Morgunblaðið - 29.05.2001, Side 41

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ 2001 41
n á óvissu
g vinnslu í
bátaflotinn
n heildar-
ggjöfinni
ertir
far kvóta-
ruð misst
og að lítið
l smábáta-
g það hafi
yggðirnar
ld fóru að
ð bauð upp
á að reka
setja allt,
þær sömu
Lilja Raf-
aútgerðina
þess að á
egt að efla
amfélags-
mikilvægt
að í heild-
gum um
kið á rétti
ndveiða og
p í útgerð-
gundum á
amsal er
iðiréttindi
gðunum að
„Við vitum
agsmuna-
eimildirn-
erðarfyrir-
gu varða
byggðinni.
s yrði það
greininni
staðreynd
reinasam-
skriflega
innar, þar
m hvernig
regast við
og snerti
ganna og
ki enn bor-
ax yrði að
unum ætti
vegi
að
on, forseti
gðar, sagði
Vestfjarða
um 1650
nu 1990 og
að tapaðar
sveitar-
gna þessa
rði króna.
nn í veiði-
verði flutt
veiðiárinu
ma hefðu
ist um 8%
ri, saman-
ann sagði
veiðiheim-
efðu verið
m 9 millj-
i á að árið
hús verið
fsdal, sem
ri í vinnu.
arfað þar í
afi aftur á
stærðar-
og að 190
nu, miðað
og það að-
dal. „Enn
tilflutningi
á afla frá Vestfjörðum, svo miklum
tilflutningi að hætta á byggðaröskun
og jafnvel eyðingu byggða hefur
aldrei verið meiri,“ sagði hann.
Haukur sagði að ríkisstjórninni
hefði mistekist það hlutverk sitt að
fóstra þessa þjóð. Hann líkti henni
við foreldra og sagðist telja að þessir
foreldrar mismunuðu börnum sín-
um, þannig, að sífellt væri tekið af
diski eins barnsins til að færa hinum.
Haukur hvatti til þess að blásið yrði
til sóknar í atvinnumálum. „Nú ríður
á að standa saman og láta ekki af
baráttunni fyrr en fullnaðarsigur er
unninn. Þeir tímar eru komnir að
það er ekkert meira til að selja og
fátt eitt til að taka frá okkur, annað
en baráttuþrekið og viljann til að
þrauka. Þau verðmæti látum við
aldrei af hendi. Botninum er náð, nú
byrjum við að byggja upp.“
Sjálfsbjargarviðleitni
rík í Vestfirðingum
Birna Lárusdóttir, forseti bæjar-
stjórnar Ísafjarðarbæjar, benti á þá
uppsveiflu sem smábátaútgerðin
hefur haft í för með sér í fjórðungn-
um. „Íbúum hefur jafnvel fjölgað á
þeim stöðum þar sem best hefur
gengið, s.s. á Suðureyri og í Tálkna-
firði og víða hefur jafnvel skapast
þröng á fasteignamarkaði. Þetta út-
gerðarform, sem byggir á aldagöml-
um hefðum og einstaklingsframtaki,
hefur sannað tilverurétt sinn,“ sagði
Birna.
Hún vildi að atvinnumálin væru
rædd í víðara samhengi og benti á að
hlutfall nýstofnaðra fyrirtækja væri
hvergi eins hátt og á Vestfjörðum.
Guðmundur B. Magnússon, odd-
viti Kaldrananeshrepps, sagði ótví-
rætt að skapast hefði sögulegur og
siðferðislegur réttur sjávarbyggð-
anna við strendur landsins til að
sækja í auðlindir hafsins. Hann
sagði augljóst að ekkert kjördæmi
hefði farið jafn illa út úr fiskveiði-
stjórnunarkerfinu eins og Vestfirðir
og að nauðsynlegt væri að gripið
yrði til aðgerða áður en lögin um
kvótasetninguna taka gildi. Hann
sagðist telja að sjávarútvegsráð-
herra og ríkisstjórnin muni gera
eitthvað til að koma til móts við smá-
bátaútgerðina fyrir þann tíma. „Mér
finnst óhugsandi að ríkisstjórnin
hafi ekki hugsað fyrir einhverjum
úrbótum í þessu sambandi, þegar
ákveðið var að taka málið ekki á dag-
skrá Alþingis nú undir þinglok.“
Hann sagði að stjórnvöld ættu að
veita smábátum aukið svigrúm, því
þeir tímar kunni að koma að neyt-
endur íslenskra sjávarafurða á er-
lendri grundu ákveði að þeir kaupi
ekki fisk af þjóð sem stundar veiðar
með stórvirkum botnlægum tog-
veiðifærum. „Það getur orðið torsótt
og jafnvel ómögulegt að byggja upp
strandbyggðir og manna öflugan
flota, ef þeir tímar koma að fiskimið-
in verði ekki nýtt með öðrum hætti.“
Margra alda hefð fyrir
veiðum á grunnmiðum
Guðmundur Halldórsson, formað-
ur smábátafélagsins Eldingar í Bol-
ungarvík, sem bar hitann og þung-
ann af skipulagninu fundarins, var
fyrstur á mælendaskrá að framsög-
um loknum. Hann lýsti ánægju sinni
yfir því hversu vel Vestfirðingar
höfðu tekið við sér og snúið bökum
saman til að mótmæla því gerræði
sem þau hefðu orðið fyrir. „Það var
Guð almáttugur sem gaf okkur þessi
grunnmið, það er margra alda hefð
fyrir að stunda veiðar á smábátum
við grunnmiðin okkar. Það er frá
engum tekið, þó við nýtum þessi
grunnmið,“ sagði hann.
