Morgunblaðið - 31.05.2001, Qupperneq 36

LISTIR
36 FIMMTUDAGUR 31. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
TÓNLISTARHÁTÍÐ Hvergerð-
inga, Bjartar sumarnætur, verður
haldin í fimmta sinn nú um hvíta-
sunnuhelgina. Hópur innlendra og
erlendra tónlistarmanna kemur
fram á hátíðinni, og meðal erlendra
gesta að þessu sinni eru bandarísku
hjónin Almita og Roland Vamos sem
eru heimsþekktir fiðlukennarar.
Nokkrir íslenskir fiðluleikarar hafa
stundað nám hjá þeim og eru hjónin
vel kunn hér sem frábærir kennarar.
Haldnir verða þrennir tónleikar í
Hveragerðiskirkju, föstudag 1. júní
kl. 20.30, laugardag 2. júní kl. 17.00
og sunnudag 3. júní, kl. 20.30.
Efnisskráin er breytileg á milli
tónleika; sambland af söng og
kammertónlist.
Flytjendur auk Vamos-hjónanna
verða Jóhann Friðgeir Valdimars-
son tenór, Selma Guðmundsdóttir
píanóleikari, Jörg Sondermann org-
anisti, Hávarður Tryggvasson
bassaleikari ásamt Tríói Reykjavík-
ur sem skipað er Guðnýju Guð-
mundsdóttur fiðluleikara, Gunnari
Kvaran sellóleikara og Peter Máté
píanóleikara. Flutt verða verk eftir
Händel, Schubert, Smetana, Dvor-
ák, Franck og Jón Ásgeirsson, auk
nokkurra þekktustu söngperla Sig-
valda Kaldalóns, Þórarins Guð-
mundssonar, Sigurðar Þórðarsonar
og Karls O. Runólfssonar. Einnig
verða á efnisskránni aríur eftir
Tosti, Verdi, Puccini og ýmsa fleiri.
Vamos-hjónin gestir
hátíðarinnar
Roland og Almita Vamos eru að
koma hingað til lands í fjórða sinn.
Þau hafa hrifist af landi og þjóð og
segist Roland Vamos heillaður af
fegurð landsins. En hvernig hófust
kynni þeirra af íslenskum fiðluleik-
urum. „Roland var að kenna á nám-
skeiði í Interlocken í Bandaríkjun-
um þar sem Sigrún [Eðvaldsdóttir]
var nemandi. Þegar ég kom að heim-
sækja Roland hitti ég þar vinkonu
mína, sem er fiðlukennari, og hún
sagðist vera með nemanda sem ég
yrði að heyra í. Ég hlustaði á Sig-
rúnu; tók hana í einn tíma og eftir
það spurði hún mig hvort hún mætti
koma og búa hjá okkur um hríð en
hún var að búa sig undir að fara í
inntökupróf í Curtis-tónlistarskól-
ann í Fíladelfíu. Ég sagði auðvitað já
því húsið okkar er fullt af nemend-
um. Þegar við fórum að kynnast Sig-
rúnu fórum við að heyra mikið af
Guðnýju, kennaranum hennar á Ís-
landi, og Sigrúnu langaði til að við
hittumst. Nokkrum sumrum síðar
vorum við að kenna í Vermont og
fréttum af Guðnýju þar nálægt en
hún var líka að kenna á námskeiði.
Guðný bauð okkur í heimsókn og við
fengum tækifæri til að vera með
„masterclass“ fyrir nemendur henn-
ar. Þar kynntumst við fleiri íslensk-
um fiðlunemendum og það leið ekki
á löngu þar til við Guðný vorum
orðnir góðir vinir; vináttan hélst og
Guðný fór að senda til okkar nem-
endur sína sem hafa allir reynst ynd-
islegir og frábærir nemendur. Við
Roland og Guðný og Gunnar höfum
líka mikið spilað saman sem hefur
verið mjög ánægjulegt; við hugsum
eins í tónlistinni og gengur vel að
spila saman.“
Of mikið af trjám í Vermont
Almita Vamos er jafnhrifin af Ís-
landi og maður hennar og þau koma
því oft að í spjallinu hvað vænt þeim
þyki um landið; dvölin hér sé eins og
samfelld brúðkaupsferð. Almita rifj-
ar upp sögu af íslenskum nemana
sínum í Vermont. Fegurðin þar er
annáluð, en íslenski nemandinn var
ekki ánægður því þar var of mikið af
trjám; það sást ekk í landslagið og
nemandanum fannst verulega
óþægilegt að vita ekki hvað væri bak
við trén! Vamos-hjónin segja að Ís-
land sé orðið þeirra annað heimili.
