Morgunblaðið - 21.12.2001, Side 10

FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 21. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
sagði að í fljótu bragði sýndist sér
að úrskurður umhverfisráðherra
um Kárahnjúka-
virkjun væri fag-
lega unninn og
lögfræðilega vel
undirbyggður.
Hann sagði að
úrskurðurinn
væri jákvæður
fyrir verkefnið
og stöðu efna-
hagsmála. Hann
ætti t.d. að hafa jákvæð áhrif á
gengi krónunnar.
„Mér sýnist að þessi úrskurður
sé vandlega undirbyggður. Það er
farið yfir öll sjónarmið og atriði
sem til þurfti að koma, enda hefur
þetta tekið sinn tíma. Ég er ekki
búinn að kafa nægilega mikið í úr-
skurðinn til að geta fjallað um
hann í smáatriðum, en mér sýnist
þó að það sé staðfest sem ég benti
á í upphafi að lagagrundvelli úr-
skurðar Skipulagsstofnunar var
áfátt, sem reyndar blasti við. Það
er staðfest þarna.
Mér sýnist að umhverfisráðherra
hafi farið mjög nákvæmlega í þau
atriði sem þurfti að úrskurða um.
Síðan eru sett skilyrði sem ég
vænti að séu ekki þess eðlis að þau
hindri framkvæmdina þó að þau
kunni að vera neikvæð um vissa
þætti fyrir leyfishafa.“
Davíð tók fram að hann hefði
ekki haft tækifæri til að leggja mat
á kostnað við þau skilyrði sem sett
væru í úrskurðinum fyrir virkjun-
inni. Hann kvaðst ekki ætla að þau
kæmu í veg fyrir framkvæmdina.
Davíð sagðist ekki geta útilokað
að um þennan úrskurð sköpuðust
pólitískar deilur. „Ég býst við að
það hefðu orðið deilur um hann
hvernig svo sem þessi úrskurður
hefði orðið. Ef menn fara gegn
þessum úrskurði þá held ég að það
hljóti að gerast á afskaplega slag-
orðakenndan hátt vegna þess að
hann er að mínu mati það vel og
traustlega undirbyggður lögfræði-
lega. Það er allt annað að ræða
þennan úrskurð heldur en þann
fyrri.“
Davíð sagði að þessi úrskurður
segði ekkert til um hvort það yrði
af þessum framkvæmdum. „Það á
eftir að semja um ýmsa hluti milli
leyfishafans, Landsvirkjunar, og
þess aðila sem vill kaupa orkuna og
reisa álver. Þar eru menn ekki enn
farnir að sjá til lands þó allt hafi
þokast í rétta átt. Þessi úrskurður
er jákvæður fyrir verkefnið og ég
hygg að þetta sé jákvætt fyrir
stöðu efnahagsmála og hafi jákvæð
áhrif á gengi krónunnar.“
Davíð sagði að segja mætti að
framkvæmdir við verkefnið væru
að nokkru leyti hafnar. Fram-
kvæmdir í samgöngumálum á
svæðinu væru hafnar og fram-
kvæmdir við hafnargerð og jarð-
gangagerð væru í undirbúningi. Ef
allt gengi eftir ætti útboð á fram-
kvæmdum að geta farið fram á
næsta ári. „Það er þó rétt að slá
engu föstu. Við þekkjum það af
sögu slíkra stórmála að þar geta
orðið óvæntar tafir.“
Morgunblaðið leitaði í gær viðbragða
við úrskurði Sivjar Friðleifsdóttur um-
hverfisráðherra um mat á umhverfis-
áhrifum Kárahnjúkavirkjunar.
Fara viðbrögðin hér á eftir:
Jákvæður
fyrir
stöðu efna-
hagsmála
Viðbrögð við úrskurði umhverfisráðherra
Davíð
Oddsson
VALGERÐUR Sverrisdóttir, iðnað-
ar- og viðskiptaráðherra, sagðist
vera ánægð með úrskurð umhverf-
isráðherra um
Kárahnjúkavirkj-
un. Það þyrfti
ekki að koma á
óvart að skilyrði
væru sett fyrir
framkvæmdinni.
Miklu skipti fyrir
þjóðarhag að
virkjunin yrði
byggð og álver
risi á Reyðarfirði. Hún sagði að
frumvarp sem heimilaði virkjunina
yrði lagt fram snemma á vor-
þinginu.
