Morgunblaðið - 20.09.2001, Page 52

FÓLK Í FRÉTTUM
52 FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
VIÐ aldamótin eru fyrstu hundrað
ár kvikmyndagerðar að baki, og
rúmlega það. Tæknibyltingarnar ör-
ar og margvíslegar, annað er í svip-
uðum farvegi. Eilíf leit að hæfi-
leikafólki á öllum sviðum, kröftum
sem eru þess megnugir að laða al-
menning inní kvikmyndahúsin, sem
enn blómstra og breytast í takt við
tíðarandann og hafa staðið af sér
harðar atlögur. Oft spáð dauða, ekki
síst er sjónvarpið naut mestra vin-
sælda uppúr miðri öldinni. Nú
styrkja þessir miðlar hvor annan,
enda mikið til í eigu sömu aðila.
Eilíf áhætta
Eins og við aldamótin 1900 er
kvikmyndaframleiðslan nákvæm-
lega jafn tvísýn. Enginn veit neitt
fyrr en viðbrögð hins almenna bíó-
gests eru komin í ljós að lokinni
frumsýningu. Það er einmitt þessi
magnaða áhætta sem laðar og lokk-
ar til sín litríka fjármálamenn. Í
þessum geira geta menn orðið vell-
auðugir á svipstundu og ríkidæmið
getur auðveldlega brunnið upp til
agna á einni nóttu. Frægðin er söm
við sig, engin dægurstjarna kemst í
nánd við glysið, glauminn og töfra-
ljómann sem umlykur kvikmynda-
stjörnurnar. Hún er einnig jafnfall-
völt og fyrr. Launin? Þau gerast
ekki betri – á meðan allt leikur í
lyndi.
Hollywood náði fljótt tangarhaldi
á kvikmyndaiðnaði og dreifingu og á
því verða litlar breytingar næstu
áratugina. Í háborg kvikmyndanna
er fjármagnið og hæfileikarnir sam-
ankomnir, á Hollywood er stefnan
sett. Hinsvegar er eignarhaldið að
breytast, bæði evrópsk og japönsk
fyrirtæki hafa fjárfest í gömlu,
grónu risaveldunum á Kyrrahafs-
ströndinni. Ef þú getur ekki sigrað
keppinautinn, þá er að draga upp
veskið.
Þrátt fyrir misjafnt gengi er eng-
an bilbug að finna á risunum sex. Á
síðasta áratug eyddu Fox Inc., Walt
Disney Co., Warner Bros, Para-
mount Pictures, Universal og Sony
Pictures (Columbia), einum milljarði
Bandaríkjadala í að breyta kvik-
myndaverunum í hátæknimyndver
framtíðarinnar. Slík bylting hefur
ekki átt sér stað síðan hljóðið hélt
innreið sína um 1930. Nýi dverg-
risinn, SKG DreamWorks, er í bull-
andi uppgangi og gömlu stórveldin,
MGM og UA (sem sameinuðust á ní-
unda áratugnum), sjá fram á end-
urnýjun lífdaga. Með hjálp James
Bond, Hannibals Lecter, o.fl. öð-
linga.
Uppsveifla óháðra
Frá því um miðja 20. öldina hefur
hlutur óháðra og sjálfstæðra kvik-
myndaframleiðenda verið misjafn-
lega veigamikill. Verðmiðinn á kvik-
myndum fer ört hækkandi. Menn
svitnuðu yfir 10 milljóna dala kostn-
aði Kleópötru (’63), styttra er síðan
iðnaðinum blöskruðu 40 milljónirnar
sem eytt var í Bonfire of the Van-
ities (’90), að ógleymdun 200 millj-
ónunum sem fóru í að sjósetja Tit-
anic (’97). Enn hleður snjóboltinn
utan á sig því að sumarmyndin Pearl
Harbor er sögð hafa kostað 250