Það sé mikið talað um það ytra að
hér hljóti að vera kalt og hrjóstrugt
en reyndin sé önnur og fólkið hér sé
sérstaklega hlýlegt. Þau hafa dvalið
hér að vetri tilog fannst mikið koma
til himnadýrðarinnar á gamlárs-
kvöld, „ég held ég hafi aldrei séð
neitt jafntilkomumikið,“ segir Rol-
and Vamos.
Kynntust í Juilliard og hafa
leikið saman síðan
Vamos hjónin kynntust þegar þau
voru við nám í Juilliard-skólanum í
New York. Bæði hafa þau átt giftu-
ríkan feril sem hljóðfæraleikarar;
Roland hefur spilað með fjölda
þekktra hljómsveita og Almita kom-
ið fram sem einleikari með hljóm-
sveitum vítt um heiminn og er marg-
verðlaunuð fyrir leik sinn; þau hafa
tekið þátt í kammertónlist af ýmsu
tagi en saman hafa þau leikið í Ant-
ioch-strengjakvartettinum. Roland
Vamos hefur einnig komið fram sem
hljómsveitarstjóri og hefur meðal
annars stjórnað Sinfóníuhljómsveit
Íslands. Í seinni tíð hafa þau snúið
sér í æ ríkari mæli að kennslu og
hefur ferill þeirra ekki síður
blómstrað í þeirri grein. Þau kenna
gjarnan saman og meðal nemenda
þeirra eru fiðluleikarar sem hafa
unnið til bæði gull- og silfurverð-
launa á alþjóðlegum vettvangi, með-
al annars í Tsjaíkovskíjkeppninni,
Menuhin-keppninni, Paganini-
keppninni og Kreisler-keppninni svo
aðeins nokkrar þeirra frægustu séu
nefndar. Þeim hefur hlotnast viður-
kenning af ýmsu tagi fyrir kennslu-
störf og meðal annars hlotið verð-
launin „Kennari ársins“ frá banda-
ríska menntamálaráðuneytinu.
Mikilvægt að nemendunum
líði vel í tónlistinni
En vers vegna vilja Vamos-hjónin
frekar kenna en að einbeita sér að
frama á tónleikapallinum. Almita
verður fyrri til að svara þessu:
„Maður getur ekki gert meir en svo
og svo mikið af því að halda tónleika.
Ég lærði hjá mjög góðum kennurum
og mér finnst það skylda mín að
miðla þeirri þekkingu áfram til
næstu kynslóðar og halda hefðinni
lifandi.“ Roland Vamos tekur undir
þetta en bætir því við að fiðlukennsl-
an sé miklu meira en það að kenna
fólki að spila á fiðlu. „Það að kenna
fólki að spila fallega er bara grunn-
urinn. Það er mikilvægt að tengjast
nemendum sínum sem fiðluleikari,
hvetja þá og fylla andagift. Það er
mikilvægt að nemendunum líði vel í
tónlistinni og að þeim líði vel með
sjálfa sig. Þetta er því líka spurning
um sálfræði. Nemendur okkar búa
gjarnan hjá okkur og þar skapast lít-
ið og áhugavert fiðlusamfélag. Það
er ekki þar með sagt að allir nem-
endur okkar vilji tengjast okkur per-
sónulega. Sumir koma bara til að
læra og við heyrum aldrei frá þeim
meir. Aðrir bindast okkur tryggum
böndum og þegar þeir eru orðnir
fleygir verða þeir kollegar okkar og
geta líka miðlað okkur af sinni
reynslu,“ segir Roland Vamos. Alm-
ita segir að kennslustíll hafi breyst í
áranna rás. „Hér á árum áður voru
kennarar gjarnan strangir. Þá var
litið þannig á málin að verið væri að
herða nemandann fyrir þann harða
heim tónlistarinnar sem biði hans.
