Morgunblaðið - 05.12.2001, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í ÞESSARI grein
verður fjallað um sam-
starf fyrirtækja og
annarra velunnara og
Háskólans á Akureyri
um uppbyggingu upp-
lýsingatækni við há-
skólann. Mikilvægi
upplýsingatækni fyrir
metnaðarfullt háskóla-
starf eykst sífellt og
stöðugt eru gerðar
meiri kröfur til háskóla
um að þessum þætti sé
sinnt meira en áður.
Þekking í upplýsinga-
tækni þróast mjög
hratt og fjárfesting í
upplýsingatækni er
kostnaðarsöm. Fyrir háskóla er mik-
ilvægt að hafa samstarf við fram-
sækin fyrirtæki um uppbyggingu
þekkingar á þessu sviði og að fá fjár-
hagslegan stuðning við þá þætti sem
háskólinn ræður ekki einn við. Ekki
er um að ræða að fyrirtæki fjár-
magni uppbyggingu sem ætti að
vera á könnu ríkisvaldsins heldur er
verið að leita eftir fjármagni til að
styðja sérstök átaksverkefni sem
skila sér til atvinnulífsins í landinu í
einu eða öðru formi.
Samvinna Háskólans á Akureyri
og fyrirtækja á sviði upplýsinga-
tækni hefur beinst að eftirfarandi
sviðum: Að byggja upp nýja fræði-
lega þekkingu, auka útbreiðslu
þekkingar sem fyrir er, m.a. með
fjarnámi, og styrkja innviði háskól-
ans til að standa undir fyrrnefndum
verkefnum.
Ný fræðileg þekking
Samstarf Háskólans á Akureyri
og Íslenskrar erfðagreiningar (ÍE)
undir forystu Kára
Stefánssonar hefur
leitt til þess að ný deild,
upplýsingatæknideild,
hóf starfsemi sína við
háskólann í ágúst sl. Í
deildinni er fyrst um
sinn um að ræða nám í
tölvunarfræði til B.Sc.-
gráðu. Námstími eru 6
misseri eða 3 ár og um
30 nemendur stunda
nám við deildina. Í
náminu er megin-
áhersla lögð á forritun,
kerfishönnun, gagna-
grunna, stýrikerfi og
raunhæf verkefni.
Auk deildarforseta, dr. Mark
O’Brien, hafa verið ráðnir þrír há-
skólakennarar að deildinni. Þeir eru
allir frá Bretlandi og hafa flutt þaðan
til Akureyrar til að taka þátt í upp-
byggingu deildarinnar. Sérstakur
samningur var gerður milli háskól-
ans og ÍE um aðkomu ÍE að upp-
byggingu kennslu og rannsókna við
deildina. Þar kemur m.a. fram að ÍE
sér til þess að fastráðnir kennarar
við deildina séu á markaðslaunum
hverju sinni. ÍE greiðir því hluta af
launum kennara en samhliða störf-
um sínum fyrir háskólann vinna þeir
að rannsóknum fyrir ÍE. Á þennan
hátt næst mikil samvirkni milli
kennslu og rannsókna. Framlög ein-
staklinga hafa ennfremur skipt
miklu máli um uppbyggingu upplýs-
ingatæknideildarinnar. Hæst ber
þar að nefna framlag Björns Rúriks-
sonar en hann gaf háskólanum fimm
milljónir kr. til að koma á fót stöðu
háskólakennara í upplýsingatækni.
Forsvarsmenn tölvufyrirtækja, m.a.
á Akureyri, hafa einnig veitt hinni
nýju deild mikilvæga ráðgjöf.
Fjarnám og gagnasmiðja
Haustið 1998 var ákveðið að hefja
fjarnám í hjúkrunarfræði á Ísafirði
og Egilsstöðum þar sem notast yrði
við gagnvirkan myndfundabúnað til
að miðla kennslu. Sífellt bætist við
þá möguleika sem ný tækni færir
kennurum við að miðla þekkingu til
nemenda sinna og nú eru kennarar
Háskólans á Akureyri í síauknum
mæli farnir að nýta þessa fjölbreyttu
möguleika.
Fyrirtæki og stofnanir víða um
land hafa látið í té mikilsverðan fjár-
stuðning sem nýttur hefur verið til
að útvega sérhæfðan búnað til fjar-
náms við háskólann.
