Morgunblaðið - 20.09.2001, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
PASTAVÉL
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
RIFJÁRN
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
PASTAPOTTAR
Rifjárn
fyrir
parmesan,
hnetur,
súkkulaði
o.fl.
Verð 1.495
Verð 4.995
4.5l og 7l, 18/10 stál
Verð frá 7.900
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
„ÞÁGUFALLSSÝKI“ svokölluð
hefur aukist síðastliðin 19 ár meðal
11 ára barna og er hún mun algeng-
ari meðal drengja en stúlkna. Þetta
kemur fram í BA-ritgerð Björns
Gíslasonar, sem lögð var fram við
Háskóla Íslands í vor.
Björn útskrifaðist með BA-próf í
íslensku frá heimspekideild Há-
skóla Íslands síðastliðið vor. Loka-
verkefni Björns fólst í rannsókn á
tíðni „þágufallssýki“ og „nefnifalls-
sýki“ meðal ellefu ára barna í
Reykjavík og birti hann niðurstöð-
urnar í BA-ritgerð sinni, er nefnist
Að verjast föllum: Um þágufalls-
sýki og nefnifallssýki. Kveikjan að
verkefninu var, að sögn Björns,
rannsókn, sem Ásta Svavarsdóttir
gerði fyrir 19 árum á þágufallssýki
meðal 11 ára gamalla barna. Ásta
gerði rannsókn í 11 skólum út um
allt land og kom um þriðjungur
barnanna úr Reykjavík. Datt Birni í
hug að áhugavert gæti verið að
gera nýja rannsókn og sjá hvort
breyting hefði orðið á tíðni þágu-
fallssýki hjá þessum aldurshópi.
Könnun hans er þó ekki að fullu
sambærileg við rannsókn Ástu, því
að úrtak Björns var einskorðað við
fimm skóla á höfuðborgarsvæðinu.
Þrátt fyrir það var það fjölmennara
en hið fyrra, eða 232 börn á móti
202 fyrir 19 árum.
Er baráttan gegn
þágufallinu vonlaus?
Rannsókn Björns beindist aðal-
lega að notkun tíu algengra sagna
og sagnarsambanda sem tilhneig-
ing er til að nota þágufall með. Sjö
þeirra lágu til grundvallar eldri
rannsókninni. Björn lagði fram
skriflega könnun í fimm grunnskól-
um í Reykjavík en eldri könnunin
var einnig skrifleg. „Ég reyndi að
fela það sem ég var í rauninni að
kanna,“ segir hann. Björn setti
könnunina upp eins og málfræðiæf-
ingu. Gefnar voru setningar með
umsögn, sem tekur með sér þágu-
fall, og kvenmannsnafn í sviga. Síð-
an áttu börnin að setja persónu-
fornafnið hún í viðeigandi falli í stað
nafnsins sem frumlag setningarinn-
ar. „Þá gat ég séð hvaða fall þau
notuðu með hvaða sögn.“ Björn
segir að vera megi að þágufallssýk-
in komi afdráttarlausar fram í
skriflegri könnun, þar sem þátttak-
endur hafa tíma til að hugsa sig um,
en hún sé samt fyrst og fremst tal-
málsfyrirbrigði og það verði að hafa
í huga þegar niðurstöður hennar
séu metnar. En þrátt fyrir að könn-
unin væri skrifleg, kom fram tölu-
vert hátt hlutfall þágufallssýki
meðal barnanna. Höfðu börnin sér-
lega ríka tilhneigingu til að nota
þágufall með þremur sögnum, sem
skulu standa með frumlagi í þolfalli.
Það voru sagnirnar kitla, svima og
vanta. 54% notuðu þágufall með
kitla, 53% með svima og 50% með
vanta.
Birni fundust niðurstöðurnar
varðandi sagnirnar vanta, langa og
sagnarsambandið hlakka til afar at-
hygliverðar í ljósi þess, að sérstök
áhersla hafi verið lögð á það í skól-
um að kenna rétta notkun þessara
sagna og notkun þágufalls með
þeim sé undantekningarlaust kennt