Okkar viðhorf til kennslunnar er
mjúkt. Það er nauðsynlegt að nem-
andinn öðlist vellíðan, sjálfsöryggi
og sjálfsvirðingu í fiðluleiknum, og
það teljum við grunninn að því að
hann geti tekist á við það sem á eftir
kemur. Ég er ekki að segja að hin
aðferðin sé röng en svona viljum við
gera þetta.“ Á Björtum sumarnótt-
um í Hveragerði leika Vamos-hjónin
með Íslendingunum í kammertónlist
af ýmsu tagi, meðal annars í Sil-
ungakvintettinum eftir Schubert,
sem Almita segist hafa mikið dálæti
á, og í Píanókvintett eftir Cesar
Franck.
Roland og
Almita Vamos
meðal gesta
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Gunnar Kvaran, Peter Máté, Selma Guðmundsdóttir, Jóhann Friðgeir Valdimarsson, Guðný Guðmundsdóttir,
Almita Vamos, Jörg Sondermann og Roland Vamos. Á myndina vantar Hávarð Tryggvason.
Tónlistarhátíðin Bjartar sumarnætur haldin í Hveragerði um helgina
MESSÍANA Tómasdóttir sýnir
þessa dagana verk sín í Sverrissal
og Apóteki Hafnarborgar. Hún er
án efa mörgum ekki síður kunn fyr-
ir búninga- og leikmyndahönnun
sína og vefast þessir þættir listar
hennar inn í sýninguna sem ber
heitið Selló. En með heitinu vill
listakonan, að því er segir í sýning-
arskrá, vísa „til hinna gegnsæju og
launhelgu tóna sellósins“.
Sýning Messíönu er vel skipulögð
og nær hún þar að tefla saman
tveimur ólíkum sýningum á
skemmtilegan hátt með aðstoð
sellóverksins Hljóðverkið 3/7, en
verkið ómar jafnt um sýninguna
Selló í Sverrissal, þar sem skúlptúr-
um úr plexigleri hefur verið komið
fyrir, sem og í Apótekinu, sem er
prýtt búningum, grímum og mynd-
um úr barnaóperunni Skuggaleik-
hús Ófelíu sem frumsýnd verður í
Íslensku óperunni nú í haust.
Það er plexigler, líkt og áður
sagði, sem ræður ríkjum í Sverr-
issal og nálgast listakonan þennan
efnivið sinn á ýmsan máta. Sum
verkanna eru hefðbundin ásýndar
og minna mest á steindar glermynd-
ir á meðan leikur með form og rými
er meira áberandi í öðrum – plexi-
glerplötur liggja þannig ýmist á
gólfinu líkt og dregill, þær sveigjast
í bogadregnum renningum sem
hanga niður úr loftinu, eða þær eru
látnar standa í beinni röð upp við
vegg með aðstoð járnrörs.
Blár litur er ríkjandi í verkum
Messíönu í Sverrissal og við fyrstu
sýn getur hann framkallað þá
blekkingu að glerið hafi verið mál-
að. Nánari athugun sýnir japan-
pappír hins vegar sem hinn raun-
verulega efnivið listakonunnar.
Pappírinn, sem er í mismunandi lit-
um bláum tónum, hefur verið
klipptur og skorinn víðast hvar í
bogadregna og möndlulaga renn-
inga sem síðan hefur verið komið
fyrir milli laga plexiglersins.
Verk nr. 1 er þannig samsett úr
tíu plexiglerplötum sem liggja hver
ofan á annarri við inngang Sverris-
salar og minna þannig nokkuð á
dregil sem vísar sýningargestum
inn í salinn. Pappírsrenningunum
hefur síðan verið komið fyrir milli
platnanna, þeir sem eru fjærst inn-
ganginum liggja næst gólfi og fær-
ast svo smám saman nær og nær yf-
irborði verksins. Fyrir vikið skapast
nokkur dýpt í verkinu sem dofnandi
styrkur bláa litarins með aukinni
nálægð við gólfflötinn eykur enn
frekar á.
