 210. Voru nokkrir
flokksbræður Fox forseta andvígir
boðinu vegna þess, að Zapatistar
hefðu ekki afturkallað þá stríðsyf-
irlýsingu gegn stjórnvöldum, sem
þeir gáfu fyrir sjö árum.
Fox hefur sagt, að gengið verði
að kröfum skæruliða en þeir segj-
ast ekki munu reiða sig á orðin ein.
Fyrri friðarviðræður milli stjórn-
valda og Zapatista fóru út um þúf-
ur 1996 vegna þess, að ekki tókst
að setja lög um réttindi og nokkra
sjálfstjórn 10 milljóna frumbyggja
í Mexíkó.
Zapatistar
ávarpa
Mexíkóþing
Mexíkóborg. AFP.
ÞING Argentínu samþykkti í gær
með 150 atkvæðum gegn 75 sum
ákvæði lagafrumvarps sem nýr fjár-
málaráðherra landsins, Domingo
Cavallo, lagði fram á fimmtudag.
Fyrstu tíu ákvæðin, er fjalla um
aukna samkeppni, voru samþykkt,
hins vegar frestaði þingið um viku
að afgreiða ósk hans um sérstök
völd til að takast á við efnahags-
vanda landsmanna. Fernando de la
Rua forseti er sagður vera andvígur
því að Cavallo fái slík völd.
Öflugir leiðtogar flokks peron-
ista, sem er áhrifamestur í verka-
lýðshreyfingunni, andmælti hug-
myndunum um sérstök völd á
fimmtudag og á þriðjudag voru
verkföll í ýmsum greinum til að
mótmæla aðhaldsaðgerðum stjórn-
valda.
Viðbrögð á fjármálamörkuðum í
Argentínu voru neikvæð í gær,
hlutabréfaverð féll um nær 6%
vegna ótta manna við að ríkisstjórn-
inni myndi ekki takast að hleypa á
ný krafti í efnahaginn. Samdráttur
hefur verið í efnahagslífinu í nær
þrjú ár. Verðfall varð einnig á fjár-
málamörkuðum í Brasilíu og
Mexíkó vegna þess að margir telja
nú að ástandið í Argentínu muni
breiðast út til fleiri ríkja Rómönsku
Ameríku er hafa aukið samstarf sitt
í efnahagsmálum á síðari árum.
Nýi fjármálaráðherrann vill fá
völd til að breyta lögum um vinnu-
markaðinn en hann segir að gild-
andi lög komi í veg fyrir nýsköpun
atvinnutækifæra. Hann vill auk
þess draga úr skrifræði og draga úr
víðtækri fjármálaspillingu.
Í nýju lögunum eru meðal annars
ákvæði um viðskiptabanka er bein-
ast að því að draga úr spillingu.
Einnig fær embætti forsetans heim-
ild til að lækka skatta og bjóða
skattafríðindi og kveðið er á um að
opinberir sjóðir falli undir héraðs-
stjórnir í stað ríkisins.
Argentínuþing samþykkir sumar tillögur Cavallos fjármálaráðherra
Verðfall á mörk-
uðum í Róm-
önsku Ameríku
Buenos Aires, Sao Paulo. AP, AFP.
ANNA Lindh, utanríkisráðherra
Svíþjóðar, vill að ríkisstjórnin láti
kanna starfsemi sænska olíufélags-
ins Lundin Oil í Súdan, geri Samein-
uðu þjóðirnar það ekki. Fyrirtækið
hefur, eins og önnur olíufélög, verið
harðlega gagnrýnt fyrir að stuðla að
mannréttindabrotum í Súdan í nýrri
mannréttindaskýrslu SÞ. Þá furðar
Lindh sig á því að Carl Bildt, einn
stjórnarmanna Lundin Oil, skuli
vilja fórna starfi hjá SÞ fyrir áfram-
haldandi stjórnarsetu.
Lindh segir gagnrýnina á Lundin
Oil sverta ímynd Svíþjóðar og því
beri að rannsaka starfsemina. Bildt
hefur verið harðlega gagnrýndur
fyrir að sitja í stjórn fyrirtækisins á
sama tíma og hann sinni störfum fyr-
ir SÞ á Balkanskaga. Hann hefur
lýst sig reiðubú-
inn að láta af
embætti sérlegs
fulltrúa SÞ á
Balkanskaga
vegna gagnrýn-
innar og furðar
Lindh sig á því.
