Morgunblaðið - 29.05.2001, Blaðsíða 45

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ 2001 45
dæmi um samnýtingu viðkvæmra líf-
auðlinda blasir ábyrgðarleysi alls
staðar við. Hér er stærsta manngerða
eyðimörk í Evrópu, vísundar voru
veiddir næstum til útrýmingar og
skógareyðing er nú skelfileg í skógum
heims. En þvílíkt vanmat á dóm-
greind landa sinna er öllu verra, enda
nú kominn út úr þjarkinu og situr í
stjórn Seðlabankans.
Glóandi grjót
Sjávarútvegsráðherra hefur nú til-
neyddur gengist undir jarðarmen og
situr í súpunni sem hann eldaði ekki
sjálfur. Hans staða er vanþakklát og
þröng. Bent hefur verið á það nýlega
að forsætisráðherra sé eini maðurinn
sem getur rofið þráskákina sem ógn-
ar nú ríkisstjórninni og klýfur þing-
heim þvers og langs. Málið er svo
heitt að það er eins og glóandi grjót
sem enginn fær haldið á. Dekurbörn-
in hafa fengið hættulega hringekju í
hendur sem sogið hefur til sín afla-
heimildir eins og svarthol sem enginn
fær stöðvað. Er það framtíðarsýn að
sjóstangaveiðimenn verði að kaupa
veiðileyfi á skrifstofu LÍÚ?
Líklega óttast nú margir að risa-
skuldir útgerðanna hellist yfir þjóð-
ina, það grillir jafnvel í að einstakir
eigendur reyni að selja kvóta og
renna undan ábyrgð, sem er þá hvar?
Tómas I. Olrich er nú sem umferð-
artappi í kvótanefndinni, bæði varð-
andi efni og tímasetningar, samt líkir
hann sér við gatnamálastjóra við
holufyllingar án þess að vita hvert
ferðinni er heitið, já, garmurinn hann
Ketill er sauðtryggur handlangari og
skautar og skjögrar yfirlætislega yfir
viðkvæmustu og flóknustu deilumál
landsins án þess að beita trúverðug-
um málflutningi, kjördæmapot og
flaður upp við stórútgerðir á Akur-
eyri virðast hans ær og kýr.
Sennilega hallast flestir að því að
miðum verði skipt upp eins og í Fær-
eyjum og sérreglur gildi fyrir hvert
hólf, allir viðurkenna að veiði má ekki
verða óábyrg. Nú er unnt fyrir hag-
fræðinga að bæta ráð sitt og bera
saman hagkvæmni mismunandi veiði-
aðferða. Úthlutanir veiðiheimilda
verða áfram vandasamar en sóknar-
stýring að hluta virðist blasa við aug-
um.
Höfundur er efnaverkfræðingur.
UNDIRRITAÐUR
var staddur á Aust-
urvelli 19. maí sl. þeg-
ar smábátasjómenn
efndu til mótmæla við
Alþingishúsið. Þeir
sem þar voru gerðu
sér grein fyrir að
komið var að ögur-
stundu í samskiptum
þings og þjóðar. Fólk
sem vissi að til stóð
að loka síðustu frjálsu
leiðinni til að nýta
þær auðlindir sem
umlykja byggðir þess
til bjargræðis fyrir
sig og byggðarlögin.
Framganga þessa
hóps var til fyrirmyndar, öfgalaus
en ákveðin eins og sjá má af frétt-
um frá mótmælunum.
Athöfninni lauk með því að
brennd voru 23 blys, eitt fyrir
hvern dag sem svonefndir daga-
bátar fá að róa til fiskjar í ár. Ekki
veit ég hvað aðrir hugsuðu meðan
blysin brunnu, en þar sem ég stóð
og horfði meðfram röðinni, kom
mér í hug gyðjan sem heilsar sjó-
farendum við komuna til New
York. Ég er stoltur af þeim ein-
staklingum sem þar stóðu og
kröfðust viðunandi frelsis til að fá
að bjarga sér og byggðum sínum.
Þegar reykurinn af blysunum fauk
burt, blasti við mér Alþingishúsið.
Það var einhvern veginn öðruvísi
en ég hafði séð það áður. Ég veit
ekki hvort það stafaði af birtunni
frá blysunum, en einhvern veginn
fannst mér skuggi yfir húsinu.
