Morgunblaðið - 20.09.2001, Blaðsíða 28

LISTIR
28 FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HAGRÆNA
frammistöðu þjóða má
meta af helstu þjóð-
hagstölum og hagsæld
og jöfnuð þegnanna af
dreifingu tekna og
eigna. Þótt draga megi
ályktanir um framtíð-
ina af hagtölum dags-
ins í dag segja þær oft
meira um gæði al-
mennrar menntunar
og stjórnarhátta árum
og áratugum fyrr.
Gæði ákvarðana í
stjórn- og réttarkerfi,
sérstaklega hvernig
tekst að virða og virkja
mannréttindi almennra þegna, er
jafnan ráðandi um hagsæld og vel-
ferð þeirra. Meðal eldrauna stjórn-
og réttarkerfa eru mál, sérstaklega
dómsmál, sem tengjast persónuleg-
um eða flokkslegum hagsmunum
æðstu valdamanna. Eldraun er rétt-
nefni hér, þar sem reynir á rétt-
arkerfismenn að fjalla af sjálfstæði
og kunnáttusemi um hagsmuni og
jafnvel ávirðingar manna sem hafa
veitt eða eru líklegir til að geta veitt
viðkomandi réttarkerfismönnum
starfsframa, jafnvel aukagreiðslur.
Watergate-málið, sem leiddi til af-
sagnar Nixons, Bandaríkjaforseta,
var slík eldraun í bandaríska stjórn-
og réttarkerfinu á áttunda áratug-
um og nú hafa Íslendingar eignast
sitt mál, sem æðstu valdhöfum og
réttarkerfinu hefur á fyrstu stigum
reynst erfitt að meðhöndla.
Mál Árna Johnsen er risamál og
niðurstaða þess er álitlegur mæli-
kvarði um velferð Íslendinga í fram-
tíðinni. Ekki vegna þeirra lögbrota,
sem Árni kann að hafa framið, held-
ur vegna opinberu stjórnarhátt-
anna, sem málið hefur nú þegar af-
hjúpað og aðgerðanna, sem á eftir
koma eða koma ekki. Þótt Árni
Johnsen hafi með yfirlýsingu 2.
ágúst 2001 leitast við að taka einn á
sig alla sök í málinu hafa opinberir
embættismenn, svo sem þjóðleik-
hússtjóri, forstjóri Framkvæmda-
sýslu ríkisins og menntamálaráð-
herra talið rétt að birta opinberlega
greinargerðir til að bera af sér sak-
ir. Ríkisendurskoðun er sú opinbera
stofnun, sem hefur með greinargerð
um miðjan ágúst 2001, borið sakir á
embættismenn tengda Árnamálinu.
Ríkisendurskoðun, sem starfar nú
samkvæmt lögum nr. 86/1997, og
hefur haft sem meginhlutverk að
upplýsa, (í tæka tíð), um misfellur
við meðferð opinbers fjár og var-
hugaverða stjórnarhætti.
Erfið staða embættismanna
Eftirtektarvert er að tveir ráð-
herrar, sem hefðu átt að láta sig mál
Árna Johnsen varða, hafa þagað
þunnu hljóði. Fjármálaráðherrann
er hér nefndur, vegna yfirstjórnar
hans á Framkvæmdasýslu ríkisins
og fjárreiðum ríkisins almennt.
Ljóst er að lög og reglur, sem fjár-
málaráðherrann ber ábyrgð á fram-
kvæmd á, hafa verið brotin gróflega
í Árnamálinu, en virst hefur sem
ráðherranum komi það ekki við.
Skilja verður þögn hans, til að
mynda við yfirlýsingu Fram-
kvæmdasýslu ríkisins frá byrjun
ágúst 2001, þess efnis að ráðuneyt-
um lýðveldisins hætti til að víkja frá
laga- og fjárlagaákvæðum um op-
inberar framkvæmdir, sem sam-
þykki. Verður ekki að gera ráð fyrir
að ráðherrann hafi kannað ástæður
fyrir framúrkeyrslu á fjárlögum?
