Morgunblaðið - 02.12.2001, Síða 37

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 2001 37
30%
afslá t tu r
ÚTSALAN
hefst mánudag kl. 9.00
við Laugalæk
NORÐMENN verða yfirleitt furðu-
lostnir þegar þeir komast að raun um
að sala á hvalkjöti er talin afar alvar-
legur glæpur í Hollandi og að há-
marksrefsing við því er sex ára fang-
elsi og allt að milljón gyllina sekt,“
segir Coen F. Mulder, sem kennir
refsirétt við Háskólann í Amsterdam.
Mulder hélt fyrirlestur á málþingi
dómsmálaráðuneytisins á dögunum
um bætta samvinnu lögreglu. Í fyr-
irlestrinum fjallaði hann um vanda-
mál sem spretta af mismunandi
menningu landanna. Í máli hans kom
fram að ólík refsilöggjöf Evrópulanda
endurspeglar mismunandi siðferðis-
mat íbúanna og ólík viðhorf þeirra til
lífsins.
„Fólk í þeim hluta Hollands þar
sem ég bý hefur ekki sama álit á fóst-
ureyðingum og líknardrápi og íbúar
Bæjaralands. Viðhorf þeirra til kláms
eru önnur en Norðmanna og þau eru
ólík viðhorfum Svía til vændis,“ sagði
Mulder. Það ætti því að vera deginum
ljósara að algild löggjöf eða einhvers
konar samevrópsk refsilöggjöf myndi
ekki leysa vandamál sem skapast
vegna grundvallarmunar á skoðunum
og gildum. Tilraunir til að þvinga sið-
ferðilegum gildum eins lands yfir á
annað væru dæmdar til að mistakast.
Mulder er algerlega andvígur til-
lögu framkvæmdastjórnar Evrópu-
sambandsins um breytingar á reglum
um framsal sem felast í svokallaðri
evrópskri handtökuskipun. Sam-
kvæmt tillögunni verður aflögð kraf-
an um svokallað tvínæmi refsingar
við framsal, þ.e. að brot verða að vera
refsiverð bæði í landinu sem fer fram
á framsalið og í landinu þar sem hinn
meinti glæpamaður dvelur.
Í samtali við Morgunblaðið sagði
Mulder að næstum allir sérfræðingar
í þessum málum í Hollandi væru and-
vígir því að krafan um tvínæmi refs-
ingar yrði aflögð enda myndi það
skapa allskyns vandamál. Norðmenn
gætu þá væntanlega farið fram á að
löglegir seljendur kannabisefna, svo-
kallaðir „kaffihúsaeigendur“, yrðu
framseldir til Noregs hefðu þeir selt
Norðmönnum fíkniefni. Hollendingar
gætu á móti óskað eftir því að allir
sem selja hvalkjöt til Hollands yrðu
framseldir þangað. Jafnvel svissnesk-
ir bankamenn væru ekki óhultir fyrir
kröfum Hollendinga um framsal á
grundvelli þess að þeir væru þátttak-
endur í samsæri gegn hollenskum
skattayfirvöldum. Mulder segir að
verði tillagan samþykkt gæti ekki
nokkur dómari stöðvað slíkar fram-
salskröfur.
Upphaflega var gert ráð fyrir því
að evrópska handtökuskipunin næði
til Schengen-landanna en lagaþjón-
usta ráðherraráðs ESB lagðist gegn
því. Verði hún samþykkt er þó líklegt
að Íslandi og Noregi, sem eru innan
Schengen-svæðisins en ekki aðilar að
ESB, verði boðið að gerast aðilar að
handtökuskipuninni. Samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins væri
óraunhæft að hafna slíku boði. Tillag-
an verður rædd á fundi ráðherraráðs-
ins 6. og 7. desember.
