Morgunblaðið - 09.12.2001, Blaðsíða 42

42 SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SUMARIÐ 1926 ákveðurÞórhallur Hallgrímssonbóndi í Vogum í Mývatns-sveit að leiða kú sína Laufutil slátrunar á Akureyri.
Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir hafði
bola ekki tekist að kelfa hana. Eftir
símtal við Hallgrím Davíðsson (1872–
1933) verslunarstjóra hjá Höphner,
er ákveðið að hann taki hana til slátr-
unar. Leggja þeir nú af stað með
Laufu gangandi
frá Vogum
áleiðis til Álfta-
gerðis, þeir
Kristján Þór-
hallsson, þá 11
ára piltur í Vog-
um (f. 1915) og
Guðlaugur Þor-
steinsson (1854–
1940) vinnumað-
ur Þórhallar.
Þar gista þeir
um nóttina hjá
Jónasi Einarssyni (1891–1970) móð-
urbróður Kristjáns. Morguninn eftir
halda þeir áfram og rétt vestan við
Helluvað ríður Þórhallur fram á þá
með tvo hesta til reiðar. Snýr þá Guð-
laugur við gangandi heim í Voga, en
þeir feðgar halda á heiðina áleiðis í
Bárðardal eftir svo nefndum Arndís-
arstaðavegi. Koma þeir í Arndísar-
staði um nónbil og þágu beina hjá
þeim Ólafi Tryggvasyni (1900–1975)
og konu hans Arnbjörgu Halldórs-
dóttur (1903–1990). Síðan halda þeir
norður með Skjálfandafljóti og yfir
brúna hjá Fosshól. Þá er stefnan tek-
in á Litlutjarnir og gist þar. Bóndi þar
var Kristján Halldórsson Buch
(1858–1934). Bærinn stendur skammt
frá Ljósavatni. Morguninn eftir er
farið yfir brúna á Fnjóská hjá Skóg-
um og haldið sem leið liggur yfir
Vaðlaheiði. Hestarnir voru skildir eft-
ir á Knarrarbergi hjá Sveinbirni
Jónssyni byggingarmeistara og
bónda (1896–1982), sem síðar á æv-
inni var kenndur við Ofnasmiðjuna í
Reykjavík. Frá þessum gagnmerku
hjónum segir gerla í „Sögu Svein-
bjarnar í Ofnasmiðjunni (1896–
1982)“, er út kom árið 1996 og nefnd-
ist „Byggingarmeistari í stein og
stál“. Kona Sveinbjarnar hét Guðrún
Þ. Björnsdóttir (1887–1976) frá
Veðramóti, gagnmenntuð kona í
garðyrkjufræðum frá Statens Have-
bruksskole for kvinner í Reistad hjá
Drammen í Noregi. Hún er talin
fyrsta lærða garðyrkjukonan á Ís-
landi. Rak Guðrún um tíma hús-
mæðraskóla í hinu glæsilega húsi að
Knarrarbergi, sem maður hennar
hafði að nokkru reist í því augnamiði
að þar ræki kona hans skóla. Skóla-
starfið stóð þó aðeins veturinn 1927–
1928, því aðsókn var dræm, en mörg
voru þau garðyrkjunámskeið, sem
hún hélt á búskaparárum þeirra að
Knarrarbergi. Rétt austan við gamla
þjóðveginn, nyrst í Knarrarbergs-
landi, er Festarklettur. Hafa líkur
verið leiddar að því, að það sé sami
klettur og nefndur er Galtarhamar í
Landnámu. Sagt er að Helgi magri
Eyvindsson festi skip sitt við klettinn,
er hann flutti að Bíldsá eftir vetursetu
á Hámundarstöðum í Árskógshreppi,
þar sem hann sté fyrst á land í Reits-
vík. Kaupmenn lögðu knörrum sínum
við Galtarhamar á fyrstu öldum Ís-
landsbyggðar, en nú er þessi staður
vegna framburðar Eyjafjarðarár, um
1500 metra frá sjó. Loks vísuðu ör-
lagadísirnar Helga á Kristnes handan
árinnar og þangað héldu þau hjón,
Þórunn Hyrna Ketilsdóttir flatnefs,
með smáviðkomu í eyju einni í Eyj-