sem rangt mál. Engu að síður noti
helmingur barnanna þágufall með
vanta, 33% með langa og 35% noti
þágufall með hlakka til. „Kennslan
virðist ekki skila sér að þessu leyti.
Það er a.m.k. ekki merkjanlegt í
þessum niðurstöðum,“ segir Björn.
Því til stuðnings að baráttan gegn
þágufallssýkinni hafi ekki borið ár-
angur bendir hann á að samanburð-
ur niðurstaðna sinna og Ástu Svav-
arsdóttur frá því fyrir 19 árum sýni
að í öllum sjö tilvikum, sem sameig-
inleg voru báðum rannsóknunum,
aukist þágufallssýkin eða standi í
stað en minnki hvergi.
„Sýkin“ mismikil eftir sögnum
Þágufallssýkin er mismunandi
mikil eftir sögnum. Þannig kemur
hún síst fram með sögninni gruna,
eða í 24% tilvika en helst með sögn-
inni kitla, eða í 54% tilvika. Björn
bendir á, að þær þrjár sagnir og
sagnarsambönd, sem oftast er
minnst á í baráttunni við þágufalls-
sýki, vanta, langa og hlakka til, sýni
ekki sams konar breytingar hvað
varðar þágufallssýki á milli rann-
sóknanna. Þágufallssýki hafi aukist
með hlakka til og vanta en hún
standi í stað með langa. Nefnir
hann sem hugsanlega skýringu á
þessum mun, að sögnin langa sé
meira notuð í daglegu tali og því sé
oftar hamrað á því við börn að þau
eigi að segja mig langar en ekki
mér langar.
Strákar þágufallssjúkari
Sláandi er, að einungis fimm
krakkar, eða 2,2% af heildarfjöld-
anum, voru algjörlega lausir við
þágufallssýki, og voru þeir allir
stúlkur. Það kemur heim og saman
við það, að þágufallssýkin er, hvað
flestar sagnirnar varðar, mun al-
gengari meðal strákanna. Þó eru
kynin nokkurn veginn jafn þágu-
fallssjúk er kemur að þeim sögnum,
sem hafa hæsta tíðni þágufalls-
frumlags í heildarniðurstöðunum.
Mestur er munurinn á milli kynja í
sögnunum verkja, dreyma, langa og
gruna. Nota 53% drengja þágufalls-
frumlag með sögninni dreyma en
25% stúlknanna. Af þessum sögn-
um var kynjamunurinn minnstur í
sögninni langa en þó það mikill, að
42% drengjanna notuðu þágufall en
aðeins 23% stúlknanna. Björn
kemst því að þeirri niðurstöðu að
drengir séu tvímælalaust þágufalls-
sjúkari en stúlkur.
„Nefnifallssýki“ einnig til
Auk þágufallssýki kannaði Björn
nokkuð, hvers tilvist væntanlega fá-
ir eru sér meðvitaðir um en það er
„nefnifallssýki“. Björn kannaði
notkun nefnifalls með sögnunum
hvolfa, ljúka, seinka og sagnarsam-
bandinu reka á land, þar sem nota
skal þágufall eða þolfall. Þannig
notuðu 45% barnanna nefnifall með
reka á land, 35% með sögninni
ljúka, 11% með seinka og 40%
barnanna notuðu nefnifall með
sögninni hvolfa. Munurinn á kynj-
um er ekki eins áberandi hér og í
þágufallssýkinni og með einni sögn-
inni voru stúlkur gjarnari á að nota
nefnifall en drengirnir. Munurinn
er hvergi meiri en 4-6%; sýnir
nefnifallssýki því „ekki eins skýra
fylgni við kyn eins og þágufallssýk-
in“.
Jafnvel þótt úrtak hinnar eldri
könnunar og þessarar sé ekki fylli-
lega sambærilegt, bendir allt til
þess, að þágufallssýki hafi aukist
meðal 11 ára barna, eða – svo notað
sé orðalag Björns – „að þolfallið sé
að veikjast og þágufallið sé að
sækja á sem frumlagsfall“.
„Að verjast föllum“
„Þágufallssýki“ virðist sækja á meðal skólabarna