„Ég hefði valið
að taka ekki sæti í
stjórninni en
hefði ég þegar átt sæti í henni hefði
ég sagt af mér,“ segir hún í samtali
við Svenska Dagbladet. Segist Lindh
bera fullt traust til Bildts hvað varði
störf hans fyrir SÞ en hann verði að
velja á milli. Henni þyki hins vegar
einkennilegt að hann velji að hætta
hjá SÞ þegar gagnrýnin beinist að
starfi hans hjá olíufélaginu.
Deilur í Svíþjóð um Lundin Oil
Segja ímynd
landsins sverta
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
Anna Lindh
FORD-bílaverksmiðjurnar
bandarísku tilkynntu sl.
fimmtudag að þær stæðu
frammi fyrir margra milljarða
dollara skaðabótakröfum
vegna öryggisatriða á síðasta
ári, þ.á m. dauðsfalla og slysa
er urðu þegar Ford Explorer-
jeppar ultu. Í ársskýrslu sinni,
sem lögð var fram á fimmtu-
dag, gerðu bílaverksmiðjurnar,
sem eru þær næststærstu í
heimi, grein fyrir a.m.k. fimm
tilteknum málshöfðunum
vegna öryggisatriða. Eru
skaðabótakröfur í þeim sagðar
nema samtals yfir tíu milljörð-
um dollara. Í raun og veru
nema kröfur á hendur Ford þó
mun meiru, þar eð verksmiðj-
urnar segja að búist sé við „ótil-
greindum skaðabótakröfum“ í
yfirvofandi málshöfðunum
vegna meintra öryggisgalla í
Ford-bifreiðum.
Fyrirtækið greindi ekki frá
því í ársskýrslunni hversu háar
skaðabótakröfur væru sem það
sagði að lagðar hefðu verið
fram í málshöfðunum vegna
hlutabréfasvika og afleiddra
málshöfðana hluthafa vegna
meintra ótilhlýðilegra við-
bragða fyrirtækisins á síðasta
ári við innköllun Firestone-
hjólbarða og tilfella þegar
Explorer-jeppar ultu.
Í málshöfðun fjárfesta væri
því haldið fram, að „stjórnar-
menn fyrirtækisins hafi brugð-
ist trúnaðarskyldum sínum við
fyrirtækið og hluthafa þess
með því að láta undir höfuð
leggjast að afla sér allra upp-
lýsinga um Firestone-hjól-
barða.“
Sjö hand-
teknir í
Frakklandi
og á Spáni
LÖGREGLA á Spáni handtók í
gær sex manns og í Frakklandi
var einn handtekinn vegna
gruns um aðild að flutningum á
vopnum og sérþjálfuðum árás-
arsveitum yfir landamærin til
aðskilnaðarsinnaðra baska á
Spáni.
Hreyfing aðskilnaðarsinna,
ETA, hefur ráðið yfir 800
manns bana á Spáni frá því bar-
átta hennar fyrir sjálfstæði
Baskalands hófst 1968. Hreyf-
ingin hefur jafnan notað baska-
héruð í Suðvestur-Frakklandi
til að skipuleggja árásir. Fyrir
viku féll lögreglumaður í bæn-
um Roses í Katalóníu þegar
bílsprengja sprakk og sl.
þriðjudag var bæjarstjórnar-
maður í Lasarte í Baskalandi
skotinn til bana. Spænsk yfir-
völd telja að ETA hafi staðið að
báðum tilræðunum.
Ellefu særðir
ÍSRAELSKIR hermenn særðu
11 Palestínumenn í gær þegar
þeir síðarnefndu mótmæltu
landnámi gyðinga og lokun Ís-
raela á arabískum yfirráða-
svæðum.
Mótmælendurnir grýttu her-
menn á Vesturbakkanum og
Gaza og sögðu palestínskir
heimildamenn að alls hafi um
800 manns tekið þátt í mót-
mælaaðgerðunum.
STUTT
Milljarða
kröfur
á hendur
Ford