Dómsmálaráðherra hefði einnig
átt að hlutast til um að Ríkisend-
urskoðun, sem var mjög tengd
Árnamálinu á fyrri stigum þess sem
eftirlitsaðili, yrði ekki falið að „rann-
saka“ málið með tug starfsmanna í
heilan mánuð eftir að það komst í
hámæli.
Ef marka má yfirlýsingu for-
sætisráðherra í hljóðvarpi RÚV 17.
ágúst 2001, þess efnis að enginn
sæmilega sanngjarn
maður geti dregið
menntamálaráðherra
til ábyrgðar í máli
Árna Johnsen, þurfa
ráðherrar ekki að hafa
áhyggjur af Árnamál-
inu. Enn síður getur
stjórnarandstaðan ver-
ið þeim áhyggjuefni
nú. Svo oft hefur hún
þagað og haldið að sér
höndum í mikilsverð-
um þjóðmálum.
Margvísleg álitaefni
um framkvæmd stjórn-
arskrár, laga, fjárlaga
og annarra reglna, sem
tengjast Árnamálinu, valda því, að
það þætti brosleg en jafnframt
hryggileg niðurstaða ef Árni John-
sen yrði einn ákærður í málinu. Eins
og nú horfir er hætt við að embætt-
ismenn, sem tengjast Árnamálinu,
verði settir á sakamannabekkinn
með honum.
Meginatriði í sambandi við með-
ferð Árnamálsins er að ráðherrar
lýðveldisins eru nánast friðhelgir,
vegna mögulegra meintra brota í
starfi. Því til staðfestingar eru sér-
lög um ráðherraábyrgð og Lands-
dóm, sem aldrei hefur verið kvaddur
til starfa síðan Íslendingar fengu
heimastjórn 1904. Það yrði ömurleg
niðurstaða réttarkerfisins ef Árni
einn eða hann ásamt embættis-
mönnum yrði sakfellur, en aðild ráð-
herranna að málinu fengist ekki
rannsökuð. Þeirra sem skipulögðu
brotavettvanginn, völdu alþingis-
manninn til starfa hjá framkvæmda-
valdinu, völdu samstarfsmenn hans,
þeirra sem daufheyrst hafa við
ábendingum um mögulegar misfell-
ur og hafa látið Ríksendurskoðun
eftir að „rannsaka“ Árnamálið á
fyrstu stigum þess sem refsimáls.
Nýta verður Árnamálið
Einkenni þróaðra þjóða er að þær
leggja áherslu á að rannsaka mál,
sérstaklega mistaka- og slysamál.
Ekki til að leita uppi sakir á menn
eða finna syndasel, heldur vegna
þess að slíkar rannsóknir geta leitt
fram mikilsverðar niðurstöður til að
draga úr hættu á frekari slysum og
mistökum síðar og minnka slæmar
afleiðingar þeirra.
Íslendingum hlýtur að vera rétt-
arstaða almennra borgara í landinu
íhugunarefni í ljósi þess, hve rétt-
arstaða hátt settra embættismanna
lýðveldisins er veik gagnvart frið-
helgum ráðherrum.
Aldamótin síðustu, ný viðhorf al-
mennings, vegna stóraukinnar
tölvunotkunar og upplýsingar og
stóraukin samskipti, sérstaklega
viðskipti í samræmi við erlenda
þróaða viðskiptahætti, valda því að
nú er gott tækifæri til að víkja frá
opinberum stjórnarháttum þagnar,
leyndar og spillingar, sem mál Árna
Johnsen hefur þegar staðfest.
Höfuðatriði er að það voru al-
mennir borgarar, starfsmenn í af-
greiðslu byggingavöruverslunar,
sem létu sig varða meðferð opinbers
valds og fjármuna. Ljóst hefur verið
síðan að almenningur hefur fylgst
með þessu risamáli og er líklegur til
að taka eftir og muna hvernig það
verður til lykta leitt.
Eldraun
réttarkerfis
Tómas Gunnarsson
Höfundur er lögfræðingur.
Dómsmál
Íslendingum, segir
Tómas Gunnarsson,
hlýtur að vera
réttarstaða almennra
borgara í landinu
íhugunarefni.