 
 
 
  


 
 
 
 






 
 




  


 

 



  





  



 UM 4.000 urriðar veiddust í Laxá í
Mývatnssveit og þótti mjög gott.
Undir lokin var þó farið að róast
nokkuð, enda var þá mikið slý í
ánni. Þarna er aðeins veitt á flugu
og margir veiðimenn sleppa flest-
um eða öllum fiskum sínum án
þess að þeim sé það lögboðið.
Óvenjumargir átta til tæplega tíu
punda fiskar veiddust, a.m.k. tug-
ur, flestir í Geirastaðaskurði, en
þó mikið væri um vænan urriða
var það mál manna að frekar lítið
væri af „millistórum“, eða 5-7
punda fiskum. Mjög mikið var af
2-4 punda fiski.
Eins og gefur að skilja kennir
margra grasa í flugulistanum í
veiðiskýrslunum, en yfir höfuð
virðast púpur, aðallega með kúlu-
haus, hafa leyst straumflugur af
hólmi. Það eru ekki ýkja mörg ár
síðan menn með mönnum notuðu
nær eingöngu straumflugurnar og
þeir voru álitnir eitthvað sérvitrir
sem beittu púpum. Nú er öldin
önnur. Af púpum sem gáfu vel má
nefna Peacock, Watsons Fancy,
Mobutu og fleiri.
Tölur úr ýmsum áttum
Enn seytla inn tölur héðan og
þaðan, sumar þeirra óstaðfestar
lokatölur. Staðfestar verða þær
ekki fyrr en Veiðimálastofnun hef-
ur unnið úr veiðibókum síðla vetr-
ar.
Laxá í Kjós átti alveg þokka-
legan sprett í lokin og fór yfir
fjögurra stafa töluna. Var í vertíð-
arlok með um 1.030 laxa sem er
nánast sama tala og í fyrra. Það er
afar gott í Kjósinni því skilyrði til
veiða hafa sjaldan verið jafn lang-
varandi léleg og síðasta sumar.
Auk þessara rúmlega þúsund laxa
veiddust fleiri hundruð sjóbirtinga
og voru mjög margir þeirra frá 4
og upp í 10 pund.
Lokatala úr Haukadalsá er um
580 laxar sem er miklu betra en í
fyrra, en þá veiddust 348 laxar.
Laxá í Dölum er einnig miklu betri
en í fyrra og var komin í tæplega
900 laxa í vikunni, en allt síðasta
sumar gaf áin 602 stykki. Þá er
Laxá í Leirársveit komin yfir 900
laxa.
Nýjungar í hnýtingum
Verslunin Útivist og veiði/Litla
flugan hóf nýlega innflutning á
tækjum og efni til hnýtingar frá
fyrirtækinu Fly Company og dag-
ana 2.-4. nóvember nk. verða tveir
sérfræðingar á vegum fyrirtæk-
isins, Morten Valeur og Henrik
Andersen, með hnýtingarnám-
skeið í versluninni. Þetta verða
þrjú þriggja klukkustunda nám-
skeið og kenna þeir ýmsar nýj-
ungar í hnýtingum, ekki síst hnýt-
ingu túpuflugna. Þetta eru þannig
námskeið að þau henta bæði byrj-
endum og lengra komnum.
Endaði vel í Mývatnssveit
Morgunblaðið/Arnaldur
Menn eru enn að draga vænar bleikjur úr Soginu og þetta ferlíki veidd-
ist fyrir landi Ásgarðs í sumar, 5,5 punda hængur.
ERU
ÞEIR AÐ
FÁ’ANN?
JÓNMUNDUR Guðmarsson, forseti
bæjarstjórnar Seltjarnarness, hefur
ákveðið að gefa kost á sér í fyrsta sæti
í prófkjöri Sjálf-
stæðisfélagsins á
Seltjarnarnesi
hinn 3. nóvember
nk. sem efnt er til
vegna sveitar-
stjórnakosninga á
vori komanda.
Jónmundur hefur
verið bæjar-
fulltrúi sjálfstæð-
ismanna í bæjar-
stjórn
Seltjarnarness frá árinu 1998 og er
jafnframt formaður skólanefndar
bæjarins. „Ég hef fundið fyrir mikl-
um og ört vaxandi stuðningi á síðustu
misserum og tók ákvörðun um fram-
boð í samráði við stuðningsmannahóp
minn í fyrrakvöld. Með framboði
hyggst ég leita eftir umboði flokks-
bundins sjálfstæðisfólks og kjósenda
Sjálfstæðisflokksins á Seltjarnarnesi
til að leiða lista okkar í kosningunum í
vor og Sjálfstæðisflokkinn í bæjar-
stjórn á næsta kjörtímabili,“ segir
hann. „Ég telst líklega til innfæddra
Seltirninga og ég ber hag bæjar-
félagsins mjög fyrir brjósti. Ég lít á
starf bæjarfulltrúa sem þjónustustarf
við alla íbúa Seltjarnarness og hef
starfað í þeim anda.“
Jónmundur er 33 ára og starfar
sem fjárfestingarstjóri hjá Íslenska-
hugbúnaðarsjóðnum hf. Hann lauk
stúdentsprófi frá MR 1988, BA-prófi í
heimspeki og stjórnmálafræði frá HÍ
1992 og meistaragráðu í alþjóða-
stjórnmálum frá Oxford-háskóla
1994. Hann er kvæntur Margréti
Gísladóttur og eiga þau fjögur börn.
Gefur kost
á sér í
fyrsta sætið
Jónmundur
Guðmarsson