Morgunblaðið - 29.05.2001, Blaðsíða 24

VIÐSKIPTI
24 ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í ÁLITI Alþjóðagjaldeyrissjóðins á
íslenskum efnahagsmálum er
Seðlabankinn gagnrýndur fyrir að
lækka vexti um 50 punkta í lok
mars. Skiptar skoðanir eru um
þetta álit bankans.
Fer eftir því hvernig
lesið er í spilin
Gylfi Magnússon, dósent við Við-
skipta- og hagfræðideild Háskóla
Íslands, segir að margt bendi til
þess að gagnrýni sjóðins á vaxta-
lækkunina sé réttmæt. Í lok mars
hafi atvinnuleysi verið mjög lítið,
verðbólgustigið hátt og viðskipta-
hallinn mikill. Það er vísbending
um mikla þenslu í hagkerfinu. Gylfi
segir lækkun vaxta vera þenslu-
hvetjandi aðgerð. Undir slíkum
kringumstæðum sé ekki vænlegt
að lækka vexti vegna þess að það
eykur eftirspurn í þjóðfélaginu.
Hins vegar fari þetta allt eftir því
hvernig aðilar sjái þróun næstu
mánaða fyrir sér. Ef menn telji að
samdráttarmerkin séu sterkari
geti verið rétt ákvörðun að lækka
vexti.
Gylfi segir að ef litið er á tölur
um verðbólgu, atvinnuleysi og við-
skiptahalla bendi þær eindregið til
þess að of mikil eftirspurn sé í
efnahagslífinu. Í ljósi þess væri
eðlilegt að hækka vexti, draga
saman útlán og jafnvel hækka
skatta. Ef Seðlabankinn meti það
hins vegar svo að dæmið sé að snú-
ast við og hjól atvinnulífins tekin
að snúast hægar, geti verið rétt-
lætanlegt að lækka vexti. Í kjölfar
vaxtalækkunarinnar gaf bankinn út
yfirlýsingu þar sem rökin fyrir
lækkuninni voru meðal annars að
innheimta veltuskatta færi minnk-
andi og samdráttur væri í innflutn-
ingi. Gylfi segir að hann meti það
svo að þessi merki hafi ekki verið
nægjanlega sterk, viðskiptahalli
gífurlegur, verðbólgan há og at-
vinnuleysi ekki nema um 1%. Allar
þessar staðreyndir bendi til að
hagkerfið sé ofþanið.
Sjóðurinn hafi einnig áhyggjur
af getu banka og fjármálastofnana
til að taka á sig áföll og vaxtalækk-
un Seðlabankans örvi útlán. Efna-
hagsreikningur bankanna hefur
vaxið mikið á síðustu árum en eigið
fé ekki að sama skapi, segir Gylfi.
Í ljósi þessarar staðreyndar er
ekki ástæða til að lækka vexti.
Gylfi segir að með flotgengis-
stefnu hafi vaxtalækkun yfirleitt
þau áhrif að gjaldmiðill lækki líka.
Það eitt og sér hafi þau áhrif að
verðbólga aukist. Vaxtahækkun
myndi hins vegar draga úr eft-
irspurn á krónum, styrkja gengi
krónunar, hækka eiginfjárhlutfall
bankanna og draga úr eftirspurn,
segir Gylfi Magnússon, dósent við
Háskóla Íslands.
Vextir ekki virkt stýritæki
Rannveig Sigurðardóttir hag-
fræðingur ASÍ segir að vaxtalækk-
unin hafi ekki verið röng og telur
að þjóðarbúið sé að ná mjúkri lend-
ingu. Vaxtalækkun eða vaxtahækk-
un hérlendis hafi ekki verið virkt
stjórntæki til að draga úr umsvif-
um. Seðlabankinn hafi hækkað
vexti í nóvember og það hafi ekki
slegið á eftirspurnina enda hafi
ASÍ varað við því að það taki sex
mánuði til ár fyrir vaxtabreytingar
að virka. Þegar þær hafi áhrif er
ákveðin hætta á að nýtt tímabil
hafi gengið í garð. Sjóðurinn horfi
ekki mikið á þróun undanfarin tvö
ár og þá staðreynd að á Íslandi
hafi vextir ekki verið virkt stýri-
tæki til að draga úr umsvifum.
Hátt vaxtastig hafi ekki komið í
veg fyrir að fólk og fyrirtæki taki
lán. Aðspurð um áhrif aukinnar
verðbólgu á gildandi kjarasamn-
inga segir Rannveig að hún telji að
gengið sé lægra en efnahagslegar
forsendur gefi tilefni til og hún bú-
ist við að gengið taki að styrkjast á
næstu mánuðum. Samdráttur í eft-
irspurn eigi einnig að vinna á móti
verðbólgu og hún taki að lækka
þegar líður fram á árið. Endur-
skoðunarákvæði í kjarasamningum
vegna verðbólgu verða tekin til
skoðunar í febrúar á næsta ári og
verður þá litið til þróunar und-
anfarinna mánaða, segir Rannveig
Sigurðardóttir, hagfræðingur ASÍ.