„Í öllum aðalatriðum lýst mér vel
á úrskurðinn. Í honum eru að vísu
sett skilyrði sem ég átta mig ekki á
á þessari stundu hversu auðvelt
verður að uppfylla fyrir fram-
kvæmdaraðalann. Aðalatriðið er að
framkvæmdin er heimiluð og í raun-
inni þarf ekki að koma á óvart að
umhverfisráðherra setji skilyrði.“
Valgerður sagði ekki útséð um
hvort virkjunin yrði dýrari vegna
þeirra skilyrða sem sett væru í úr-
skurðinum. Landsvirkjun ætti eftir
að skoða hvort hægt væri að
tryggja nægilega orku með öðrum
hætti.
Valgerður sagði að þó að þessi
úrskurður hefði fallið á þennan veg
væri ekki hægt að ganga út frá því
að ráðist yrði í þessar framkvæmd-
ir. „Fjárfestarnir eru ekki búnir að
undirrita neitt um það að þeir ætli í
þetta verkefni. Það kemur ekki að
því fyrr en á síðari hluta næsta árs.
Engu að síður reiknum við með því
að í vor eða fyrrihluta sumars verði
tekið það afdrifaríkt skref af hálfu
fjárfestanna að Landsvirkjun
treysti sér til að fara í þó nokkrar
framkvæmdir í sumar þannig að
sumarið verði nýtt.“
Eftir að umhverfisráðuneytið hef-
ur úrskurðað um umhverfismatið,
snýr málið að iðnaðarráðherra sem
þarf að leggja fram frumvarp um
málið. Valgerður sagði að hún
myndi leggja fram frumvarp sem
heimilaði iðnaðarráðherra að gefa
út virkjanaleyfi snemma á vor-
þinginu. Samkvæmt lögum ber leyf-
isveitanda að taka tillit til úrskurðar
umhverfisráðherra. Valgerður sagði
að í frumvarpinu þyrfti að koma
fram eins nákvæm lýsing á virkj-
uninni og kostur væri.
Valgerður sagði að orð umhverf-
isráðherra væru athyglisverð um að
vinna við þetta mál hefði leitt í ljós
að lögin um mat á umhverfisáhrif-
um væru mjög ófullnægjandi. Hún
sagði augljóst að full þörf væri á að
breyta lögunum.
Í gær var haldinn fundur með
fulltrúum íslenskra stjórnvalda og
fulltrúum Norsk Hydro um álvers-
og virkjanaáform á Austurlandi.
Valgerður sagði að farið hefði verið
yfir stöðu mála. Ekkert óvænt hefði
komið upp á fundinum. „Það er
mikill áhugi hjá þeim á verkefninu
þannig að ég er bjartsýn á að af
þessum framkvæmdum verði, enda
skiptir það gífurlega miklu máli fyr-
ir þjóðarhag. Því held ég að flestir
geri sér orðið grein fyrir,“ sagði
Valgerður.
Valgerður
Sverrisdóttir
Frumvarp
lagt fram
snemma
á vorþingi
ÖSSUR Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, telur þær breyt-
ingar sem umhverfisráðherra boðar á
framkvæmd við
Kárahnjúkavirkj-
un allar til bóta.
Hann segir það
ennfremur merki-
legt, að eftir þá
miklu gagnrýni
sem skipulags-
stjóri fékk á sín-
um tíma frá
stjórnvöldum,
skuli ráðherra nú í úrskurði sínum
taka undir gagnrýni skipulagsstjóra,
sem fram kom í úrskurði hans á
stærstu atriðunum sem vörðuðu
framkvæmdina, s.s. skort á upplýs-
ingum um rof og áfok við Hálslón og
skort á útfærðum mótvægisaðgerð-
um.
„Það er líka tekið sérstaklega fram
í þessum úrskurði að atriðin sem
kunna að vera aðfinnsluverð við
vinnubrögð hans [skipulagsstjóra],
hefðu alls ekki dugað til að hnekkja
úrskurðinum, þvert á móti er tínt til
að þau megi rekja til knappra tíma-
fresta. Það sem helst er bitastætt í
gagnrýni á embætti skipulagsstjóra
er að ekki hafi verið staðið nægilega
fast gegn yfirgangi Landsvirkjunar.
Það ber væntanlega að lesa sem fyr-
irmæli af hálfu ráðherra til embættis-
ins að sýna mun meiri hörku gagnvart
framkvæmdaraðilum í framtíðinni.