arfjarðará, en þar varð Þórunn léttari
og ber eyjan nafn hennar æ síðan.
Fæddi hún meybarn, er hlaut nafnið
Þorbjörg hólmasól.
II.
Á Knarrarbergi biðu menn frá
Höphner að taka við kúnni, líklegast
þar fremstur í flokki Bensi fjósamað-
ur, hinn dyggi þjónn þeirra hjóna
Hallgríms og frú Sigríðar Pétursdótt-
ur frænku minnar (1882–1966) Sæ-
mundsen. Börn Hallgríms og Sigríðar
voru: Lena (1906–1977), Ari (1908–
1959), Þorvaldur (1910–1992), Mar-
grét (1916–1984) og Pjetur (1918–
1995). Þeir Vogafeðgar fengu far með
bílnum frá Höphner og gistu í Höphn-
ershúsinu. Kristján hafði aldrei kom-
ið til Akureyrar fyrr og ennþá síður í
bíó. Fóru Ari og Þorvaldur með Krist-
ján í bíó ásamt leikfélögum sínum,
þeim Gunnari (1914–1957) og Guð-
brandi (1915–2000) Hlíðar, sem
bjuggu skammt frá Höphner að
Lækjargötu 3. Mun kvikmyndahúsið
líklegast hafa verið í Hafnarstræti 75,
þar sem nú eru Dynheimar. Eftir
skamma dvöl á Akureyri halda þeir
feðgar aftur að Knarrarbergi og
leggja á hestana snemma morguns og
komið í Voga eftir sólarhringsferð.
Var nú farin skemmsta leið, um
Vaðlaheiði, Fljótsheiði, Reykjadal,
þaðan í Laxárdal, yfir ána í átt að
Hólaheiði, þaðan yfir Hólasand í
Voga. Viðkomu höfðu þeir á Öndólfs-
stöðum, þar sem bjuggu hjónin Guð-
finna Kristín Sigurðardóttir (1868–
1953) og Stefán Jónsson (1860–1951)
foreldrar þeirra Vogasystra Sólveig-
ar (1891–1967) og Guðfinnu (1896–
1977) mágkvenna Þórhallar. Eftir
góðan málsverð þar á bæ var tekið
lagið og sungið mikið og lengi, því
Öndólfsstaðafólkið er annálað fyrir
söngmennt. Meðal afkomenda Stef-
áns er Jón Stefánsson organisti og
söngstjóri í Langholtskirkju. Vel
mettir af mat og söng halda þeir feðg-
ar síðan áfram í Voga og var þá lokið
þessari einstæðu ferð. Sláturvegur-
inn frá Vogum til Akureyrar reyndist
nokkuð langur, en ferðin varð
ógleymanleg hinum 11 ára pilti, sem
hafði kynnst alveg nýjum heimi.
III.
Í fyrsta og öðrum kafla þessarar
greinar hefi ég fært í letur frásögn
Kristjáns í Björk, sem nú er 86 ára
gamall og dvaldi um tíma í vetur á
Landspítalanum við Hringbraut til
lækninga. Var hann einn um tíma í
rúmgóðri stofu, svo ég gat hlýtt á frá-
sögn hans án þess að við yrðum fyrir
truflun. Hann vildi ekki að þessi Ak-
ureyrarför hans félli í gleymsku, því
Elli kerling herðir tökin á honum eins
og okkur öllum, sem aldraðir eru. En
svo vel vill til, að ég er bæði kunnugur
Höphnersfólkinu, svo og Öngulstaða-
hreppnum og svæðinu austan Eyja-
Vogafeðgar halda
til Akureyrar
í sláturferð 1926
Hallgrímur Davíðsson og frú Sigríður kona hans.
Knarrarberg
Galtarhamar, eins og hann var nefndur að fornu, nú Festarklettur.
Mynd úr Byggðir og bú
Björk í Mývatnssveit.
Sláturvegurinn frá Vogum
til Akureyrar reyndist
nokkuð langur, segir Leifur
Sveinsson, en ferðin varð
ógleymanleg 11 ára pilti.
Leifur Sveinsson
Morgunblaðið/Kristján
Höphnershúsið á Akureyri.
Mynd úr Byggðir og bú
Kristján Friðrik Þórhallsson og kona hans Anna Elinórsdóttir.
 




 

 

  
   


 

  !
 !    
" # "