Morgunblaðið - 29.05.2001, Blaðsíða 36

LISTIR
36 ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
KÓR Akureyrarkirkju hefur
verið í fararbroddi sem öflugasti
blandaði kórinn á Akureyri undir
stjórn organista Akureyrarkirkju,
Björns Steinars Sólbergssonar,
um margra ára skeið. Þrettánda
maí sl. tók kórinn, ásamt þremur
öðrum kórum við Eyjafjörð, þátt í
flutningi með Sinfóníuhljómsveit
Norðurlands og einsöngvurum á
Messa di Gloria eftir Puccini. Á
þeim tónleikum tók kórinn þátt í
að kveðja Íþróttaskemmuna, sem
bestu aðstöðu fyrir flutning kór-
og hljómsveitarverka um árabil á
Akureyri, og á tónleikunum í Ket-
ilhúsinu heilsaði kórinn nýjum fjöl-
notasal í Ketilhúsinu með því að
verða fyrstur til að halda tónleika í
því húsi. Björn kynnti í upphafi
tónleikanna að þeir væru próftón-
leikar í þrennum skilningi, bæði
væri verið að prófa hljómburðinn í
Ketilhúsinu, nýjan klæðnað kórs-
ins og svo a capella-hluta efnis-
skrár þeirrar, sem kórinn syngur á
ferðalagi sínu um Frakkland og
Þýskaland á tónleikaför sinni nú á
næstunni. Nokkur umfjöllun hefur
verið um vöntun á tónleikasal á
Akureyri og bætir Ketilhúsið ekki
úr skorti á tónleikasal við hæfi.
Húsið er hugsað sem fjölnotahús
og er langt frá því að vera fullfrá-
gengið hvað hljómburðarskilyrði
áhrærir. M.a. eiga þykk glugga-
tjöld eftir að koma fyrir suður-
glugga sem nær yfir allan þann
vegg. Ketilhljómur er að vissu
leyti réttnefni fyrir hljómburðinn
eins og hann er nú og er reyndar
líkur hljómburði sem er í stórum
dómkirkjum. Slíkur hljómburður
er afleitur fyrir slaghljóðfæri,
píanó og hljómsveitir, en getur
verið góður fyrir kóra og fámenna
flokka tónblíðra hljóðfæra, og
einnig fyrir tónlist sem er sér-
staklega samin fyrir þann endur-
óm sem þar myndast. Ketilhúsið
bætir við aðstöðu til flutnings á
vissum gerðum tónlistar sem slík-
ur hljómburður hæfir, en hefur
aldrei verið hugsað og verður aldr-
ei það tónleikahús sem Akureyri
þarf á að halda. Söngur Kórs Ak-
ureyrarkirkju var áhrifamikill við
þessi skilyrði og Ketilhúsið sem
hljómbotn magnaði upp kynngi-
kraft og einnig blæauðgi söngsins.
Verkin á efnisskránni þoldu flest
vel þennan eftirhljóm, þótt hraðari
tónar rynnu stundum saman í
tónaský í háloftum hússins. Ágætt
jafnvægi er á milli radda, tenór-
arnir hefðu þó mátt vera fleiri, en
bassaraddirnar voru sérdeilis
hljómmiklar. Miðað við þennan of-
urhljómburð hefði stjórnandinn
mátt láta kórinn stundum syngja
veikara og einnig að nota lengri
þagnir eftir hendingalok til að
auka á mátt endurhljómsins í hús-
inu. Tónleikarnir hófust með söng
kórsins á íslensku tvísöngsgerðinni
á sálmalaginu Jesú mín morgun-
stjarna og síðan í beinu framhaldi
fluttu þau fallega og áhrifamikla
útsetningu Jóns Þórarinssonar á
sama lagi. Kórinn stóð uppi á
háum svölum hússins og hljóm-
urinn var eins og maður væri
staddur mitt í kórnum og væri
einn þátttakenda. Næst söng kór-
inn sálmalag Jakobs Tryggvasonar
Vertu Guð faðir, faðir minn, þá
standandi í stiga sem liggur upp á
svalirnar, sem hljómaði sannfær-
andi í næmum flutningi. Það sem
eftir lifði af tónleikunum var kór-
inn fyrir framan áheyrendur á
kórpöllum. Björn Steinar tengdi
tónleikana í kynningum við ferða-
áformin út og ræddi um það hvar
og hvaða verk kórinn myndi flytja.