Í þessu húsi var fyrir 18 árum
ákveðið að svipta þjóðina því al-
menna frelsi sem hún hafði áður
haft til að nýta fiskistofnana í haf-
inu og gefa það þeim útvegsmönn-
um sem þá áttu för á sjó. Ekki
fengu allir sinn hefðbundna hags-
munarétt viðurkenndan. Sjómenn,
fiskverkafólk og bæjarfélög fengu
svipaða útreið og frumbyggjar
Ameríku þegar evrópskir innflytj-
endur lögðu undir sig lönd þeirra
og aðrar auðlindir.
Þeirra réttur var met-
inn og léttvægur
fundinn og gefinn út-
gerðarmönnum til
umráða og síðar eign-
ar. Var þetta gert til
bráðabirgða og með
þjóðarheill í huga, að
sögn til að vernda
fiskistofna og auka af-
rakstur þeirra.
Nú, tæpum tveim
áratugum síðar, eru
enn á þingi einhverjir
þeirra sem mótuðu
upphafsár aflamarks-
ins. Skyldu þeir ein-
hvern tíma líta til
baka og velta fyrir sér hvar fyr-
irheitin glötuðust úr farteskinu?
Eða gefa sér tíma til að uppfræða
vaxandi fjölda nýrra þingmanna
um forsögu málsins, svikin fyrir-
heit og brostnar vonir? Ég held
ekki því mér þykir gæta vaxandi
fáfræði um þessi mál í sölum Al-
þingis.
Hvernig mun framtíðin dæma
þá menn sem annan daginn senda
sjómenn hlekkjaða með lögum á
sjó til að stórvirkur tækjabúnaður-
inn haldi áfram að skrapa upp auð-
inn fyrir erlenda olíufursta og fjár-
magnseigendur en hinn daginn
festa í gildi lög sem meina íbúum
sjávarbyggða aðgang að auðlind-
um sínum nema gegn afarkostum?
Hvernig mun framtíðin dæma
þá menn sem leyfa sér að bera
saman rétt smábáta, sem sækja
fisk með kyrrstæðum veiðarfær-
um, við stórvirkan flota skipa með
mörg þúsund hestafla vélar drag-
andi á eftir sér tæki eyðileggingar
sem eiga sér engan líka í sögunni
fyrr?
Hvernig væri að fólk það sem
stendur vörð um örfoka öræfi og
lætur sig varða örlög sjávardýra
svo fremi þau sjáist við yfirborð
stöku sinnum, reyni nú að stilla
kvarða sinn með tilliti til eyðilegg-
ingar og fari fram á umhverfismat
þeirra svæða sem togaraflotinn er
um þessar mundir að mylja undir
sig eins og hann eigi lífið að leysa?
Trúa menn því að þjóðþing, sem
þorir ekki að leyfa Kristjáni Lofts-
syni og öðrum sem nýttu hvali að
veiða þá, muni standa lengi fyrir
þegar réttmæt umræða um eyði-
leggingu togaraflotans á lífríki
hafsbotnsins fer í gang?
Ég held að sérhver ríkisstjórn
sem verður við völd á næstu árum
muni af sanngirni verða við þeirri
kröfu íbúa sjávarþorpanna að tog-
veiðar verði ekki leyfðar í 50 mílna
fjarlægð frá byggðum þeirra. Allir
munu sjá að best er að auðlindir
séu nýttar af þeim sem við þær
búa. Jafnvel Íslendingar munu
gera sér grein fyrir hve vitlaust
það er að skrapa allan afla sinn
með miklum afföllum upp úr haf-
inu.
Ég var ekki jafn stoltur þegar
ég gekk út úr Alþingi daginn áður
eftir að hafa komið sjónarmiðum
mínum á framfæri við félaga minn,
formann sjávarútvegsnefndar. Mér
fannst vera púðurlykt í húsinu,
eins og þar hefðu sprungið tund-
urskeyti. LÍÚ-menn höfðu horfið
af yfirborði umræðunnar nokkru
áður þegar forsvarsmenn smábáta-
eigenda svöruðu árásum þeirra
með auglýsingum og blaðagrein-
um. Þeir hljóta að hafa gert árás á
þingið. Í kjölfarið hefur þjóðin
fengið að sjá vesalings þingmenn-
ina reikandi áttavillta út og suður
með sundurlausar yfirlýsingar.
