Morgunblaðið - 06.04.2001, Blaðsíða 51

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. APRÍL 2001 51
fullt af fólki. Það var eins og því
væru engin takmörk sett hve margir
gátu komist fyrir þar og okkur
fannst þetta allt ofur eðlilegt. Það
hafði líka einhvern veginn æxlast
þannig að þegar fólk fór fram á heið-
ina smalaði afi öllum inn í kaffi og
alltaf var amma tilbúin til að gefa
öllum kaffi og með því. Afi var vin-
sæll maður og það virðist sem allir
hafi þekkt hann enda mjög félags-
lyndur og einstaklega hress í við-
móti. Hann var svona maður sem
fólk hafði gaman af að hitta. Hann
var duglegur, orðheppinn, hress,
fljótfær og fylgdist vel með öllu sem
gerðist í kringum hann. Hann hafði
manna mest gaman af því að segja
frá þeim óhöppum sem hann varð
fyrir og gerði grín að sjálfum sér.
Ég held að hann hafi ekki haft neitt
sérstaklega gaman af okkur barna-
börnunum sem ungabörnum en um
leið og við fórum að stálpast og hann
gat farið að spjalla við okkur og
spyrja frétta fannst honum gaman
að okkur. Við systkinin minnumst
margs nú þegar þessar línur eru
skrifaðar. Einhvern tíma þegar við
systkinin dvöldum hjá þeim á
Hrappsstöðum var undirrituð látin
passa Bigga frænda okkar en hann
var þá trúlega á bilinu eins til
tveggja ára. Það höfðu allir farið út
að vinna eitthvað og einhver þurfti
að passa drenginn inni í húsi. Stína
hafði nú ekki mikið vit á börnum og
þurfti drengurinn endilega að gera
stórt í buxurnar sínar og varð
barnapían alveg hreint skelfingu
lostin þegar afi kom til bjargar.
Hann tók drenginn og skellti honum
í sturtuna og smúlaði hann hraust-
lega. Biggi greyið grenjaði náttúr-
lega einhver ósköp þar sem þetta
hefur að öllum líkindum ekki verið
þægilegt og barnapían grenjaði ekki
minna yfir öllum látunum. Þegar
verkinu lauk kippti afi stráknum
undan og sagði: „Hana, sett’ eitt-
hvað á hann,“ og málið var afgreitt.
Ekki veit ég hvort hann var vanur í
bleiuskiptunum en eftir á að hyggja
held ég að þetta hafi jafnvel verið
hans fyrstu líka. Eins og áður segir
fylgdist hann vel með því sem gerð-
ist í kringum hann og honum fannst
mikil eftirsjá í gamla góða sveita-
símanum. Honum fannst hann
hreinlega aldrei frétta neitt eftir að
sjálfvirka símkerfið var sett á í
sveitinni. Eitt sinn sá hann að Ragn-
ar á Kolugili hafði velt bílnum sínum
í heimreiðinni á Kolugili og hafði
hann miklar áhyggjur af því hvort
eitthvað hefði komið fyrir Ragnar.
Hann hringdi aftur og aftur í Kolu-
gil en það var alltaf á tali. Þegar
Steini og Gunnar komu inn nokkrum
klukkutímum seinna fór afi að tala
um þetta við þá og fannst skrítið
hvað þau á Kolugili gátu talað mikið
í símann. Þau væru bara búin að
vera í símanum alveg frá því að bíll-
inn valt. Við nánari athugun kom
síðan í ljós að afi hafði allan tímann
verið að hringja í sitt eigið númer
þannig að þetta var ekki skrítið.
Svona var hann afi. Við gætum
endalaust haldið áfram með sögurn-
ar af honum afa en látum hér staðar
numið og þökkum þær minningar
sem við eigum um hann. Við eigum
eftir að minnast afa með hlýhug og
segja börnum og barnabörnum okk-
ar frá afa á Hrappsstöðum.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama.
En orðstír
deyr aldregi
hveim er sér góðan getur.
(Úr Hávamálum.)