Í fjarnáminu er vefurinn notaður í
sívaxandi mæli samhliða fjarfunda-
búnaði. Má þar nefna notkun
WebCT námsumhverfis á vef þar
sem kennarar geta bæði sett inn
flest það námsefni sem þeir nýta í
kennslu sinni og verið í netsamskipt-
um við nemendur, hvort sem er í
gegnum umræðuvef eða tölvupóst.
Fræðigreinar sem kenndar eru til
fjarnámsstaða víða um land eru:
Hjúkrunarfræði, BS
Leikskólakennaranám, BEd
Rekstrarfræði, BS
Auk þessa er meistaranám í
hjúkrunarfræði og kennaradeild og
kennsluréttindanám rekið að hluta
til með fjarnámssniði. Í fjarnáminu
er ýmist um að ræða fullt nám í dag-
skóla eða nám sniðið að þörfum
þeirra sem stunda vilja nám sam-
hliða starfi. Í mörgum tilvikum er
fjarnám Háskólans á Akureyri rekið
í samstarfi við fræðslumiðstöðvar í
héraði sem starfrækja öflugt stuðn-
ingskerfi fyrir fjarnemendur á við-
komandi svæði. Í eftirfarandi töflu
koma m.a. fram upplýsingar um
staðsetningu fjarnáms og fjölda
nemenda.
Til að auðvelda störf kennara og
nemenda sem tengjast upplýsinga-
tækni hefur gagnasmiðju verið kom-
ið á fót við háskólann. Meginhlut-
verk gagnasmiðjunnar er að veita
nemendum og starfsfólki háskólans
aðgang að sérhæfðum tækjakosti,
hugbúnaði og leiðsögn sem gerir
þeim kleift að hagnýta upplýsinga-
tækni við nám, kennslu og rannsókn-
ir. Gagnasmiðjan gegnir lykilhlut-
verki við starfrækslu fjarkennslu
háskólans. Mikið af búnaði gagna-
smiðjunnar hefur verið útvegað með
fjárframlögum frá fyrirtækjum og
stofnunum.
Góðvinir Háskólans á Akureyri
Í ársbyrjun 2000 hófst söfnunar-
átak til að efla notkun upplýsinga-
tækni við Háskólann á Akureyri.
Söfnunarátakið nefnist „háskólanám
til fólksins í landinu“. Forystumenn
átaksins eru Björn Jósef Arnviðar-
son, sýslumaður, og Pétur Bjarna-
son, framkvæmdastjóri. Undirtektir
fyrirtækja og einstaklinga hafa verið
afar góðar. Söfnunarfénu hefur verið
varið til að styðja þróunarverkefni á
sviði fjarkennslu og upplýsinga-
tækni, útvega fullkomnari búnað til
fjarkennslu og efla tölvukost háskól-
ans. Í söfnuninni kom í ljós mikill
áhugi á því að til væri formlegur fé-
lagsskapur sem einbeitti sér að því
að efla enn frekar vöxt og viðgang
Háskólans á Akureyri. Óformlegur
hópur stuðningsmanna háskólans
vinnur nú að því að stofna samtök
sem munu bera nafnið „Góðvinir Há-
skólans á Akureyri“. Markmið góð-
vina eru annars vegar að auka tengsl
háskólans við brautskráða nemend-
ur og aðra þá sem bera hag hans fyr-
ir brjósti og hins vegar að styrkja og
efla háskólann eftir fremsta megni,
fjárhagslega og faglega. Stefnt er að
því að starfsemi góðvina háskólans
verði formlega hafin í ársbyrjun
2002.
Háskólanám og
upplýsingatækni
Þorsteinn
Gunnarsson
HA
Óformlegur hópur
stuðningsmanna háskól-
ans, segir Þorsteinn
Gunnarsson, vinnur
nú að því að stofna sam-
tök sem bera nafnið
„Góðvinir Háskólans á
Akureyri“.
Höfundur er rektor Háskólans
á Akureyri.
Fjarnám 2001-2002
Hjúkr-
unarfr.
Leik-
skólafr.
Rekstrar-
fr.
Meistaranám
hjúkrunarfr.
Meistaranám
Kennarard.
