Morgunblaðið - 24.03.2001, Blaðsíða 31

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MARS 2001 31
FJÖRUTÍU ár verða í apríl liðin
frá Svínaflóainnrásinni svonefndu
sem æ síðan hefur markað sam-
skipti Bandaríkjanna og Kúbu. Af
því tilefni hafa fyrrverandi fjand-
menn úr kalda stríðinu komið sam-
an á þriggja daga ráðstefnu í Ha-
vana, til að freista þess að varpa
ljósi á atburðina.
Ráðstefnan er lokuð almenningi
en hana sækja fyrrum embættis-
menn og ráðgjafar úr forsetatíð
John F. Kennedys, fyrrverandi
starfsmenn bandarísku leyniþjón-
ustunnar (CIA), félagar úr innrás-
arliði kúbverskra útlaga og fyrr-
verandi liðsmenn kúbverska
hersins. Þeir munu ræða hlutverk
sín í innrásinni og fjalla um gögn
um málið sem nýlega hafa verið
gerð opinber. Niðurstöðurnar
verða svo gefnar út að ráðstefn-
unni lokinni.
Fídel Kastró Kúbuleiðtogi sat í
stutta stund með ráðstefnugestum
í Havana í gær.
„Þetta eru löngu liðnir atburðir
en djúp gjá skilur lönd okkar enn
þá að,“ sagði Arthur Schlesinger,
sagnfræðingur og fyrrum ráðgjafi
Kennedys, á fréttamannafundi fyr-
ir upphaf ráðstefnunnar á miðviku-
dag. „Vonir eru bundnar við að
þessi ráðstefna eigi þátt í að færa
samskipti ríkjanna í eðlilegt horf.“
Alfredo Duran, einn þeirra Kúb-
verja sem tók þátt í innrásinni, tók
í sama streng. „Ég vona að ráð-
stefnan þjóni þeim tilgangi að
Kúbverjar, bæði á Kúbu og í út-
legð í Bandaríkjunum, átti sig á
því að sundrungin er óþörf.“
Algerlega
misheppnuð aðgerð
Samskipti Bandaríkjanna og
Kúbu tóku að stirðna fljótlega eftir
að kommúnistar, undir forystu Fí-
dels Kastrós, rændu völdum á eyj-
unni í ársbyrjun 1959. Kommún-
istastjórnin gerði eigur
bandarískra fyrirtækja og einstak-
linga upptækar, sendi útsendara
til annarra ríkja Rómönsku-Am-
eríku til að kynda undir uppreisn
og tók upp stjórnmálaleg og efna-
hagsleg tengsl við önnur komm-
únistaríki.
Bandaríkjastjórn óttaðist að
með valdatöku kommúnista á
Kúbu myndu Sovétmenn fá tæki-
færi til að koma upp árásarvopn-
um skammt undan ströndum
Bandaríkjanna og CIA hóf strax í
maí 1960 að leggja á ráðin um inn-
rás á eyjuna. Dwight D. Eisenho-
wer lét það verða eitt af sínum síð-
ustu embættisverkum að slíta
stjórnmálatengslum við Kúbu áður
en hann lét af forsetaembætti í
janúar 1961. Stjórn Johns F.
Kennedys erfði innrásaráætlun Ei-
senhower-stjórnarinnar og lét til
skarar skríða í apríl 1961 en ekki
voru þó allir á einu máli um hvort
rétt væri að ráðast í aðgerðirnar.
Þrjár bandarískar flugvélar,
sem flogið var af Kúbverjum,
gerðu árásir á stöðvar kúbverska
flughersins 15. apríl. Tveimur dög-
um síðar gerðu sveitir um 1.500
kúbverskra útlaga, sem CIA hafði
þjálfað í Guatemala og fengið
höfðu búnað frá Bandaríkjaher,
innrás á nokkrum stöðum á Kúbu.
Stærsti hluti innrásarliðsins tók
land í Svínaflóa á suðurströnd eyj-
arinnar og við hann er innrásin
kennd.