Kristín og Gunnar
Þorgeirsbörn.
Þeim fækkar óðum gömlu félög-
unum úr Víðidalnum. Nú er minn
gamli félagi, Tryggvi frá Hrapps-
stöðum, fallinn frá. Við svona fréttir
renna um huga manns minningar
frá fyrri tímum. Þegar við Tryggvi
vorum ungir, voru ófáar þær stund-
irnar sem við eyddum saman við leik
og störf. Tryggvi var ákaflega eft-
irminnilegur maður, hann var fullur
af lífsgleði og orku. Mikill gleðigjafi
og aldrei nein ládeyða í kringum
hann. En þrátt fyrir húmor hans og
kátínu var Tryggvi undir niðri al-
vörumaður, hafði gaman að ræða
hin alvarlegustu mál.
Við sveitastrákarnir, sem ólumst
upp þegar mæðiveikiplágan gekk yf-
ir og lagði heilu sveitirnar nánast í
rúst, fórum ekki varhluta af þeirri
röskun er varð á lífi fólks. Í þeim
sveitum sem plágan fór verst með sá
margt unga fólkið enga framtíð og
flutti burt til annarra starfa, oft á
tíðum allslaust. Tryggvi sýndi þá
eins og endranær áræðni og dugnað,
hann hóf búskap. Lánið lék við hann,
kaupakona kom í sveitina og eins og
fyrri daginn var hann ekki lengi að
hugsa sig um, hann fastnaði sér
hana, eða hún hann. Þetta varð þeim
mikið gæfuspor, samhent byggðu
þau sér heimili á Hrappsstöðum,
eignuðust stóran barnahóp sem varð
þeirra ríkidæmi.
Tryggva lá hátt rómur, ég minnist
þess þegar hann var vinnumaður á
næsta bæ, þá glumdi sveitin af
hlátrasköllum og fyrirskipunum frá
honum í kvöldhúminu á bökkum
Víðidalsár. Það var okkur unga fólk-
inu notaleg tilfinning og tilhlökkun-
arefni að bíða næstu hegar og eiga
von á að geta tekið hesta okkar og
látið galskapinn ráða. En einhvern
veginn var það nú svo, að okkar
mati, að oftast rigndi virka daga en
þurrkur um helgar, svo lítið varð úr
fyrirhuguðum fríum og útreiðar-
túrum. Tryggvi átti afburðagóðan
klárhest, frekar smáan en skarpvilj-
ugan. Þeir voru um margt líkir
félagarnir, það gustaði af þeim og
þeir fóru mikinn þegar sá gállinn
var á.
Tryggvi var mikill vinur okkar á
Auðunarstöðum og ætíð aufúsugest-
ur. Víðidalurinn hefði verið svip-
minni ef Tryggva hefði ekki notið
við.
Því miður urðu samverustundir
okkar Tryggva strjálli eftir að hann
flutti úr Víðidalnum, þó kom hann
nokkrum sinnum til okkar hjónanna
er hann var á ferð, þá var mikið
spjallað og hlegið eins og áður fyrr.
Við hjónin þökkum ánægjulegar
stundir og sendum Guðrúnu og öðr-
um aðstandendum innilegar samúð-
arkveðjur.
Gunnar Guðmundsson.
Sumarið 1964 komum við félagar
ásamt kunningja okkar niður af
Arnarvatnsheiði að Hrappsstöðum í
Víðidal. Hann þekkti þar nokkuð til
og var því ákveðið að staldra þar við.
Þegar við komum að bænum stóðu
framkvæmdir yfir og var verið að
steypa undirstöður skemmubygg-
ingar. Steypumót höfðu gefið sig og
því nokkur vandkvæði á ferðum. Við
félagarnir tókum því til hendinni og
aðstoðuðum við að bjarga málum.