Á Íslandi mun vera þingbundið
lýðræði í það minnsta einn dag á
fjögurra ára fresti. Hefði ég ekki
von um að sjá fljótlega merki um
annað, færi ég að trúa þeirri kenn-
ingu eins vinar míns að þess á
milli ríkti hér LÍÚ-barið þingræði
eða jafnvel þingvarið einræði. Ég
hélt að samskipti frjálsra einstak-
linga á opnum og falslausum
markaði væru farsælust, og að
frelsi væri náttúruafl en ekki pak-
kavara. Það væri mér því þung-
bært ef í ljós kæmi, að æðstu for-
ystumenn Sjálfstæðisflokksins
þjónuðu blindum hagsmunum stór-
útgerðarinnar á kostnað einstak-
lingsfrelsis í sinni tærustu mynd.
Íbúar sjávarþorpa hafa oft þurft
að byrja upp á nýtt þegar stór-
útgerðir hrundu. Sé sú staða kom-
in upp að þjóðin öll þurfi þess nú
sökum þess að forkólfar atvinnu-
lífsins freistuðust til að gera
skuldir að einni mestu útflutnings-
vöru hennar, þá verður svo að
vera. Draumar um að ofurskipulag
geti tryggt fjöldanum eða völdum
klíkum varanlegt öryggi eru
blekking, um það ber saga Sov-
étríkjanna á síðustu öld glöggt
vitni. Sama mun koma í ljós um
klaufskar tilraunir Íslendinga til
fiskveiðistjórnunar upp á síðkast-
ið.
Hafi einhver skotið sig í fótinn,
þá er það forysta LÍÚ nú. Sú
skammsýni þeirra að fá Alþingi til
að þvinga sjómenn nauðuga út á
galeiðurnar og skrúfa skömmu síð-
ar fyrir síðasta öryggislokann á
kvótakerfinu mun vissulega leiða
til þess að það springur með
skelfilegum afleiðingum fyrir þá.
Ég óska ekki neinum þess að
þurfa að ganga í gegnum darrað-
ardans hruns og örvæntingar
vegna þess Pýrrhosarsigurs sem
LÍÚ vann á Alþingi þjóðarinnar
19. maí 2001. Komi hins vegar til
þess vil ég minna alla á að örvænt-
ing mælist hvorki í krónum, doll-
urum né þorskígildum.
Lifið heil.
Sveinbjörn
Jónsson
Auðlindin
Hafi einhver skotið sig í
fótinn, segir Sveinbjörn
Jónsson, þá er það
forysta LÍÚ.
Höfundur er sjómaður.
Pýrrhosarsigur LÍÚ
MIKIL umræða
hefur átt sér stað um
flutning einstakra
deilda innan Landspít-
ala – háskólasjúkra-
húss síðan ákvörðun
var tekin um að sam-
eina stóru sjúkrahúsin
í Reykjavík. Umræðan
og sú vinna sem þegar
hefur verið unnin hef-
ur þó verið erfiðleik-
um háð, þar sem
flutningur stakra
deilda eða starfsein-
inga er oft torveldur
vegna mikilvægrar
samvinnu við aðrar
starfseiningar. Það verð-
ur því æ ljósara í þessari umræðu,
að framtíð Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss er best komin á einum
stað.
Til sameiningar sjúkrahúsanna
hafa einkum verið nefndir þrír
kostir:
1. Að reist verði nýtt sjúkrahús,
til dæmis á lóð Vífilsstaðaspítala.
2. Að nýta áfram lóðir og bygg-
ingar spítalans við Hringbraut og í
Fossvogi á svipaðan hátt og gert er
í dag.
3. Að meginstarfsemin þróist á
öðrum hvorum staðnum.
Fyrsti kosturinn er langdýrast-
ur, auk þess sem það tæki langan
tíma að hanna og byggja sjúkra-
hús, sem tæki við allri starfsemi
Landspítala – háskólasjúkrahúss.
Annar kosturinn hefur þegar sýnt
sig að vera torveldur þar sem til-
flutningur einstakra eininga er erf-
iður í því samofna kerfi sem spít-
alinn er á hvorum stað. Má nefna
sem dæmi að flutningur hjarta-
lækninga frá Hringbraut í Fossvog
er nær óhugsandi ef hjartaskurð-
lækningar verða áfram við Hring-
braut. Þriðji kosturinn, sem er að
byggja upp meginstarfsemina á
öðrum hvorum staðnum, er um
margt fýsilegur og má færa fyrir
því nokkur rök. Kostnaður yrði
sannarlega minni en að byggja upp
nýtt sjúkrahús frá grunni. Nýta
má margar þær byggingar, sem
þegar eru á staðnum, tíminn sem
færi í að byggja væri skemmri og
ferlið auðveldara þar sem flytja
mætti deildir milli staða eftir því
sem byggingar risu.