En aðgerðin mistókst algjör-
lega. Innrásarliðið skorti skotfæri
og hafði ekki roð við her Kastrós
og 19. apríl höfðu síðustu vígi þess
verið sigruð. Um 120 kúbverskir
útlagar féllu og yfir 1.100 voru
teknir til fanga. Bandaríkjastjórn
neyddist á endanum til að greiða
Kúbustjórn jafnvirði 53 milljóna
dollara í mat og lyfjum til að fá
fangana lausa og þeir síðustu
fengu ekki að snúa aftur til Banda-
ríkjanna fyrr en 1965.
Þetta „klúður“ varð mikill álits-
hnekkir fyrir Bandaríkjastjórn
sem var gagnrýnd fyrir hikanda-
hátt og að styðja ekki nægilega vel
við bakið á innrásarliðinu. Leyni-
þjónustan var einnig sökuð um að
hafa gefið stjórnvöldum rangar
upplýsingar fyrir innrásina. Svína-
flóamálið var meðal þeirra atburða
sem leiddu til eldflaugadeilunnar
milli Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna í október 1962.
Bréfaskipti Krústjofs og
Kennedys gerð opinber
Meðal þeirra gagna sem gerð
voru opinber á ráðstefnunni í gær
var bréf sem Nikita Krústsjof,
leiðtogi Sovétríkjanna, sendi
Bandaríkjaforseta daginn eftir að
Svínaflóainnrásin hófst. Þar krefst
Krústsjof þess að Kennedy bindi
tafarlaust enda á aðgerðirnar gegn
Kúbu og segir Sovétríkin reiðubú-
in að veita Kúbverjum „alla nauð-
synlega aðstoð“ til að verjast inn-
rásinni. Sovétleiðtoginn varar enn
fremur við því að „smástríð“ á
Kúbu „geti valdið keðjuverkun um
gervalla jarðkringluna.“
Kennedy segir í svarbréfi til
Krústsjofs að Sovétleiðtoginn „mi-
stúlki algerlega“ atburðina á
Kúbu. Innrásarlið útlaganna hefði
einfaldlega reynt að endurheimta
þau lýðræðislegu réttindi sem tek-
in hefðu verið af þeim í bylting-
unni. Hann varaði Krústsjof jafn-
framt við því að nota Svínaflóa-
innrásina sem átyllu til að grípa til
hernaðaraðgerða annars staðar.
„Ég efast um að Kennedy hefði
sjálfur haft frumkvæði að þessu
ævintýri en ég held að hann hafi
dáðst að hinum hugrökku kúb-
versku útlögum sem voru reiðu-
búnir að berjast fyrir föðurland
sitt,“ sagði Arthur Schlesinger
fréttamönnum á ráðstefnunni í
Havana og bætti við að Kennedy
hefði dregið mikinn lærdóm af
þessum mistökum.
Skjöl um forsetatíð Kennedys,
sem leynd hefur nýlega verið létt
af, sýna að eftir Svínaflóainnrásina
gerði hann ráðstafanir sem stuðla
áttu að því að njósnaupplýsingar
yrðu áreiðanlegri. Gaf hann fyr-
irmæli um að skipulag njósnastarf-
semi yrði endurskoðað og skipaði
nýja menn í óháð ráðgjafaráð for-
setans um njósnamál erlendis.
Fjörutíu ár eru liðin frá Svínaflóainnrásinni misheppnuðu sem Bandaríkin studdu
Fyrrverandi
fjendur koma
saman á Kúbu
AP
Fidel Castro Kúbuleiðtogi talar
við félaga sína í byltingarher
Kúbu í bækistöðvum sínum í
Jaguay á meðan á Svína-
flóainnrásinni stóð.
AP
José Ramon Fernandez, varaforseti Kúbu (t.h.), tekur hér á móti
Arthur Schlesinger, sem var sérlegur ráðgjafi Johns F. Kennedy for-
seta á þeim tíma sem Svínaflóadeilan stóð yfir.
Havana, Washington. AP.