Að því loknu var okkur boðið til há-
degisverðar. Varð þetta upphaf að
löngum kynnum við Tryggva og
hans stóru fjölskyldu. Dvöldum við
síðan í nokkra daga á hverju hausti
á Hrappsstöðum og stunduðum
rjúpnaveiðar auk þess sem við litum
inn þegar við áttum leið um á öðrum
árstímum. Nutum við þar frábærrar
gestrisni húsráðenda, Tryggva og
Guðrúnar. Er margs að minnast frá
þessum ferðum og ekki síst af kynn-
um okkar af þessum ágætu hjónum
og börnum þeirra. Tryggvi var góð-
ur vinur vina sinna, hann var ræðinn
og skemmtilegur og hafði skoðun á
flestu. Hann var ósérhlífinn dugnað-
arforkur og er það ekki lítið afrek í
sjálfu sér að ala upp stóran barna-
hóp á heldur kostarýrri jörð. Sam-
eiginlega tókst honum og Guðrúnu
sérlega vel til og hafa þau tvímæla-
laust átt góðu barnaláni að fagna.
Þegar Tryggvi átti leið til Reykja-
víkur leit hann venjulega inn hjá
okkur og stundum gisti hann. Hann
var ævinlega aufúsugestur. Að leið-
arlokum viljum við þakka Tryggva
áratuga vináttu og biðjum honum
blessunar. Guðrúnu, börnum og öðr-
um ættingjum sendum við samúðar-
kveðjur.
Hallgrímur og Örn.
Nútíminn með allri sinni fjölmiðl-
un og samgöngutækni stuðlar að því
að þurrka út sérkenni okkar. Skól-
arnir kenna öllum eftir sömu nám-
skránni, fréttastofur flytja okkur sí-
endurteknar fréttir, matreiddar á
svipaðan máta, tíska og siðir berast
til afskekktra staða á ótrúlega
skömmum tíma. Þrátt fyrir þetta
verðum við ekki öll eins – sem betur
fer. Sumir ná því að standa af sér
áreiti samtímans, ganga götu sína
ótrauðir á eigin forsendum og laga
framgöngu sína ekki að ríkjandi stíl
nema að því marki sem þeim sjálfum
hentar.
Þeir sem voru svo lánsamir að
fæðast snemma á liðinni öld, í hinu
rótgróna og íhaldssama sveitasam-
félagi á Íslandi, lifðu að vísu æsku
sína og mótunarár við önnur skilyrði
og hafa þess vegna ef til vill betri
forsendur til að halda í sín persónu-
einkenni.
Tryggvi Björnsson var í þeim
hópi. Fæddur á Hrappsstöðum í
Víðidal, sveitabæ við jaðar hinna
víðlendu húnvetnsku heiða, þar sem
hann síðar á ævinni átti eftir að
stjórna fjárleitum áratugum saman.
Hann fæddist inn í heim sem kalla
má að væri án véla og tækni. Hand-
verkfæri, sem nú þykja harla fábrot-
in, og líkamsaflið var það sem lífs-
afkoman varð að byggjast á. Þessi
heimur var án síma og útvarps og
einnig að mestu án nothæfra ak-
vega. Þetta var tími orfsins, hríf-
unnar og torfljásins, tími olíulamp-
ans og sjálfsþurftarbúskaparins.
Flestir bændur voru fátækir, sparn-
aður og nýtni sem nú á dögum þætti
brosleg sérviska var þar sjálfsögð
dyggð. Þrátt fyrir allt þetta tók ég
svo til orða að þeir sem fæddust inn í
hinn harða heim þessara ára hefðu
verið lánsamir. Það segi ég vegna
þess að fáir munu þeir, ef nokkrir,
sem lifað hafa svo miklar framfarir
og breytingar og fengið að sjá og
reyna jafnmargt nýtt.