Sá hluti efnisskrárinnar sem
ekki var hægt að flytja í Ketilhús-
inu er með orgelundirleik og einn-
ig með Björgu Þórhallsdóttur, sem
syngur með kórnum á tónleikunum
úti. Í dönsku kirkjunni í París leik-
ur Merethe Lammert Larsen á
orgel og í Oberwesel í Rínardaln-
um verður það Franz Leinhäuser
orgelleikari. Verkin sem kórinn
flutti þarna voru annars vegar
kirkjutónlist og hins vegar íslensk
þjóðlög.
Á hvítasunnudag syngur kórinn
í Les Invalides-kirkjunni í París
messu eftir Orlando di Lasso og
sungu þau kyrie-þáttinn úr þeirri
messu á tónleikunum. Síðan var
flutt Rökkurbæn við ljóð Böðvars
Guðmundssonar úr verkinu Dag-
söngvar um frið eftir Jón Hlöðver,
einnig Maríukvæði Atla Heimis við
ljóð Halldórs Laxness. Íslensku
þjóðlögin voru: Lysthúsakvæði í
útsetningu Emils Thoroddsen, Í
nafni þínu í úts. Hafliða Hall-
grímssonar, Verndi þig englar í
úts. Jóns Hlöðvers, Tíminn líður,
trúðu mér í úts. Árna Harðarsonar
og Grafskrift í úts. Hjálmars H.
Ragnarssonar. Bæði Ketilhúsið og
Kór Akureyrarkirkju stóðust
þessa prófraun ágætlega. Kórinn
er vel í stakk búinn til að vera
okkar menningarfulltrúi á ferð
sinni erlendis, „bon voyage“. Ég
vil nota tækifærið til að hvetja
kóra og sönghópa til að fylgja í
kjölfarið og prófa Ketilhúsið.
Einnig væri gaman að fá að
heyra strengjaleikara reyna þessa
hljómmagnandi umgjörð.
TÓNLIST
K e t i l h ú s
Kór Akureyrarkirkju. Sunnudag-
inn 27. maí kl. 20.30 undir stjórn
Björns Steinars Sólbergssonar.
KÓRTÓNLEIKAR
Ketilhúsið stóðst próf
Kórs Akureyrarkirkju
Jón Hlöðver Áskelsson
SAGAN sem Morell og Hand-
el vinna með um Jósúa byggist
aðallega á tveimur atburðum,
þ.e. falli Jeríkóborgar og þeim
undrum, er sólin stóð
kyrr að skipan Jósúa.
Inn í þessa sögu er
bætt smáástaratriði,
svona til að gera sög-
una um Jósúa, eftir-
mann Móse, svolítið
mannlegri, en einmitt
sagan af falli Jeríkó
er sérlega grimm. Þar
var engu eirt nema
portkonunni Rahab og
ættmennum hennar,
allt brennt nema gull
og málmar og minnir
þessi saga á það sem
nú er gerast á þessum
slóðum eða eins og
stendur í texta efnis-
skrár, þar sem Jósúa
skipar Kaleb að kalla saman
höfðingjana, „að vér megum
hlýða boði hins almáttuga Guðs
og skipta herteknu
landinu milli ætt-
kvíslanna“. Hversu
leggja má á marga
vegu út af þessum
texta er ekki hér til
umræðu heldur verk
Handels (Handel rit-
aði nafn sitt ekki
með tvípunkti, enda
enskur borgari er
hann tók upp þann
rithátt og er rétt að
líta á hann sem enskt
tónskáld, þótt fædd-
ur sé í Halle. Kjör-
furstinn af Hannover
var fæddur Þjóðverji
en hann var einnig
konungur Breta og
nefndist þá Georg I. Þessi tog-
streita á milli enskra og þýskra
um nafnritun Handels er blátt
áfram barnaleg).
