Morgunblaðið - 24.03.2001, Síða 63

Morgunblaðið - 24.03.2001, Síða 63
SKOÐUN MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MARS 2001 63 Inngangur Frá því EES-samn- ingurinn tók gildi 1. janúar 1994 hefur ver- ið rætt um stöðu hans í samstarfi Evrópuþjóða og möguleg áhrif EFTA-ríkjanna, sem eru aðilar að honum, á réttarþróun innan EB. Frá pólitísku sjónar- miði skipta bein áhrif við undirbúning og setningu nýrra reglna auðvitað mestu máli. Ástæða er þó til að vekja athygli á einni hlið þessa máls, sem einnig er mikilvæg, en það er hlut- verk þeirra stofnana, sem settar eru á fót á grundvelli EES-samningsins og raunveruleg og möguleg áhrif þeirra á réttarþróun innan EB. Hér er eingöngu fjallað um þátt EFTA- dómstólsins að því er þetta varðar. Tilefni greinarinnar er öðru frem- ur það að hinn 25. janúar sl. kvað Evrópudómstóllinn í Lúxemborg upp dóm í máli sem varðar tengslin milli vinnuréttar og samkeppnis- réttar (mál nr. C-172/99 Oy Liik- enne AB), en í röksemdum sínum og niðurstöðum vísaði Evrópudóm- stóllinn til fordæma EFTA-dóm- stólsins. Málið varðar nánar túlkun á 1. gr. tilskipunar nr. 77/187/EBE, en á Íslandi eru efnisreglur hennar lögfestar með lögum nr. 77/1993 um réttarstöðu starfsmanna við aðila- skipti að fyrirtækjum. Atvik málsins voru þau að borg- arstjórn Helsingfors hafði boðið út akstur á tilteknum strætisvagna- leiðum. Verktakinn A hafði veitt þjónustuna í þrjú ár þegar þjón- ustan var aftur boðin út og annar verktaki B tók við. Verktaki A hafði notað 26 strætisvagna til að halda leiðunum gangandi og ráðið til þess 45 bílstjóra. Af þeim héldu 33 áfram að vinna hjá B, hinum nýja verk- taka, en auk þess voru 18 nýir ráðn- ir til viðbótar. Þessir 33 starfsmenn voru ráðnir hjá B á kjörum sem voru lakari en þau sem þeir höfðu áður haft hjá A. Hinn nýi verktaki B tók ekkert annað yfir að því frá- töldu að hann leigði tvo strætis- vagna og keypti nokkra búninga fyrir vagnstjóra af A. Tveir af vagn- stjórunum, sem þurftu þannig að sætta sig við lakari kjör en þeir höfðu áður, höfðuðu mál fyrir dóm- stól í Finnlandi. Þeir töldu að um væri að ræða aðilaskipti að fyrir- tæki í skilningi 1. gr. fyrrnefndrar tilskipunar (sbr. til hliðsjónar 1. gr. laga nr. 77/1993) og þess vegna bæru þeim sömu kjör hjá B og þeir höfðu notið hjá A. Finnski dómstóll- inn leitaði forúrskurðar Evrópu- dómstólsins. Álitaefnið var hvort þær aðstæður, sem að framan er lýst, fælu í sér aðilaskipti að at- vinnufyrirtæki í skilningi 1. gr. til- skipunarinnar. Þetta skipti máli fyr- ir þessa tvo menn þar sem tilskipunin myndi þar með tryggja þeim áfram óbreytt kjör. Var um aðilaskipti að fyrirtæki að ræða? Af hálfu hins nýja verktaka var því haldið fram að ekki gæti verið um að ræða aðilaskipti að fyrirtæki þar sem hann hefði tekið að sér að veita tiltekna þjónustu á grundvelli opinbers útboðs og ekkert samn- ingssamband væri milli hans og fyrri verktaka. Þá félli útboðið í reynd undir aðra tilskipun, sbr. til- skipun nr. 92/50 sem fjallar um op- inber útboð. Í dómi sínum taldi Evr- ópudómstóllinn að tilskipunin um aðilaskipti að fyrirtækjum gerði ekki sérstaklega ráð fyrir undan- tekningu að því er varðaði gildi hennar fyrir það álitaefni sem uppi væri í málinu. Ennfremur taldi dómstóllinn að sú staðreynd, að