Þegar ég kynntist Tryggva fyrst,
vegna fjölskyldutengsla okkar, var
hann fullorðinn og fullmótaður mað-
ur. Bóndi á Hrappsstöðum með
hratt stækkandi fjölskyldu og ekki
auður í búi. Dugnaðurinn og ein-
beitnin var svo samgróin fasi hans
og framgöngu að maður skynjaði
þessa eiginleika hans jafnvel án þess
að sjá hann taka til hendi. Það þurfti
ekki löng kynni til að sjá og heyra að
þarna fór maður sem ekki lét aðra
segja sér fyrir verkum og var
óhræddur við að koma til dyranna
eins og hann var klæddur. Með öðr-
um orðum einn þeirra sem ekki lét
ríkjandi viðhorf og viðurkenndan
stíl ráða framgöngu sinni. Hann
kunni vel þá list að ræða við gesti og
gangandi og láta segja sér það sem
hann langaði að vita án þess að vera
ágengur í spurningum. Tryggvi var
ræðinn vel og beitti röddinni djarf-
lega og lét það ekkert á sig fá þó að
framburður hans félli ekki að hinu
staðlaða framburðarkerfi tungunn-
ar. Hann skrollaði á errunum og
bókstafurinn þ varð í sumum tilfell-
um að áberandi h-hljóði.
Seinna kynntist ég því að fárra
stunda naut Tryggvi betur en þeirra
þegar hann gat setið í rólegheitum
og rætt við fólk. Hann sjálfur góður
sögumaður, stálminnugur og ná-
kvæmur og kunni ótrúlega góð skil á
mönnum og málefnum í sínu heima-
héraði og reyndar víðar. Flestar
voru frásagnirnar um búskap og
störf þau og ferðalög sem honum
tengdust. Þá fengu þeir, sem „ekki
nenntu að vinna“ – eins og hann orð-
aði það – eða urðu heylausir ár eftir
ár, ekki háa einkunn. Frásagnir
Tryggva voru oft tímasettar af ná-
kvæmni og þá notaði hann jafnan
aðrar viðmiðanir en nú er tíðkað. At-
burðir gerðust gjarna í 15. viku sum-
ars eða 8. viku vetrar en ekki í júlí
eða nóvember eins og við myndum
segja.
Tryggvi var fljótur að kynnast
fólki sem honum líkaði við og fylgd-
ist vel með högum kunningja sinna,
líka þótt vík yrði milli vina. Kunn-
ingjahópurinn varð fjölmennur á
langri ævi en ég hef það á tilfinning-
unni að hinir hafi líka verið margir
sem hann langaði ekkert að kynnast.
Einhver kynni að halda af því sem
að framan er skráð að Tryggvi hafi
verið opinskár maður og einlægur.
Fjarri lagi er það. Hann hafði um
sig trausta brynju eða skel og það
sem þar var fyrir innan var ekki til
sýnis. Persónulegar tilfinningar
voru ekki til umræðu og sáust ekki
utan á skelinni. Sjálfsagt hafa hans
nánustu eitthvað fengið að vita um
það sem var innan við skelina, aðrir
ekki.
Ég held að viðhorf Tryggva, hans
hversdagsheimspeki – hafi verið
eitthvað á þessa leið: Maður verður
að standa sig og hjálpa sér sjálfur,
ekki gera aðrir það. Það sem þarf að
gera það gerir maður auðvitað og
fjasar ekki um það þó það sé bölvað.
Ég var fyrir skömmu staddur á
málþingi þar sem verið var að gefa
bændum góð ráð. Fyrirlesarinn
sagði eitthvað á þá leið að þegar nýj-
an vanda bæri að höndum í bú-
rekstrinum væri jafnan um tvær
leiðir að velja, að strita meira eða að
hugsa málið og leysa það með nýjum
aðferðum. Ég held að Tryggvi hefði
án umhugsunar valið fyrri kostinn
og stritað kappsamlega.
En þessi kappsfulli starfsmaður
gat líka brugðið sér í önnur gervi ef
á þurfti að halda. Eitt dæmi um það
er mér minnisstætt. Það var fyrir
nokkrum árum í brúðkaupi Inga
sonar hans, þess yngsta í systkina-
hópnum. Þar var Tryggvi svaramað-
ur sonar síns og mætti í kjólfötum í
kirkju og veislu svo sem nú tíðkast.