Enn frekari vaxta-
lækkanir nauðsynlegar
Hannes G. Sigurðsson, aðstoð-
arframkvæmdastjóri Samtaka at-
vinnulífsins, segir að samtökin séu
ósammála gagnrýni Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins á vaxtalækkun Seðla-
bankans. Hannes segir að samtök-
in taki undir þá skoðun Birgis
Ísleifs Gunnarssonar bankastjóra
Seðlabankans um að álit sjóðsins
byggist ekki á nýjustu tölum um
hagþróun á Íslandi. Það hafi verið
alveg ljóst að á þessum tíma hafi
verið komin fram merki um sam-
drátt í atvinnulífinu og síðan þá
hafi komið í ljós frekari samdrátt-
armerki. Samtökin taka undir með
áliti stjórnar sjóðsins um að mikill
vaxtamunur síðari hluta árs 1999
og fyrri hluta árs 2000 hafi ýtt
undir erlendar lántökur og valdið
gríðarlegri aukningu eftirspurnar.
Samtökin telji góð og gild rök
fyrir frekari vaxtalækkunum á
næstu mánuðum. Mikilvægast
núna er ekki að sporna við þenslu
heldur að koma í veg fyrir að sam-
drátturinn verði of harkalegur.
Forsendur nú eru breyttar hjá fyr-
irtækjum gagnvart erlendum lán-
um með flotgengisstefnu Seðla-
bankans. Fyrirtæki eru
viðkvæmari fyrir innlendu vaxta-
stigi en áður vegna þess að nú er
gengisáhættan meiri eftir að geng-
ið var sett á flot. Háir vextir eru að
sögn Hannesar ekki ástæðan fyrir
samdrætti í útlánum heldur fyrst
og fremst skert útlánageta. Háir
vextir hérlendis eru heldur ekki að
draga fjármagn til landsins, segir
Hannes. Fyrirtæki haldi því að sér
höndum hvað varðar fjárfestingar
og uppbyggingu. Frekari vaxta-
lækkun geti jafnvel hamlað geng-
islækkun þegar fram í sækir vegna
þess að samkeppnisstaða fyrir-
tækjanna verður betri og tiltrúin
meiri á atvinnulífið.
Hannes segir ennfremur að ekki
megi líta framhjá því að miklar
lækkanir hafi verið á hlutabréfa-
markaði að undanförnu. Staðan á
hlutabréfamarkaði endurspegli
væntingar og tiltrú á íslensku at-
vinnulífi. Minni fjármagnskostnað-
ur fyrirtækja myndi auka trúna á
íslenskt atvinnulíf og væntanlega
verða til þess að verð á hlutabréfa-
markaði hækki segir Hannes G.
Sigurðsson, aðstoðarframkvæmda-
stjóri Samtaka atvinnulífsins.
Skiptar skoðanir um álit
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Seðlabanki Íslands.
Gylfi
Magnússon
Hannes G.
Sigurðsson
Rannveig
Sigurðardóttir
STUTTFRÉTTIR
● OM Group, eigandi Kauphall-
arinnar í Stokkhólmi, mun líklega
leggja fram annað tilboð í Kauphöll-
ina í London (LSE) að því er Per
Larsson, forstjóri OM, segir í samtali
við fréttavef Dagens Industri. OM
gerði óvinveitt tilboð í LSE á síðasta
ári sem hlaut ekki samþykki hluthafa
en leiddi til þess að fyrirhugaður
samruni LSE og Kauphallarinnar í
Frankfurt fór út um þúfur, auk þess
sem skipt var um yfirstjórn LSE.
Clara Furse er forstjóri LSE frá því
snemma á þessu ári. Hún hefur sagt
að LSE hafi áhuga á samstarfi eða
samruna sem hefði í för með sér
verðmætaaukningu fyrir viðskiptavini
og hluthafa. Í júlí er fyrirhuguð sala á
hlutabréfum LSE í því skyni að bæta
fjárhagsstöðu fyrirtækisins til að það
geti betur varist hugsanlegri yfirtöku.
Markaðsverðmæti LSE eftir útboðið
er talið verða um 170 milljarðar ís-
lenskra króna. Vegna þess hve
skammt er liðið frá því OM gerði síð-
ast tilboð í LSE, er því aðeins heimilt
að gera svokallað vinveitt tilboð.
Larsson hyggst ræða við stjórnendur
LSE fljótlega í því skyni að kanna
áhuga þeirra. Hann ítrekar að LSE
þurfi á samstarfsaðila að halda og
sameinað fyrirtæki LSE og OM yrði
áhugavert fyrirtæki með sterkt vöru-
merki LSE og tækniþekkingu.
OM íhugar annað
tilboð í LSE
Ósló. Morgunblaðið.