milljónir og ríflega það. Því renna
menn hýru auga til óháðrar fram-
leiðslu, líkt og The Blair Witch Proj-
ect (’99), sem tók inn á þriðja hundr-
að milljónir, en kostaði litla þrjátíu
þúsund dali.
Einn af minni framleiðslurisum
Hollywood, Miramax, óx og dafnaði
á dreifingu og framleiðslu óháðra
smámynda. Meðal mynda þess er
The English Patient (’97), sem mok-
aði inn fé og vann til níu Ósk-
arsverðlauna, m.a. sem besta mynd-
in. sex, lies and videotape (’89),
fyrsta mynd Stevens Soderberghs,
vann Gullpálmann á Cannes.
Upphaf slíkra mynda má rekja til
sjötta áratugarins þegar dreifing-
arrisarnir voru neyddir með laga-
setningu til að selja kvikmyndahúsa-
hringi sína. Um leið opnaðist
möguleiki lítilla og listrænna kvik-
myndaframleiðenda á að fá inni með
smámyndir sínar. Uppúr þessum
jarðvegi spratt óháð kvikmynda-
gerð, og menn einsog Jonas Mekas
og John Cassavetes, síðar Jims Jar-
musch, Hals Hartley, Johns Sayles,
Spikes Lee, Quentins Tarantino og
Pauls Thomas Anderson.
Við aldamótin 2000 er óháða kvik-
myndagerðin orðin snar þáttur í
kvikmyndaflórunni, ómissandi
krydd í tilveruna. Því til sönnunar er
Sundance-kvikmyndahátíðin og
óháðir armar kvikmyndarisanna,
líkt og Miramax hjá Disney, Sony
Classic Pictures og Searchlight hjá
Fox.
Á heimaslóðum
Þegar komið er fram á árið 1996
er nokkurt jafnvægi komið á ís-
lenska kvikmyndagerð, titlarnir 3–4
á ári. Agnes, leikstýrð af Agli
Edvardssyni, byggir að nokkru á
sakamáli tengdu síðustu aftöku á Ís-
landi, en kemur spánskt fyrir sjónir.
Draumadísir (’96) Ásdísar Thorodd-
sen, endaslepp gamanmynd úr lífi
ungra borgardætra. Djöflaeyjan
(’96), er kolsvört gamanmynd eftir
Friðrik Þór Friðriksson, byggð á
vinsælum bókum Einars Kárasonar
um láglífið í braggahverfum borg-
arinnar. Blossi (’97), önnur mynd
Júlíusar Kemp, er tómlátleg vega-
mynd um martraðarkenndan flótta
ungmenna undan örlögum sínum.
María (’97) er lengst af vel gerð og
leikin sútarsaga um hálfgleymdan
kafla í Íslandssögunni; þýsku stúlk-
urnar sem leituðu framtíðar hér
norður í höfum á flótta frá bruna-
rústum heimalandsins að loknu
seinna stríði. Fer vel af stað en höf-
undurinn, Einar Heimisson, ætlar
sér um of. Perlur og svín (’97) Ósk-
ars Jónassonar er ráðvillt og furðu
ófyndin gamanmynd. Stikkfrí (’97),
barnamynd eftir Ara Kristinsson,
tekur á upplausninni í nútímafjöl-
skyldumynd landans, sem harðast
bitnar á smáfólkinu. Ungu leik-
ararnir eftirminnilega góðir. 1998
heilsar með smákrimmanum Spor-
laust, eftir Hilmar Oddsson. Glomp-
ótt morðgáta sem reynir án árang-
urs að taka sig alvarlega. Töfrarnir í
Dansi (’98) Heinesen týnast mikið til
í kvikmyndagerð Ágústs Guðmunds-
sonar. Ungfrúin góða og húsið (’99),
er á hinn bóginn einkar vel heppnuð
kvikmyndagerð smásögu eftir Hall-