Fas hans og öll framkoma var þar
með þvílíkri reisn að ókunnugir
hefðu mátt halda að þar væri á ferð
virðulegur embættismaður eða
stjórnarformaður stórfyrirtækis
sem klæddist kjólfötum a.m.k. einu
sinni í viku. Þannig var Tryggvi: Það
sem gera þarf, það geri ég.
Þegar starfsdeginum var lokið og
heilsan fór að bila urðu þessum
starfsama ákafamanni dagarnir
stundum langir. Tryggvi las mikið
meðan heilsan leyfði, þjóðlegan fróð-
leik og ævisögur mestan part og svo
notaði hann hljóðsnældur þegar
hann get ekki lengur lesið sjálfur.
Minnið og lifandi áhugi á mönnum
og málefnum entist honum vel og
fram undir það síðasta voru viðræð-
ur við fólk kærkomin dægradvöl,
einkum ef gesturinn gat sagt
skemmtilega sögu af einhverjum
sem báðir þekktu eða ef hægt var að
setja fram flókna samsæriskenningu
um framvinduna í pólitík dagsins.
Meðan ég skrifa þessar línur
verður mér öðru hvoru hugsað til
þess hvað hann Tryggvi mágur
minn myndi segja ef hann gæti litið
yfir öxl mína og séð hvað ég er að
gera. Ég held að ef hann gæti enn
þá beitt sinni sterku og sérstæðu
rödd, myndi hann ávarpa mig eitt-
hvað á þessa leið: „Hva, hefur þú
ekkert þarfara að gera en að setja
saman einhverja rollu um mig. Ég
held þú ættir að hætta þessu og
snúa þér að einhverju þarflegra.“
Stóru fjölskyldunni hans Tryggva
frá Hrappsstöðum sendi ég kveðjur
og gleðst yfir því að mega deila með
þeim minningunni um þann sér-
stæða atorkumann.
Sigmar Ingason.
Tryggvi Björnsson, fyrrverandi
bóndi á Hrappsstöðum í Víðidal, hef-
ur lokið jarðvist sinni. Ekki kom lát
hans á óvart. Hið mikla þrek og lífs-
gleði, sem höfðu einkennt hann,
voru þrotin og hann gat kvatt, sáttur
við guð og menn eftir mikið og gott
ævistarf.
Tryggvi var elstur tíu systkina,
sem öll fæddust og ólust upp á
Hrappsstöðum við skilyrði, sem þá
þóttu sjálfsögð – mikla vinnu og ýtr-
ustu nægjusemi.
Það voru forréttindi að alast upp
á næsta bæ við þetta ágæta fólk.
Samhjálp var mikil milli bæjanna og
var Víðidalsáin sjaldan þröskuldur í
þeim efnum.
Tryggvi tók við búi af foreldrum
sínum árið 1946 og bjó þar alla sína
búskapartíð ásamt sinni góðu konu,
Guðrúnu Ingibrektsdóttur. Eignuð-
ust þau átta mannvænleg börn, sem
öll eru uppkomin. Vænlegt þótti að
koma börnum og unglingum í sum-
arvist og jafnvel lengur til þeirra
hjóna og var það þeim góður skóli.
Tryggvi var mikill forkur til vinnu
og ákafamaður afskaplegur við öll
verk. Hann var meðalmaður á hæð,
en í engu öðru. Þéttvaxinn var hann
og vasklegur, hreyfingar allar hvat-
legar og djarfmannlegar, hann fór
hvergi með veggjum, röddin lá hátt
og einstaklega gat hann verið orð-
heppinn. Hann var félagslyndur og
fór aldrei einn á mannþingum. Fólk
sóttist eftir návist hans, enda fylgdi
honum gleði og kátína. Bæði voru
þau hjón einstaklega gestrisin og
alltaf beið veisluborð gesta, þótt
óvænt kæmu, en gestagangur var
mikill á Hrappsstöðum.