út- boðið félli undir fyrrnefnda tilskip- un um opinber útboð, kæmi ekki í veg fyrir að tilskipun um aðilaskipti að fyrirtækjum gæti átt við. Þannig gætu atvik þar sem einn verktaki tekur við af öðrum á grundvelli op- inbers útboðs og án þess að beint samningssamband væri milli þeirra hugsanlega fallið undir tilskipunina. Til stuðnings þessari niðurstöðu sinni vísaði Evrópudómstóllinn beinlínis til tveggja dóma EFTA- dómstólsins frá 1996 og 1997 (sbr. mál nr. E-2/95 Eidesund og mál nr. E-3/1996 Ask). EFTA-dómstóllinn hafði í þessum báðum málum, sem og í öðru máli Ulstein og Røiseng frá 1996 byggt á sömu röksemdum. Taka má fram að dómurinn felur ekki í sér að alltaf sé um aðilaskipti að fyrirtæki að ræða við þessar að- stæður, heldur verða frekari skil- yrði að vera uppfyllt. Ekki er ástæða til að lýsa þeim nákvæmlega í þessari grein. Við nánari skilgrein- ingu og útfærslu þessara skilyrða vísaði Evrópudómstóllinn til eigin dóms í svonefndu Süzen-máli. Í þeim dómi er einnig vísað til dóms EFTA-dómstólsins í Eidesund-mál- inu sem fyrr er nefnt. Þannig hefur EFTA-dómstóllinn einnig haft áhrif á nánari útfærslu þessara skilyrða. Niðurstaðan í málinu varð að lokum sú að ekki væri um aðilaskipti að fyrirtæki að ræða. Réð þar úrslitum að nýi verktakinn tók ekki yfir að neinu marki tæki til rekstursins, í þessu tilviki strætisvagnana sjálfa. Var ekki talið nægilegt að hluti starfsmanna héldi áfram að aka á sömu leiðum og þeir gerðu áður til að unnt væri að líta svo á að um að- ilaskipti að fyrirtæki væri að ræða. Niðurstaðan í dómi EB-dómstóls- ins, og sú dómaframkvæmd sem EFTA-dómstóllinn hefur þannig átt þátt í að móta, stuðlar að jafnri samkeppnisstöðu þeirra sem veita þjónustu í á Evrópska efnahags- svæðinu gagnvart öðrum sem eru utan þess. Um leið er komið í veg fyrir að útboð og verktaka af þessu tagi þar sem um aðilaskipti er að ræða þar sem fyrirtæki í reynd í heild eða að hluta skipta um hendur geti á nokkurn hátt skert lögbundin og samningsbundin réttindi laun- þega. Þannig stuðlar þessi lagatúlk- un að því að treysta framkvæmd meginregla EES-samningsins um staðfesturétt og frjálsa þjónustu- starfsemi, um leið og stuðlað er að frjálsri og óheftri samkeppni. Einsleitni í dómaframkvæmd Eitt af meginmarkmiðum EES- samningsins er samræmd túlkun og beiting sameiginlegra reglna. Þá ber að leggja áherslu á að EES- samningurinn hefur mikla sérstöðu sé hann borinn saman við aðra samninga sem EB hefur gert við þriðju ríki. Þetta kemur m.a. fram í því að samningurinn er sá eini sem gerir ráð fyrir sjálfstæðum dóm- stóli sem hefur það hlutverk að túlka samninginn og skera úr ágreiningi sem kann að rísa af framkvæmd hans, án þess að EB sjálft komi að honum á nokkurn hátt, svo sem að því er varðar skip- un dómara. Í 6. gr. EES-samningsins er þó að finna ákvæði sem gerir ráð fyrir að EFTA-ríkin, eftirlitsstofnun EFTA og EFTA-dómstóllinn skuli, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum, taka mið af dómum Evrópudóm- stólsins sem kveðnir hafa verið upp fyrir undirritunardag EES-samn- ingsins. Ennfremur er að finna í samningi milli EFTA-ríkjanna um stofnun eftirlitsstofnunar og dóm- stóls, sbr. 3. gr., ákvæði sem gerir ráð fyrir að þessar stofnanir skuli, með sömu skilyrðum, taka tilhlýði- legt tillit