Guðmundur benti á svokallaðan
Valdimarsdóm sem féll í Hæstarétti
í desember 1998, en í kjölfar hans
var lögum um stjórn fiskveiða
breytt, þar sem dómurinn taldi að
fimmta grein laga um stjórn fisk-
veiða stæðist ekki tvær greinar
stjórnarskrár. Í dóminum segir að
svigrúm löggjafans til að takmarka
fiskveiðar og ákvarða tilhögun út-
hlutunar veiðiheimilda verði að meta
í ljósi hinnar almennu stefnumörk-
unnar 1.gr. laga um stjórn fiskveiða.
Þar segir m.a. að markmið laganna
sé að stuðla að verndun og hag-
kvæmri nýtingu nytjastofna á Ís-
landsmiðum og tryggja með því
trausta atvinnu og byggð í landinu.
Guðmundur vitnaði í sérálit þriggja
dómara sem stóðu að dóminum þar
sem segir: „Þegar kvótakerfið var
upphaflega sett á voru fyrir stjórn-
arskrárvarin réttindi fimm aðila; út-
gerðarmanna, sjómanna, fiskverka-
fólks, fiskvinnslustöðva og
byggðarlaga sem eru mjög háð fisk-
veiðum. Lögin um stjórn fiskveiða
hafa aðeins lögvarið hagsmuni eins
aðila af fimm, það er útgerðar-
manna.“
Framsókn gegn kvótasetningu
Kristinn H. Gunnarsson, þing-
flokksformaður Framsóknarflokks-
ins og þingmaður Vest-
firðinga, sagði að
kvótasetning í smábáta-
kerfinu væri ekki í sam-
ræmi við samþykkt
flokksins, sem samþykkt
var á flokksþingi í mars síðastliðnum
að frumkvæði hans og því hafi þing-
flokkurinn komist að þeirri niður-
stöðu þann 14. maí síðastliðinn, að
rétt væri að fresta gildistöku lag-
anna. Annars vegar hafi verið uppi
hugmyndir um að fresta gildistök-
unni í eitt ár og hins vegar í fjóra
mánuði.
Í samþykktinni segir að áfram
eigi að vera byggt á tvískiptu afla-
marks- og smábátakerfi, þar sem
smábátakerfið er blandið aflamarks-
og sóknarmarkskerfi eins og verið
hefur. Einnig að byggðakvóti, sem
nú er 1500 tonn, verði aukinn. Krist-
inn sagði, að því miður hefði ráð-
herra ekki séð sér fært að taka tillit
til þessara sjónarmiða sem hann hafi
lagt til í þeim drögum að áliti sem
fyrir endurskoðunarnefndinni
liggja. Kristinn sagði að nýliðun í
sjávarútvegi væri gerð ómöguleg
með því að festa allar veiðar í afla-
marki og að nauðsynlegt væri að
taka til hliðar veiðiheimildir, sem út-
gerðarmönnum væri ekki úthlutað,
heldur yrði ráðstafað til að tryggja
atvinnugrundvöll veikra sjávar-
byggða. Hann gagnrýndi einnig
seinagang endurskoðunarnefndar-
innar sem átti upphaflega að skila af
sér 1. september síðastliðinn, þannig
að Alþingi gæti sett ný heildarlög á
nýafstöðnu þingi.
Verður gripið til neyðarréttar?
Guðjón A. Kristjánsson, formaður
þingflokks Frjálslynda flokksins
sagði að rétt skref til að styðja
byggðina væri að auka útfærsluna,
sem hefur verið til handa smábát-
unum, yfir á strandveiðiflotann.
Hann benti á að 2000 Vestfirðingar
lifi beint af veiðum smábáta og að
allir hljóti að sjá að þeir þoli ekki að
vegið sé að þessari undirstöðu
þeirra. Karl V. Matthíasson, þing-
maður Samfylkingar, sem var með-
flutningsmaður Guðjóns að frum-
varpi til laga um frestun á gildistöku
laganna, spurði hvað menn ættu að
gera ef svo fari fram sem horfir.
„Eiga þeir að nota neyðarrétt? Rétt
til að bjarga byggðum sínum, fjöl-
skyldum og sjálfum sér?“
Leif Halldórsson á Patreskfirði
sagði, að margir hefðu á sínum tíma
fengið aflaheimildir á vafasömum
forsendum og ávarpaði ráðherra.