dór Laxness, nosturslega skrifuð og
leikstýrt af Guðnýju Halldórsdóttur
og vel leikin af Tinnu Gunnlaugs-
dóttur, Ragnhildi Gísladóttur og
Norðmanninum Birni Floberg. Síð-
asta myndin af árgangi ’99 er mið-
aldadramað Myrkrahöfðinginn, eftir
Hrafn Gunnlaugsson. Byggt á dökk-
um kafla í sögunni, galdrabrennum
og -ofsóknun á 17. öld. Kjarnmikið
umfjöllunarefni en stefnulaus efn-
istök í mögnuðum ramma.
Öldinni lýkur með flugeldasýn-
ingu; í hópi frumsýninga ársins 2000
er ein sú besta frá upphafi, Englar
alheimsins, eftir Friðrik Þór. Hand-
ritið eftir Einar Má Guðmundsson,
byggt á verðlaunasögu hans um
hörmungar geðsýkinnar. Trúverðug
og frábærlega gerð í alla staði. 101
Reykjavík er bráðfyndin og skyn-
samleg kvikmyndagerð Baltasars
Kormáks á vinsælli bók Hallgríms
Helgasonar, um næturlíf í borginni
og dulítið afbrigðilegt heimilislíf í
Þingholtunum. Róbert Douglas
kveður sér og hljóðs. Íslenski
draumurinn er jarðbundinn og lúnk-
inn þjóðfélagsfarsi. Handritið bita-
stætt og leikurinn góður. Óvæntur
smellur.
Vonir og væntingar
í Vesturálfu
Þeir eru allir að gera það gott:
Martin Scorsese gengur fram af
flestum með ofurofbeldi í Casino
(’96), þar sem kynbomban Sharon
Stone kemst hvað næst því að sýna
leik. John Sayles, sá frábæri, óháði
kvikmyndagerðarmaður, kemur
með lýtalausa Lone Star (’96) og
Coen-bræður galdra listaverkið
Fargo (’96) fram á tjaldið af snævi
þaktri sléttunni í Minnesota. Svo
meinfyndin og frumleg að hægt er
að horfa á hana aftur og aftur. Lítið
hefur heyrst af Milos Forman, uns
hann sprettur fram á sviðið með
perluna The People vs Larry Flynt
(’96), hæðna þjóðfélagsádeilu um
klámkónginn Flynt og Hustler-
veldið.
VIÐ ALDAHVÖRF
Bíóöldin1996–2001
eftir Sæbjörn Valdimarsson
Titanic gerði stjörnur
myndarinnar, Kate
Winslet, Leonardo Di-
Caprio og James
Cameron að konung-
um (og drottningu)
veraldar.
SHAKESPEARE hefur sjaldan
verið vinsælli hjá kvikmynda-
gerðarmönnum en á tíunda ára-
tugnum, enda tiltölulega ódýr
viðureignar og jafnan von á
verðlaunum. Laurence Fish-
burne leikur márann frá Feneyj-
um í nýrri útgáfu Óþelló, undir
stjórn Olivers Parkers. Kenneth
Branagh gerir tvær, lofsungnar
kvikmyndagerðir, Hinrik V. (’90),
og Ys og þys útaf engu (’93).
Báðar fá mjög góða aðsókn og
dóma. Uppfærsla hans á Haml-
et (’96) er af flestum talin mun
síðri og standa útgáfu Francos
Zeffirelli frá ’91 nokkuð að baki
þrátt fyrir að Mel Gibson (af öll-
um mönnum) fari með vanda-
samt hlutverk Danaprinsins.
Nútímalegar gerðir Ríkharðs III.
(’95), í umsjá Richards Loncr-
aine, með stórleikaranum Ian
McKellen, og Williams Shake-
speare’s Romeo + Juliet (’96),
unnin af Baz Luhrman, Ástralan-
um snjalla, eru rífandi góðar.
Shakespear in Love er skáld-
skapur um snillinginn, vinsæll,
verðlaunaður hégómi.
KLASSÍKIN
ELDIST ALDREI