● ÚTBOÐ á hlutabréfum norska ol-
íufélagsins Statoil hefst í dag og hef-
ur verðið verið ákveðið á bilinu 66-76
norskar krónur á hlut, sem sam-
svarar á bilinu 726-836 íslenskum
krónum. Bréf Statoil verða skráð í
Kauphöllunum í Ósló og New York
18. júní nk.
Ýmsum fjármálasérfræðingum
þykir þetta of hátt verð miðað við það
sem kaupendur fá í staðinn, að því er
m.a. hefur komið fram í fréttum NRK.
Miðað við ofangreint verðbil er heild-
arverðmæti Statoil á bilinu sem sam-
svarar 1.600-1.800 milljörðum ís-
lenskra króna og er það 30% yfir því
verði sem Kristian Falnes, miðlari hjá
Skagen Fondene, metur Statoil á.
Olav Fjell, forstjóri Statoil, vísar gagn-
rýninni frá í samtali við Aftenposten
og segir eðlilegt að fjárfestar reyni að
tala niður verðið þar sem þeir ætli
sjálfir að taka þátt í útboðinu.
Ríkisstjórnin hefur umboð Stór-
þingsins til að selja 15-25% af Statoil
og að sögn Olav Akselsen, olíu- og
orkumálaráðherra, hefur verið tekin
ákvörðun um að selja á bilinu 17,5-
23%. Það verður hins vegar ekki fyrr
en 17. júní sem fyrir liggur endanlegt
verð og hversu stóran hluta fyrirtæk-
isins ríkið mun selja.
Fjárfestingarbankarnir Morgan
Stanley Dean Witter og UBS War-
burg hafa umsjón með útboðinu. Að
auki veita tólf aðrir norskir og erlendir
bankar ráðgjafarþjónustu.
Hátt verð á hluta-
bréfum Statoil
Ósló. Morgunblaðið.
● SALA á bréfum Íslandssíma til
stofnana- og fagfjárfesta og almenn-
ings hófst í gær, en sölu til hluthafa
lauk í síðustu viku og seldist þá allt
hlutafé sem í boði var og var eft-
irspurnin 53% meiri en framboðið.
Íslandsbanki-FBA hefur umsjón
með útboði Íslandssíma og verður
eingöngu hægt að skrá áskrift á vef-
svæðum Íslandsbanka-FBA (www.is-
landsbanki.is og www.fba.is).
Stofnana- og fagfjárfestum
standa til boða allt að 40 milljónir
króna að nafnverði og almenningi
20 milljónir króna á genginu 8,75.
Skráningar Íslandssíma hf. á Verð-
bréfaþing er vænst fyrri hluta
næsta mánaðar.
Sala hluta-
bréfa Íslands-
síma til al-
mennings hafin
FYRIRHUGUÐU nánara sam-
starfi kauphallanna í Lettlandi og
Litháen við kauphallirnar innan
NOREX-samstarfsins hefur verið
frestað, en kauphallirnar hafa unn-
ið talsvert saman sl. tvö ár. Þetta
kemur fram í fréttatilkynningu frá
Kauphöllinni í Ósló. Að auki eru
kauphallirnar í Kaupmannahöfn og
Stokkhólmi og Verðbréfaþing Ís-
lands aðilar að NOREX.
Í tilkynningunni segir að skil-
yrði til samstarfs séu ekki eins
hagstæð og áður var talið og for-
svarsmenn kauphallanna í Litháen
og Lettlandi muni nú kanna mögu-
leika á samstarfi við aðra aðila.
Samskipti þeirra við NOREX-
kauphallirnar muni eftir sem áður
byggjast á trausti og vináttu.
Sven Arild Andersen, stjórnar-
formaður NOREX-samstarfsins og
forstjóri Kauphallarinnar í Ósló,
segir að erfitt hafi reynst að sam-
ræma mismunandi þarfir stærri
kauphallanna innan NOREX-sam-
starfsins annars vegar og hinna
smáu í Eystrasaltslöndunum, þar
sem markaðurinn er enn lítt þró-
aður, hins vegar.
Rimantas Busila, forstjóri Kaup-
hallarinnar í Litháen, segir í til-
kynningunni, að nánara samstarf
við NOREX-kauphallirnar myndi
ekki hafa í för með sér þá hagsbót
fyrir markaðinn og hluthafa sem
vonast var til, því muni stjórn
kauphallarinnar leita heppilegri
samstarfsaðila.
Guntars Kokorevics, forstjóri
Kauphallarinnar í Lettlandi, segist
hafa fengið nokkur tilboð um sam-
starf frá öðrum kauphöllum en
segir ótímabært að nafngreina
hugsanlega samstarfsaðila. Hann
telur að fjárfestar í ríkjum innan
NOREX-samstarfsins muni áfram
telja fjármálamarkaðinn í Eystra-
saltsríkjunum vænlegan.
Samstarfi NOREX
og Eystrasalts-
kauphalla frestað
Ósló. Morgunblaðið.