Persónuleg kynni okkar Tryggva
hófust, er ég kom til starfa, að loknu
námi, í mína heimasveit. Áður en ég
flutti norður frétti hann, að mig
vantaði bíl um stundarsakir. Gerði
hann mér þá orð um, að mér væri
velkomið að fá lánaða nýjan Land-
rover, sem hann var nýbúinn að
kaupa. Þáði ég hans góða boð með
þökkum, en undraðist það traust,
sem hann sýndi mér ungum og
óreyndum. Var þetta upphafið að
ævilöngum vinskap, sem aldrei bar
skugga á. Naut ég og fjölskylda mín
ávallt góðvildar hans og meðfæddr-
ar greiðasemi. Nær ávallt hafði
hann boðið mér aðstoð, áður en ég
hafði beðið hennar. Slíkt var næmi
hans á þarfir vina sinna og ekki er
Guðrún síðri í þeim efnum. Eldri
sonur minn var á Hrappsstöðum
nokkur sumur og eignaðist þar sitt
annað heimili og er síðan sem einn
af fjölskyldunni.
Margt skemmtilegt og minnis-
stætt gerðist í samskiptum okkar
Tryggva. Væri það efni í að minnsta
kosti hálfa bók. Fyrir um 35 árum
síðan átti Tryggvi kú, sem lék það
tvö ár í röð, að þykjast ekki geta
borið fyrr en hún heyrði í bílnum
mínum koma upp heimreiðina. Þá
skaut hún úr sér kálfinum og var hin
glaðasta, er ég kom í fjósið, en
Tryggvi öllu síður í seinna skiptið. Á
þriðja árinu hafði ég flutt með fjöl-
skylduna á fæðingarbæ minn,
Bakka. Var nú skammt milli vina, en
vetur harður og vegir torfærir. Í
skammdeginu svartasta bað
Tryggvi mig að fara helst ekki úr
fötum því óðum styttist í burð kýr-
innar gamansömu. Reyndi ég að
fara að óskum hans. Síðla kvölds á
jólaföstunni heyrðist vélardynur
mikill nálgast bæinn. Á næstu mín-
útum steyptist Tryggvi inn um
dyrnar og bað mig vera snaran –
kýrin hafði streist við að bera síðan
um miðjan dag og greinilega þyrfti
hún minnar aðstoðar. Nauðsynleg-
ustu tól og tæki voru gripin og á
dráttarvélinni geystumst við af stað
yfir fönn, hjarn og ísilagða Víðidals-
ána. Hin sígilda keðja á hægra aft-
urhjóli vélarinnar olli ýmsum auka-
sveiflum og hringsnúningum á
ísnum, en í hlaðið renndum við sigri
hrósandi. Í fjósdyrunum mættum
við Guðrúnu, sem á sinn hægláta
máta tjáði okkur að kýrin hefði bor-
ið rétt í þessu. Ekki veit ég hvað hin
hamingjusama kálfsmóðir hugsaði,
er hún sá húsbónda sinn ærast á
stéttinni við hliðina á glaðlegum
dýralækni, en hún lét það ekki raska
hamingju sinni.
Ég mun ávallt minnast Tryggva
með tregabundinni gleði. Hann var
skært ljós í drunga hversdagsleik-
ans.
Ég votta Guðrúnu, börnum
þeirra, tengdabörnum, barnabörn-
um og barnabörnum samúð mína.
Egill Gunnlaugsson.
EIGI minningargrein að birt-
ast á útfarardegi (eða í sunnu-
dagsblaði ef útför er á mánu-
degi), er skilafrestur sem hér
segir: Í sunnudags- og þriðju-
dagsblað þarf grein að berast
fyrir hádegi á föstudag. Í mið-
vikudags-, fimmtudags-, föstu-
dags- og laugardagsblað þarf
greinin að berast fyrir hádegi
tveimur virkum dögum fyrir
birtingardag. Berist grein eftir
að skilafrestur er útrunninn
eða eftir að útför hefur farið
fram, er ekki unnt að lofa
ákveðnum birtingardegi. Þar
sem pláss er takmarkað getur
þurft að fresta birtingu greina,
enda þótt þær berist innan hins
tiltekna skilafrests.
Skilafrestur
minning-
argreina