„Stundum þegar maður hlustar á
þig, er eins og það séu bara tvær út-
gerðir sem eigi að vera í landinu.
Samherji, sem er kom-
inn með yfir 10% af öll-
um veiðiheimildum Ís-
lendinga og Vísir, sem er
með sjö skip og fimm í
útleigu.“ Hann sagði
skrýtið ef Vestfirðingar mættu ekki
veiða steinbít því aðrir þurfi að
breyta honum í ofveiddan karfa.
„Lögin brjóta mannréttindi“
Jón Fanndal frá Ísafirði spurði
hvort það væri ekki mannréttinda-
brot að svipta menn eigum sínum og
lífsbjörginni með lagaboði. „Ég er
fullviss að ef einhver færi með
kvótasetningu á smábáta fyrir
mannréttindadómstól myndi sá hinn
sami vinna sigur ef réttlætinu væri
þar fyrir að fara,“ sagði Jón. „Við
búum við einræði í þessu landi sem
hófst með valdatöku þessarar ríkis-
stjórnar.“
Árni M. Mathiesen, þurfti að fara
af fundi þegar hann var rúmlega
hálfnaður þar sem hann hafði verið
búinn að lofa að sitja fund á Suður-
landi. Áður en hann fór, ávarpaði
hann fundarmenn að nýju. Hann
sagðist ekki sjá ástæðu til að deila
við Kristin H. Gunnarsson um at-
burðarrásina síðustu viku þingsins.
Hann sagði að þær breytingar sem
kynnu að koma fram í kjölfar starfs
endurskoðunarnefndarinnar gætu í
fyrsta lagi komið til framkvæmda í
september 2002. Hann sagðist engu
geta lofað, en lofaði áður en hann
fór, að koma aftur til Ísafjarðar til að
ræða þessi mál.
„Ólíklegt að kvótakerfið verði
endurskoðað á kjörtímabilinu“
Vinstri hreyfingin-Grænt fram-
boð hefur engan fulltrúa úr Vest-
fjarðarkjördæmi. Jón Bjarnason
þingmaður VG sagði að þingflokk-
urinn hefði verið einhuga stuðnings-
aðili frumvarps um að fresta gild-
istöku laganna. Hann gagnrýndi
vinnubrögð ríkisstjórnarinnar og
rifjaði upp að eitt helsta kosningar-
loforð beggja stjórnarflokkana hefði
verið, að skapa sátt um fiskveiði-
stjórnunina. „Nú lítur út fyrir að
endurskoðunin fari ekki fram fyrir
næstu kosningar. Það eru litlar líkur
til þess, að tekið verði á svo við-
kvæmu máli sem þessu á síðasta ári
fyrir kosningar. Mig grunar að verið
sé að setja upp hvert leikritið á fæt-
ur öðru til að fresta endurskoðun á
kerfinu þannig að það haldist eins og
það er.“ Jón sagði að honum sýndist
sem að í þessu máli sem svo mörgum
öðrum, sem tekin hafi verði fyrir á
Alþingi, að hér búi menn ekki við
þingbundna ríkisstjórn, heldur rík-
isstjórnarbundið þing.
Einar K. Guðfinnsson sagði að á
síðustu dögum þingsins hafi ýmsar
hugmyndir verið ræddar um hvern-
ig mætti takmarka sókn smábáta.
Hugmyndir eins og að draga úr
leyfilegum balafjölda, fækka sókn-
ardögum hafi verið ræddar til að
reyna að verja það kerfi sóknarstýr-
ingar, sem hefur verið byggt upp í
kringum smábátaútgerðina. „Ég var
tilbúinn að ganga ansi langt í þeim
efnum, til að geta varið þennan flota
frá því að fara inn í kvóta,“ sagði
Einar. Hann sagði að Sigurður Lín-
dal lagaprófessor hafi sagt, að það
megi beita sóknartakmörkunum til
að draga úr afla bátanna til að þeir
haldi sig innan ákveðinna marka og
gangi ekki á stöðu kvótabátanna.
Einar sagði mikilvægt að réttur
smábátanna yrði aukinn og sagði
hann að smábátaeigendur hefðu
sýnt það, að þeim væri fullkomlega
treystandi fyrir veiðiréttinum, þeg-
ar kallað var úr salnum, að yrði kvót-
inn aukinn myndi hann aðeins vera
seldur.
ndi um atvinnu- og byggðamál á Vestfjörðum á Ísafirði á laugardag
n
r
a
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörnsson
Bekkurinn var þröngt setinn í íþróttahúsinu á Torfnesi á Ísafirði á laugardag. Talið er að fundurinn hafi verið fjölmennasti fundur í landsfjórðungnum frá landnámi.
Árni Mathiesen sjávarútvegsráðherra sagði að ríkisstjórnin leitaði
leiða til að koma til móts við smábátaútgerðir þar sem málamiðl-
unartillaga um að auka afla náði ekki fram að ganga á Alþingi.
ninabjork@mbl.is
„Hætta á
byggðaröskun
aldrei meiri“