Þegar sú ákvörðun hefur verið
tekin að byggja upp starfsemi sam-
einaðs háskólasjúkrahúss á einum
stað þarf að ákveða á hvorum
staðnum, í Fossvogi eða við Hring-
braut, skuli byggja. Við teljum rétt
að byggja upp Landspítala – há-
skólasjúkrahús framtíðarinnar við
Hringbraut og þar megi koma fyrir
allri þeirri starfsemi sem nauðsyn-
leg er. Nýlega var gerð grein fyrir
áliti danskra ráðgjafa um uppbygg-
ingu sjúkrahússins og áður lá fyrir
álit sænskra ráðgjafa sama efnis.
Niðurstaða þeirra allra var að
mögulegt væri að byggja upp há-
skólasjúkrahús við Hringbraut og
að þar væri nægilegt landrými til
að byggja upp sameinað háskóla-
sjúkrahús landsmanna. Eftir flutn-
ing Hringbrautar suður fyrir
Læknagarð fæst mikið og gott
landrými fyrir slíka stofnun á góð-
um stað í borginni.
En hver eru rökin fyrir því að
byggja upp Landspítala – háskóla-
sjúkrahús framtíðarinnar við
Hringbraut fremur en í Fossvogi?
Fyrst er til að taka nálægð há-
skólasjúkrahússins við Háskóla Ís-
lands. Kostur nálægðarinnar er
bæði það „akademíska“ andrúms-
loft sem við það skapast og einnig
aukin tengsl við byggingar Háskól-
ans sem þegar eru á svæðinu, svo
sem kennsluhúsnæði læknadeildar,
aðrar stofnanir háskólans sem
tengjast starfsemi læknadeildar,
svo sem nýtt náttúrufræðahús og
fyrirhuguð líftæknibygging. Þá er
á þessu svæði kennsluhúsnæði
hjúkrunarfræðinnar, en kennsla
heilbrigðisstétta er eitt af mikil-
vægustu hlutverkum verðandi há-
skólasjúkrahúss. Jafnframt er
staðsetning sjúkrahúss í miðborg-
inni mikilvæg framtíðarsjúkrahúsi,
sem byggir starfsemi sína að miklu
leyti á göngudeildarþjónustu og
dagdeildum.
Ein veigamestu rökin fyrir bygg-
ingu framtíðarsjúkrahúss við
Hringbraut eru þó ótalin, en þau
eru tilvist barnaspítala og kvenna-
deildar á Landspítalalóðinni við
Hringbraut. Bygging nýs barna-
spítala er þar vel á veg komin og
fyrirsjáanlegt er að miðstöð barna-
lækninga verði þar í ókominni
framtíð. Kvennadeildin verður þar
einnig til staðar, en starfsemi þess-
ara deilda er samofin, einkum
vegna fæðinga og nýburalækninga
sem ekki verða skilin að. Þessar
tvær deildir, sem eru stór hluti
sérfræðiþjónustu landsmanna og
veigamikill hluti háskólasjúkra-
húss, verða því til frambúðar við
Hringbraut. Bráða- og slysalækn-
ingar eru einnig mikilvægur hluti
barnalækninga, og því er æskilegt
að barnaspítali sé í nánum
tengslum við miðstöð slíkra lækn-
inga, ef vel ætti að vera. Barna-
deild og kvennadeild ættu því helst
að vera í nánu samstarfi við bráða-
spítala þar sem stór hluti starfsemi
þeirra byggist á bráðaþjónustu,
sem kallar á þörf fyrir virkar stoð-
deildir á öllum tímum sólarhrings-
ins svo sem rannsóknarstofur,
röntgendeild og blóðbanka.
Þessar staðreyndir eru mikilvæg
rök fyrir staðarvali farmtíðar-
sjúkrahúss og ætti tilvist nýs
barnaspítala að vera stefnumark-
andi fyrir staðsetningu og upp-
byggingu framtíðarsjúkrahúss,
Landspítala – háskólasjúkrahúss
við Hringbraut.
Sameining
Við teljum rétt að
byggja upp Landspítala
– háskólasjúkrahús
framtíðarinnar við
Hringbraut, segja
Þórður Þórkelsson og
Gunnlaugur Sigfússon,
og þar megi koma fyrir
allri þeirri starfsemi
sem nauðsynleg er.
Höfundar eru barnalæknar við
Barnaspítala Hringsins.
Háskólasjúkrahús
við Hringbraut
Þórður
Þórkelsson
Gunnlaugur
Sigfússon
Flísar
og
parketBorgartúni 33, Reykjavík • Laufásgötu 9, Akureyri