SÝNINGIN Finnsk hönnun verður
opnuð í Epal í Skeifunni 6 í dag.
Anne Stenros, framkvæmdastjóri
Design Forum Finland, flytur fyr-
irlestur um finnska hönnun og hefst
hann kl. 20. Sendiherra Finnlands á
Íslandi, Timo Koponen, opnar sýn-
inguna að fyrirlestrinum loknum. Á
sýningunni verða m.a. hlutir eftir
hönnuðina Eero Aarnio og Harri
Koskinen. Einnig hönnun frá fyrir-
tækjunum Marimekko, Woodnotes,
Snowcrash, Piiroinen, Adelta, Nokia
og Fiskars.
Sýningin verður opin á verslunar-
tíma mánud-föstudaga kl. 9-18 og
laugardaga kl. 10-14 til 13. október.
Sýning á
finnskri hönnun
SIGRÍÐUR Eyrún Friðriksdóttir
leikkona heldur söngleikjatónleika
í Stykkishólmskirkju í kvöld,
fimmtudagskvöld, kl. 21. Agnar
Már Magnússon spilar undir á pí-
anó og munu þau flytja lög úr ýms-
um þekktum og minna þekktum
söngleikjum. Þar má nefna Galdra-
karlinn í Oz, Annie, Litlu Hryllings-
búðina, Oklahoma, Cabaret og
fleiri.
Sigríður útskrifaðist sem leikari
frá Guildford School of Acting sum-
arið 2000 og frumraun hennar í ís-
lensku leikhúsi var hjá Leikfélagi
Akureyrar í vetur þar sem hún lék
Systu í Ball í Gúttó eftir Maju Ár-
dal.
Sigríður stundar nú frekara nám
í söng við Tónlistarskóla FÍH.
Agnar Már hefur lagt stund á
djasspíanóleik, síðast í New York
og þar á undan í Tónlistarháskóla í
Hollandi og Tónlistarskóla FÍH.
Morgunblaðið/Billi
Sigríður Eyrún Friðriksdóttir syngur í Stykkishólmskirkju í kvöld.
Syngur í Stykkishólmi
4KLASSÍSKAR munu endur-
taka söngskemmtun sína frá
því í vor, Vorfiðring, í tónlistar-
húsinu Ými í Skógarhlíð í kvöld,
fimmtudagskvöld, kl. 20.30 og í
Keflavík nk. sunnudagskvöld.
4Klassískar eru Aðalheiður
Þorsteinsdóttir, Björk Jóns-
dóttir, Jóhanna V. Þórhalls-
dóttir og Signý Sæmundsdótt-
ir.
Efnisskráin samanstendur af
dægurperlum og sígildum
sönglögum úr þekktum óper-
ettum, söngleikjum og kvik-
myndum.
Nú á haustdögum er vænt-
anleg geislaplata með þeim
stöllum.
Vorfiðr-
ingur að
hausti
SÆNSKI orgelleikarinn Mattias
Wager heldur námskeið í litúrgísk-
um orgelleik og spuna dagana 24.-26.
september á vegum Tónskóla Þjóð-
kirkjunnar. Námskeiðið fer fram í
Hallgrímskirkju mánudag og mið-
vikudag en í Neskirkju á þriðjudag.
Námskeiðið er haldið í samvinnu við
Félag íslenskra organleikara, en fé-
lagsmenn þess fá ókeypis áheyrnar-
þátttöku á námskeiðinu.
Mattias Wager hefur komið hing-
að til lands til tónleikahalds, m.a.
með Erik Westberg vocal emsemble,
síðast nú í sumar og slagverksleik-
aranum Anders Åstram en þeir fé-
lagarnir tóku upp geisladisk í Hall-
grímskirkju. Mattias Wager er
fæddur í Stokkhólmi 1967. Hann er
búsettur í Malmö, þar sem hann
kennir orgelleik og spuna við tónlist-
ardeild háskólans þar. Hann kennir
einnig við Háskólann í Gautaborg og
er eftirsóttur sem gestakennari.
Námskeið í orgelleik