Óratorían Jósúa eftir Handel
hefst á forspili og gat þá strax
að heyra að hljómsveitin var
sérlega góð og t.d. strengirnir
að mestu mannaðir flytjendum
úr hljómsveitinni Damal und
Heute frá Köln, með Verenu
Schoneweg sem konsertmeist-
ara. Eftir upphafskór, sem var
glæsilega fluttur af Schola can-
torum, sungu Gunnar Guð-
björnsson sem Jósúa og Magnús
Baldvinsson sem Kaleb tón-
lesdúett og Magnús síðan aríuna
Æðstur að visku og afli. Magnús
átti eftir að láta til sín heyra í
seinni hlutanum og var söngur
hans hreint út sagt frábær og
má segja að hann hafi unnið
þarna glæsilegan „sigur“, sér-
staklega í tónlesinu og aríunum
Múrarnir eru fallnir og Fæ ég
að ljúka ævi minni, sem voru af-
burða vel sungnar. Nancy
Agenta átti næst orðið en hún
fór með hlutverk Öksu og var
söngur hennar einkar glæsileg-
ur í fyrri hluta verksins en einn-
ig í aríunni Margföld er ham-
ingja vor. Otniel, ástmann Öksu,
söng kontratenórinn Matthew
White af sérstökum glæsibrag.
Rödd hans er einkar falleg, laus
við ankannaleik
þann sem oft er að
heyra hjá kontra-
tenórum. Söng-
tækni hans er
náttúruleg og ekk-
ert var sjálfsagð-
ara en söngur
hans og sömuleiðis
„melisma“-tæknin,
t.d. í ástaratriðinu
á milli Otniels og
Öksu undir lok
fyrsta þáttar.
Gunnar Guð-
björnsson söng
Jósúa mjög vel en
á köflum er hlut-
verk hans sérlega
erfitt, svo dæmi
séu nefnd; arían Skunda, Ísr-
aelslýður, tónlesið Búi sig öll
Abrahams þjóð, arían Snúið aft-
ur með nýrri heift
og dúettinn með
Kaleb, er hann
skipar Kaleb að
sækja Eleasar.
Gunnar söng þessi
erfiðu atriði af
sterkri innlifun og
miklu öryggi.
Smáhlutverk eng-
ils var sungið af
Jónínu Guðrúnu
Kristinsdóttur,
félaga úr kórnum,
og ef allir í kórn-
um syngja eins vel
og Jónína er
Schola cantorum
vel mannaður kór.
Eins og fyrr
segir var hljómsveitin góð, með
smáundantekningu er varðar
pákuleikinn, sem var allt of
sterkur, svo mjög að vart mátti
greina lúðraþytinn. Þetta verður
skrifað á reikning Harðar, sem
að öðru leyti stýrði sínu liði af
öryggi, og er þessi glæsilega
uppfærsla sannarlega stór sigur
fyrir Hörð og Schola cantorum,
sem söng kórkaflana alla af
glæsibrag. Þrátt fyrir ofgerðan
hljóm pákunnar var hrun múr-
anna glæsilega mótað og ekki
síður þátturinn um bardagann,
þegar Jósúa skipar sólinni að
staðnæmast á himninum.
TÓNLIST
H a l l g r í m s k i r k j a
Óratorían Jósúa eftir Handel
flutt af Nancy Argenta, Matthew
White, Gunnari Guðbjörnssyni,
Magnúsi Baldvinssyni, Schola
cantorum og barokkhljómsveit,
undir stjórn Harðar Áskelssonar.
Sunnudaginn 27. maí.
KIRKJULISTAHÁTÍÐ
Sól stattu kyrr
Magnús
Baldvinsson
Jón Ásgeirsson
Gunnar
Guðbjörnsson
NÚ stendur yfir sýning Magdal-
enu Margrétar Kjartansdóttur í
kaffistofu Hafnarborgar, menning-
ar- og listastofnunar Hafnafjarðar.
Sýningin nefnist Rispur og gefur
þar að líta verk sem flest eru unn-
in með grafískri þurrnálatækni.
Sýningin er stærsta sýning
Magdalenu Margrétar hingað til,
það er mestur fjöldi verka, og er
inntak verkanna heilbrigð sál í
hraustum líkama og heilbrigðar
búkteygjur.
Magdalena Margrét Kjartans-
dóttir hefur síðan hún lauk námi
frá grafíkdeild Myndlista- og
handíðaskólans 1984 starfað að
myndlist og á fjölbreyttan sýning-
arferil að baki. Sýningunni lýkur á
mánudag.