Kennslu-
réttindi Alls
Egilsstaðir 1 10 19 30
Hornafjörður 1 10 11
Ísafjörður 9 37 46
Kópavogur 23 23
Neskaupstaður 8 8
Patreksfjörður 13 13
Reykjanesbær 8 20 22 50
Sauðárkrókur 4 4
Selfoss 8 30 38
Vestmannaeyjar 16 16
Ekki staðbundið 10 24 32 61 127
Fjarnemar alls 34 68 147 24 32 61 366
ÞAÐ er hollt fyrir
Reykvíkinga að rifja
upp hvernig viðskilnað-
ur sjálfstæðismanna
var l994. Borgarsjóður
átti hvorki fyrir rekstr-
argjöldum né fjárfest-
ingum. Fyrirtækjum
borgarinnar hafði verið
att út í óarðbærar fjár-
festingar eins og Perl-
una, sem kostaði á nú-
virði 2.500 milljónir
króna og hefur síðan
kostað Reykvíkinga þar
að auki 100 milljónir á
ári eða 1.000 milljónir
síðan l991. Jafnvel
varmaorkuverið á Nesjavöllum var
óarðsöm framkvæmd, þótt nauðsyn-
legt hafi verið að reisa
það.
Undir forystu
Reykjavíkurlistans var
ákveðið að reisa raf-
orkuver á Nesjavöllum,
sem skilar um 800
milljóna króna tekjum
á þessu ári og þær
munu vaxa síðan árlega
uns þær verða tæplega
2.000 milljónir árlega
eftir fáein ár. Þessi
framkvæmd er því
sannkölluð gullnáma,
auk þess, sem hún var
gífurleg lyftistöng fyrir
atvinnulífið, því að hún
gerði Norðuráli kleift
að hefja starfsemi hér á landi.
Enn á ný er Orkuveita Reykjavík-
ur að undirbúa virkjun. Að þessu
sinni á Hellisheiði. Sú virkjun kemur
til með að efla atvinnulífið á nýjan
leik og stuðla að áframhaldandi lág-
um orkugjöldum á höfuðborgarsvæð-
inu með sama hætti og Orkuveitan
hefur stuðlað að lægra verði á fjar-
skiptamarkaðnum með starfsemi
Línu.Nets.
Fjárhagsstaða Reykjavíkur er af-
ar sterk um þessar mundir og skuldir
á hvern Reykvíking lægri en almennt
gerist hjá sveitarfélögum á höfuð-
borgarsvæðinu. Á sama tíma er verið
að tryggja undirstöður atvinnulífsins
með arðbærum fjárfestingum innan-
lands sem erlendis og má minna á í
því sambandi útrásarverkefni Orku-
veitunnar í Peking, þar sem ráðgert
er að reisa hitaveitu í tengslum við
Ólympíuleikana 2008.
Perlan og Nesja-
vallavirkjun
Alfreð
Þorsteinsson
Höfundur er borgarfulltrúi og
stjórnarformaður Orkuveitu
Reykjavíkur.
Borgin
Fjárhagsstaða Reykja-
víkur, segir Alfreð Þor-
steinsson, er afar sterk
um þessar mundir.
Evrópusambandið
hefur frá því 1999 lagt
áherslu á að móta sam-
eiginlega stefnu í varn-
ar- og öryggismálum.
Ákveðið hefur verið að
koma á fót 60 þúsund
manna herliði á næstu
þremur árum og er nú
leitað að hlutverki fyrir
það sem ekki rekst á við
skyldur Atlantshafs-
bandalagsins. Helst
hefur mönnum dottið í
hug að baráttusveitir
ESB mætti senda á
átakasvæði í því skyni
að stilla til friðar. Eftir
11. september er einnig
rætt um þær í sambandi við baráttu
gegn starfsemi hryðjuverkamanna.
ESB-hernum er ekki ætlað að vera
fastaher, en aðildarríkin myndu
leggja honum liðsveitir í samræmi við
verkefni á hverjum tíma.
ESB-her og neyðarhjálp
Það er ekki viðfangsefni þessarar
greinar að leggja mat á þessi áform
heldur er tilgangur hennar að vekja
athygli á því að samkvæmt svoköll-
uðum „Petersburg áformum“ eiga
hersveitir ESB að inna af hendi verk-
efni í friðargæslu, svo sem mannúðar-
starf, rýmingu svæða og neyðarhjálp.
Þetta leiðir hugann að því að herafli
hefur gegnt æ stærra hlutverki í
hjálpar- og neyðarstarfi eftir að kalda
stríðinu lauk.