 














 




  


 


  




 !"#!$% &'$% &(


 % &&% '% % () 

&% %  &*% '% % ()
*% %  &)% '% % () 
+% %  *,% '% % (-
.% %  /% % % () 

/% %  -% % % ()
-% %  (*% % % ()
0% %  (+% % % (-
1'    % (."()          %   % (,"()  
KRISTNIHALD UNDIR JÖKLI
e. Halldór Laxness
í leikgerð Sveins Einarssonar
FRUMSÝNING Fö 28. sept kl. 20 - UPPSELT
2. sýn su 30. sept. kl. 20 - ÖRFÁ SÆTI LAUS
3. sýn fim 4. okt kl. 20 - ÖRFÁ SÆTI LAUS
4. sýn fö 5. okt. kl. 20 - NOKKUR SÆTI
5. sýn lau 13. okt kl. 20 - NOKKUR SÆTI
MEÐ VÍFIÐ Í LÚKUNUM e. Ray Cooney
Lau 22. sept. kl. 20 - NOKKUR SÆTI
Lau 29. sept. kl. 20 - NOKKURSÆTI
Lau 6. okt, kl. 20 - LAUS SÆTI
Fö 12. okt. kl. 20 - LAUS SÆTI
PÍKUSÖGUR e. Eva Ensler
Í kvöld kl. 20 - UPPSELT
Lau 22. sept kl. 20 - ÖRFÁ SÆTI
Fi 27. sept kl. 20 - NOKKUR SÆTI
Lau 29. sept kl. 20 - ÖRFÁ SÆTI
Su 30. sept kl. 20 - LAUS SÆTI
Fi 4. okt kl. 20 - UPPSELT
Fö. 5. okt kl. 20 - NOKKUR SÆTI
Lau 6. okt kl. 20 - NOKKUR SÆTI
ÖNDVEGISKONUR e. Werner Schwab
Lau 22. sept kl. 20 - NOKKUR SÆTI
Lau 29. sept kl. 20 - LAUS SÆTI
Lau 6. okt. kl. 20 - LAUS SÆTI
Fim11. okt. kl. 20 - LAUS SÆTI
Fö 12. okt. 20 - LAUS SÆTI
ATH. AÐEINS ÞESSAR SÝNINGAR
Stóra svið
Litla svið
3. hæðin
Miðasala: 568 8000
Miðasalan er opin kl. 13-18 og fram að sýningu
sýningardaga. Sími miðasölu opnar kl. 10 virka daga.
Fax 5680383 midasala@borgarleikhus.is
Munið áskriftarkortin,
leiksýningar og ýmis
fríðindi að auki.
VERTU MEÐ Í VETUR!!!
IRO Á ÍSLANDI, Loftkastalinn, kl. 20.
Frumsýn. fös. 21/9 uppselt, lau. 22/9, sun.
23/9. Aðeins þessar sýningar.
RÚM FYRIR EINN, Iðnó, kl. 12. Súpa og
brauð innifalið — fös. 28/9.
Miðasala fyrir sýningar í Loftkastalanum
og Iðnó er í síma 552 3000, virka daga kl.
10-16, um helgar frá kl. 16 og fram að sýn-
ingu. Opið er í Loftkastalanum samkvæmt
fyrrgreindum tíma og í Iðnó kl. 12-16 á
föstudögum.

      

  
      
!"# #$%"&
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ sími 551 1200

 









 
!"# $
 % &(2) '((&
)*% &)2) +,&-)
'& % *,2) +,&-)
'&.
/0!"01 2 !0 0! 00 $34
%5!

%567%8
3% &&2) +,&-)
'& % &*2) +,&-)
'&* % &02) %99'
&-)
'&.





: :11   ! 02 ;<<
=
47
4)>
'&?%%89@+)4..&
(.'((&
)* % &(2) % &-2)%
A?B%8C4 5 ! 
?&%8C6!  6  7  
D%)&
'&ED%C  6! 
9F%48>G%%8
C89 : 
9&EDC5! ; 

9

C3! 7  <  = 7  
 >
?   ; $ 7  


 




"  
1
@4:
% &(2) % &&2)%
Miðasalan er opin frá kl. 13-18 mánudaga og þriðjudaga,
aðra daga kl. 13—20. Símapantanir frá kl. 10 virka daga
www.leikhusid.is — midasala@leikhusid.is
Geir Ólafs & Furstarnir
Gestaspilari
Birkir Freyr Matthíasson trompetleikari
Vesturgötu 2, sími 551 8900
Mýkir
og
róar
RAKAKREM