Það er þó ekki eingöngu mismun-
andi refsilöggjöf sem getur gert lög-
reglumönnum erfitt fyrir, að sögn
Mulders. Ólíkar aðferðir lögreglu við
að framfylgja lögunum geta einnig
sett strik í reikninginn og hið sama
má segja um mismunandi forgangs-
röðun hjá lögreglu, ólíkt skipulag og
ólíkt réttarkerfi. Enn sé þó von og
Mulder nefndi samvinnu norrænu
lögregluembættanna sem dæmi um
vel heppnaða samvinnu þrátt fyrir
menningarlegan mun á milli land-
anna. Að hans mati getur slík svæð-
isbundin samvinna leyst flest þau
vandamál sem upp koma.
Lögregla forgangsraðar í sam-
ráði við heilbrigðisyfirvöld
Hollendingar hafa löngum verið
þekktir – jafnvel alræmdir – fyrir
stefnu sína gagnvart sölu á kannabis-
efnum, sem er leyfileg gegn því að
seljendurnir uppfylli viss skilyrði, og
neyslan er ekki refsiverð.
Aðspurður segir Mulder að frjáls-
legri viðhorf til kannabisefna hafi alls
ekki valdið vandamálum í Hollandi.
„Við lítum á þetta sem minniháttar
vandamál. Áfengisneysla veldur lang-
mesta vandanum, neysla á sterkum
fíkniefnum stendur henni langt að
baki. Kannabisefni eru síðan enn neð-
ar á listanum.“
Mulder segir reyndar að til séu
mjög nákvæmar reglur sem segja til
um hve þungan dóm viðkomandi fái
fyrir að selja ákveðið magn af
kannabisefnum. „En í reynd sinnir
lögreglan þessum málum ekki nema
þegar í óefni stefnir,“ segir Mulder.
Í Hollandi sé litið á kannabisneyslu
sem heilbrigðis- og efnahagslegt
vandamál. Lögreglan þurfi að fást við
alvarlegri brot, s.s. vopnuð rán,
nauðganir og sölu og neyslu á sterkari
fíkniefnum, og forgangsraði verkefn-
um sínum í samvinnu við hollensk
heilbrigðisyfirvöld enda geti lögregl-
an ekki starfað óháð öðrum þáttum
samfélagsins. Telji heilbrigðisyfirvöld
að kannabisneysla sé að fara úr bönd-
unum þá grípi hollenska lögreglan til
sinna ráða.
Skattalögreglan afar öflug
Þá segir Mulder að fremur sé litið á
sölu kannabisefna sem efnahagslegt
vandamál. Sölumenn kannabisefna
séu ólíklegir til þess að gefa hagnað-
inn af sölunni upp til skatts og það sé
vandamál skattayfirvalda. Sé fólk að
græða með ólögmætum hætti geti
það ógnað efnahagslegum stöðug-
leika og þá láti hin mjög svo öfluga
skattalögregla til sín taka.
Þegar hann er spurður um hvort
löggjöf í fíkniefnamálum hafi valdið
því að Holland, þó sérstaklega Amst-
erdam, sé orðin að e.k. dreifingarmið-
stöð fyrir ólögleg fíkniefni bendir
Mulder á að Rotterdam sé ein helsta
höfn Evrópu og þar fari um gríðar-
mikill farmur, mestallur löglegur en
auðvitað megi búast við að ólögleg
efni séu flutt þangað líka. Þetta valdi
því að skattayfirvöld og tollgæsla sé
afar öflug í Hollandi. „Baráttan gegn
verslun með fíkniefni er efnahagsleg
barátta, í engu ólík baráttunni gegn
ólöglegri vopnasölu eða alþjóðlegum
fjársvikum,“ segir Mulder.
Coen F. Mulder segir viðhorf til afbrota mjög mismunandi eftir löndum
Andvígur
tillögum um
nýjar fram-
salsreglur Morgunblaðið/GolliCoen F. Mulder, kennari í refsirétti við Háskólann í Amsterdam.