Víða er rekinn áróður fyrir því að
herinn sé hentug skipulagseining og
vel í stakk búinn til þess að sinna
mannúðar- og hjálparstarfi. Þá hafa
ýmsir litið á það sem kjörið verkefni
fyrir aðgerðarlitla NATÓ-heri að þeir
sinni hjálpar- og uppbyggingarstarfi.
Nauðsynlegt er að átta sig á því að
það getur haft margvís-
lega ókosti í för með sér
að blanda saman her-
rekstri og hjálparstarfi.
Til þess að vernda
óhlutdrægni og ótak-
markaðan aðgang
hjálparstarfsmanna að
hættusvæðum ber að
forðast að blanda neyð-
arhjálp saman við póli-
tísk eða hernaðarleg
markmið. Engu að síður
stöndum við frammi
fyrir því að hernaðar og
hjálparstarf eiga sér oft
stað samhliða og sam-
tímis.
Herrekstur og hjálparstarf
Síðastliðið vor héldu APODEV –
sem er samstarfsvettvangur lút-
erskra hjálparsamtaka í Evrópu – og
Evrópudeild CARITAS – hjálpar-
samtaka kaþólsku kirkjunnar – ráð-
stefnu í Genf þar sem rætt var um
hlutverk herja og hjálparsamtaka í
neyðarástandi. Niðurstaða hennar
var sú að herir og hjálparstofnanir
yrðu að hafa samskipti: Samvinna er
stundum nauðsynleg til þess að
tryggja öryggi hjálparstarfsmanna
og þeirra hópa sem hjálpin þarf að ná.
Einnig getur flutningsgeta herja ráð-
ið úrslitum í upphafi hjálparstarfs.
Þessi niðurstaða er í góðu samræmi
við ályktun trúarsamfélaga, sem fjöll-
uðu um svipað efni árið 1994 og sam-
þykktu svokölluð Mohonk-viðmið fyr-
ir mannúðaraðstoð í flóknum neyðar-
tilvikum. Þar er fjallað um tengsl
stjórnmála, mannúðarstarfs og hern-
aðar. Meginboðskapur Mohonk-við-
miðanna er þessi: Umboð og hlutverk
séu eins skýrt afmörkuð og kostur er.
Leitað sé samvinnu og samlegðar-
áhrifa til að ná árangri.
Hernaðaryfirvöld hafa úr meiri
fjármunum að spila heldur en Sam-
einuðu þjóðirnar og hjálparsamtök,
og hið sama má segja um flutnings-
og afkastagetu. Þau skortir hins veg-
ar stefnu, reynslu og hæfni í mann-
úðarstarfi, enda er það ekki eiginlegt
hlutverk þeirra. Í Afghanistan hefur
Matvælastofnun Sameinuðu þjóð-
anna og ACT – heimssamtök evang-
elískra hjálparstofnana, CARITAS,
Rauði krossinn og Rauði hálfmáninn
haft þúsundir hjálparstarfsmanna á
sínum vegum í 15 ár. Oftast hefur
starf þeirra verið unnið við gleymsku
heimsins. Ljóst er að verði ekki byggt
á þeirri reynslu og þekkingu sem
safnast hefur fyrir, þegar uppbygg-
ingarstarf hefst í Afghanistan, er
hætta á tvíverknaði, mistökum og só-
un fyrir hendi.
Gjörólík uppbygging
Eins og áður segir geta herir komið
að gagni í hjálparstarfi. En þeir eru
ákaflega kostnaðarsamir og íhlutun-
arher samanstendur auk þess af út-
lendingum sem hafa með sér aðfluttar
birgðir. Þeir eru háðir pólitískum fyr-
irmælum, hafa fyrirskipað verk að
vinna og eru í lagskiptri tignarröð
sem býður heim mikilli skriffinnsku.
Hjálparstarf, t.d. á vegum kirkj-
unnar eða Rauða krossins, hefur allan
kostnað í lágmarki, kaupir eins mikið
af heimamönnum og hægt er og vinn-
ur með og samhliða heimamönnum og
samtökum þeirra. Það stjórnast af
siðferðilegum vilja, er pólitískt óháð
og byggir á aðildar- og þátttökuskipu-
Vandi hjálpar-
starfs í hernaði
Einar Karl
Haraldsson
Neyðaraðstoð
Umboð og hlutverk
hjálparsamtaka, frið-
argæslusveita og herja,
segir Einar Karl Har-
aldsson, þurfa að vera
skýrt afmörkuð.