Í verki nr. 2 leitar Messíana að
hefðbundnari fyrirmyndum, hér
hanga ferhyrndar plexiglerplötur
hlið við hlið við einn af veggjum sýn-
ingarsalarins, lýsing bak við mynd-
irnar veitir þeim yfirbragð steindra
glermynda sem abstrakt form boga-
dreginna lína og möndlulaga kjarna
á bláum fleti eiga einnig sinn þátt í
að veita. Myndirnar hleypa auk þess
birtu í gegnum sig á svipaðan hátt
og steindur glergluggi, séð utan frá
virkar myndin dökk á meðan hún
virðist ljós og öllu gagnsærri séð
innan frá.
Í verki nr. 6, sem að öðrum ólöst-
uðum, er eitt sterkasta verk sýning-
arinnar, leikur Messíana sér
skemmtilega með myndform
steindra glermynda. Ferhyrndar
plötur hanga fyrir glugga Sverris-
salar, en hér eru plexiglerplöturnar
hins vegar staðsettar með dágóðu
millibili, hver fyrir aftan aðra, og
færir rýmisnotkun verksins það
þannig nær eiginleikum óhefð-
bundnari glerskúlptúra á borð við
verk nr. 1 og 7.
Öll verk Messíönu byggjast á ab-
strakt formmyndun og nýtir lista-
konan sér það jafnt í hefðbundnum
sem og óhefðbundnari verkum sín-
um. Þessi formmyndun læðist einn-
ig inn í myndir hennar í Apótekinu –
frummyndir að bakmyndum óperu-
sýningarinnar – sem heiti á borð við
Nafnið mitt er Fjólufeykir og Leik-
húsdraumar ná að senda ímyndun-
arafl áhorfenda á flug.
Verk hennar eiga það þá enn
fremur sameiginlegt að við gerð
þeirra hefur verið tekið mikið tillit
til umhverfisins. Plexiglerskúlptúr-
arnir sóma sér þannig einkar vel í
Sverrissal og þó brúður og grímur
Skuggaleikhúss Ófelíu kunni e.t.v.
ekki alveg jafn vel við sig í Apótek-
inu þá ná sellótónar hljóðverksins
að draga úr sérkennileika aðstæðn-
anna.
Hljóðverkið 3/7, sellóverk í í
þremur hlutum, sem flutt er í mis-
munandi útgáfum af Stefáni Erni
Arnarsyni, á þá einnig sinn þátt í að
móta andrúmsloft og umhverfi
plexiglerskúlptúranna. Tónar þess
vekja óneitanlega vissa lotningu
með sýningargestum sem fyrir vikið
virða verkin fyrir sér á annan hátt.
Á sama hátt nær sellóverkið að auka
á leikrænt yfirbragð sýningarinnar
í Apótekinu. Brúður, búningar og
myndir Skuggaleikhússins öðlast
við það aukið líf og myndir Mess-
íönu, einfaldar klippimyndir sem
byggðar eru á þríhyrningsforminu í
sterkum og líflegum litum, öðlast
fyrir vikið sterkari tengsl við bún-
inga og brúður og er ekki laust við
að saga Skuggaleikhúss Ófelíu lifni
við. Listamaðurinn er heldur enginn
nýgræðingur í málefnum leikhúss-
ins og má í raun segja að með verk-
unum í Hafnarborg hafi hún náð að
setja upp sína eigin leiksýningu.
Launhelgir tónar sellósins
MYNDLIST
H a f n a r b o r g
Sýningin er opin alla daga nema
þriðjudaga frá kl.11–17. Henni
lýkur 3. júní.
SELLÓ – MESSÍANA
TÓMASDÓTTIR
Anna Sigríður Einarsdótt ir
Morgunblaðið/Sigurður Jökull
Verk nr. 4 á sýningu Messíönu Tómasdóttur í Sverrissal Hafnarborgar.