Þá lýkur einnig sýningu Mess-
íönu Tómasdóttur, Selló, á mánu-
dag. Þar eru plexí-skúlptúrar og
verk fyrir barnaóperuna Skugga-
leikhús Ófelíu.
Hafnarborg er opin alla daga
nema þriðjudaga frá kl. 9–17 og
kaffistofan er opin á sama tíma,
nema um helgar, þá er opið frá kl.
11–17.
Búkteygjur
í kaffistofu
Hafnarborgar
EINN þekktasti rithöfundur Dan-
merkur, Dea Trier Mørk, er látin,
tæplega sextug að aldri. Trier Mørk
er þekktust fyrir skáldsögu sína
Vetrarbörn sem kom út árið 1976 og
var m.a. þýdd á íslensku, auk þess
sem kvikmynd var gerð eftir henni.
Samfélagsrýni Deu Trier Mørk
var einstök og persónuleg en hún
viðurkenndi eitt sinn í blaðaviðtali
að allt sem hún skrifaði væri byggt
á eigin reynslu. Vetrarbörn fjallar
t.d. um lífið á fæðingargangi á
sjúkrahúsi en þegar Trier Mørk
skrifaði bókina hafði hún eignast
þrjú börn. Þau voru raunar ástæða
þess að hún sneri sér að skriftum en
Trier Mørk sagði erfitt að sameina
barnauppeldi myndlistinni, sem hún
hafði lagt stund á fram að því.
Deu Trier Mørk hefur m.a. verið
lýst sem „listrænni samvisku“, við-
kvæmri og óhefðbundinni. Verk
hennar voru sósíalraunsæi, laus við
djúpar sálrænar analýsur. Trier
Mørk tók virkan þátt í samfélags-
og listaumræðu í ræðu og riti. Hún
var virk í stjórnmálum, var lengi
meðlimur danska kommúnista-
flokksins en sagði sig úr honum árið
1982, nokkuð sem hún sagði hafa
verið jafnsársaukafullt og hjóna-
skilnað.
Fyrsta bók Trier Mørk kom út
árið 1968 og kallaðist „Grátbrosleg-
ur sósíalismi, sovéskar ætingar“.
Voru það ritgerðir og erindi með
myndum eftir hana sjálfa. Hún sló
þó fyrst fyrir alvöru í gegn með
Vetrarbörnum, sem naut gríðar-
legra vinsælda, langt út fyrir land-
steinana. Bókin var síðar kvikmynd-
uð og hlaut myndin m.a.
silfurbjörninn á kvikmyndahátíðinni
í Berlín.
Trier Mørk var ófeimin við að
fjalla um eigið líf, um ást og ást-
arsambönd.
Hennar eigin skilnaður við eig-
inmanninn Troels Trier varð t.d.
efni bókarinnar „Hvítar lygar“ sem
hún skrifaði ásamt dótturinni Söru.
Bókin hlaut misjafnar undirteknir,
sumum þótti hún of persónuleg.
Rithöfundaferill Trier Mørk tók
hins vegar kúvendingu árið 1996 er
bókin „Þegar ég uppgötvaði Banda-
ríkin“ kom út en hún fjallaði eins og
nafnið gefur til kynna um kynni
hennar af Bandaríkjunum.
Dea Trier Mørk skrifaði fram á
hinstu stundu. Hún lætur eftir sig
drög að skáldsögunni „Esteban
veggskreytirinn“ en fyrr á þessu ári
kom út síðasta fullkláraða verk
hennar, „Dagbók Doru – frásögn
um flótta ungra gyðinga yfir Eyr-
arsund í október 1943“, en Trier
Mørk var sjálf af gyðingaættum.
Dauði hennar kom vinum og ætt-
ingjum ekki á óvart, en hún hafði
verið veik af krabbameini um nokk-
urn tíma. Skömmu fyrir lát sitt
sendi hún þeim bréf þar sem hún
lýsir veikindum sínum og líðan á
hispurslausan og á köflum gaman-
saman hátt. Hvetur hún vini og ætt-
ingja til að láta af tilfinningasemi og
njóta lífsins: „Umheimurinn nýtur
sín eins og hann á að gera.“
Danska skáldkonan
Dea Trier Mørk látin
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
Scanpix Nordfoto
„Listræn samviska.“ Danski rithöfundurinn Dea Trier Mørk.