til dóma dómstóls EB sem kveðnir eru upp síðar. Á hinn bóg- inn er ekki að finna neitt sambæri- legt ákvæði um skyldu Evrópudóm- stóls til að taka mið af dómum EFTA dómsólsins. Því má segja að með því að vísa með þeim hætti sem lýst hefur verið til dóma EFTA- dómstólsins sé Evrópudómstóllinn í vissum skilningi að ganga lengra en honum er skylt. Fyrir EFTA-ríkin sem eru aðilar að samningnum um Evrópska efna- hagssvæðið hefur markmiðið um samræmda túlkun og beitingu sam- eiginlegra reglna (einsleitni) mjög mikla þýðingu. Frá sjónarhóli EB hefur þetta atriði ekki síður þýð- ingu og getur haft úrslitaáhrif á vilja stofnana EB til að vinna að við- gangi EES-samningsins. Í sam- ræmdri túlkun og beitingu felst líka trygging fyrir því að einstaklingar og aðilar í atvinnurekstri sem starfa á þeim sameiginlega markaði sem Evrópska efnahagssvæðið er geti gengið að því sem vísu að réttar- framkvæmdin sé alls staðar hin sama, líka innan EFTA-ríkjanna. Af tilvísunum Evrópudómstólsins til dóma EFTA-dómstólsins verður dregin sú ályktun að þetta sé ekki allt saman einstefna af hálfu EB, þar sem ríkin á EFTA-hlið samn- ingsins verða að taka við því sem að þeim er rétt. EFTA-dómstóllinn getur vissulega haft sín áhrif á þró- un dómaframkvæmdar, og þar með þróun réttar EB. Til viðbótar þessu er einnig ástæða til að benda á rétt ríkja á EFTA hlið EES-samningsins til að skila greinargerðum í málum sem rekin eru fyrir Evrópudómstólnum, rétt til meðalgöngu og til að flytja málin fyrir þeim dómstól, sbr. sér- stök yfirlýsing EB í tengslum við EES-samningsins um þetta efni og nánar réttarfarsreglur þess dóm- stóls. Þar kunna að leynast tækifæri til að koma sjónarmiðum einstakra EFTA-ríkja, þ.m.t. Íslands, á fram- færi og þar með, ef vandað er til greinargerðar og málflutnings, að hafa frekari áhrif á þróun EB-rétt- arins á sviðum sem varða hagsmuni einstakra EFTA-ríkja sérstaklega. Lokaorð Dómur Evrópudómstólsins sem hér hefur verið rakinn er ekki sá eini þar sem vísað hefur verið til dóma EFTA-dómstólsins, eða þar sem byggt er á sömu eða svipuðum sjónarmiðum og sá síðarnefndi hef- ur mótað. Þá má nefna að vísað hef- ur verið til dómsins í Eidesund-mál- inu í dómi kveðnum upp fyrir áfrýjunarrétti á Englandi. Hér verða þessi dæmi þó ekki rakin frekar. Staðreyndin er sú að í flest- um málum sem EFTA-dómstóllinn fær til meðferðar reynir á atriði sem Evrópudómstóllinn hefur ekki tekið skýra afstöðu til. EFTA-dóm- stóllinn þarf því í reynd oftast að einhverju leyti að feta ótroðna slóð í störfum sínum. Dæmin sýna að EFTA-dómstóllinn getur haft áhrif ef vel er á málum haldið. Þetta er þarft að hafa í huga við mat á þýð- ingu og hlutverki EFTA-dómstóls- ins við frekari þróun EES-samn- ingsins. ÁHRIF EFTA-DÓMSTÓLSINS Á DÓMAFRAMKVÆMD INNAN EB Carl Baudenbacher Eitt af meginmark- miðum EES-samnings- ins er, segja Carl Baudenbacher og Davíð Þór Björgvinsson, sam- ræmd túlkun og beiting sameiginlegra reglna. Carl Baudenbacher er dómari við EFTA-dómstólinn og prófessor í evr- ópurétti við háskólann í St. Gallen í Sviss. Davíð Þór Björgvinsson er prófessor við lagadeild HÍ, en starfar tíma- bundið sem aðstoðarmaður Þórs Vil- hjálmssonar, forseta EFTA- dómstólsins. Davíð Þór Björgvinsson
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.