Mér sýnist líka ljóst að með þeim
20 takmörkunum sem ráðuneytið set-
ur, þá sé þetta í raun orðin önnur
framkvæmd en kom inn á borð skipu-
lagsstjóra. Þessar 20 takmarkanir
eru allar jákvæðar að því leyti til að
þær draga úr umhverfisáhrifum
framkvæmdarinnar. Það er t.d. rakið
nákvæmlega hvaða aðgerðum eigi að
beita til að draga úr rofinu í jöðrum
Hálslóns, en það var atriði sem skipu-
lagsstjóri gagnrýndi langharðast. Það
sem er gagnrýnisvert við þessar mót-
vægisaðgerðir er skortur á tímasetn-
ingum og mér finnst líka ljóst að sum-
ar þessara aðgerða eru nýjungar og
því ekki ljóst hvernig þær munu
ganga.
Þótt draga muni úr raski af völdum
framkvæmdarinnar er samt ljóst frá
mínum bæjardyrum séð, að þarna
verður ekki virkjað nema mjög mikill
og ótvíræður ávinningur sé af því fyr-
ir okkar efnahagslíf. Ég tel líka að
liggja þurfi fyrir sátt um landnýtingu
handan Vatnajökuls til frambúðar. Í
úrskurðinum kemur fram að þrátt
fyrir virkjun sé landsvæðið ennþá
stærsta ósnortna víðerni í Evrópu, en
eigi að virkja þá þarf að vera tryggt
að svo verði áfram.“
Breytingarnar
allar til bóta
Össur
Skarphéðinsson
„ÉG er gríðarlega vonsvikinn og
óánægður með þennan gjörning um-
hverfisráðherra, en get ekki sagt að
úrskurðurinn
komi á óvart,“
segir Steingrímur
J. Sigfússon, for-
maður Vinstri
grænna.
„Maður óttað-
ist allan tímann
að pólitísk
ákvörðun yrði
einfaldlega tekin á endanum og póli-
tísku valdi beitt til að snúa við fag-
legum og afdráttarlausum úrskurði
Skipulagsstofnunar. Þar var fram-
kvæmdin felld vegna umtalsverðra
neikvæðra og óafturkræfra um-
hverfisáhrifa. Nú eru sett ýmis skil-
yrði til þess að láta málið líta betur
út. Þegar skilyrðin eru betur athug-
uð eru þau flest ef ekki öll því marki
brennd að þau eru annaðhvort út-
látalítil eða útlátalaus fyrir Lands-
virkjun. Þetta raskar því miður á
engan hátt stóra verkefninu sem fall-
ist er á.
Auðvitað er það jákvætt í sjálfu
sér að hætt er við að veiða upp læki
utan í Snæfelli og smásprænur og að
yfirfallið eigi ekki að fara niður Desj-
árdal. En ástæða þess að unnt er að
setja þau skilyrði að falla frá þessum
áformum er sú að Landsvirkjun var í
sínum áætlunum svo yfirgengilega
ósvífin að láta sér detta þetta í hug.
Ef maður lítur á skilyrðin og það
sem mætti kalla mótvægisaðgerðir,
þá verður engu slíku við komið gagn-
vart stærstu atriðunum. Stærsta
jarðvegsstífla í Evrópu verður
byggð, lónið kemur til og drekkir
tugum ferkílómetra af gróðurlendi ,
þ.á m. 25% af friðlandinu í Kringils-
árrana.
Ég lít svo á að úrskurði ráðherra
fylgi alger trúnaðarbrestur milli um-
hverfisráðherra og náttúruverndar-
fólks og -samtaka. Ráðherra bregst
þeim málstað sem hann á að standa
fyrir.
Það vakna einnig spurningar um
lögformlegar hliðar málsins, s.s. van-
hæfi ráðherra, vegna hennar eigin
yfirlýsinga og málareksturs af hálfu
ríkisstjórnar. Ráðherra hefur sagt
að hún telji sig bundna af stefnu rík-
isstjórnarinnar. Stefnuna hefur ut-
anríkisráðherra sennilega orðað
skýrast er hann sagði að það væri
stefna ríkisstjórnarinnar að byggja
þessa virkjun, punktur.“
Steingrímur
J. Sigfússon
Gríðarlega
vonsvikinn
með gjörning
ráðherra
SVERRIR Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, segir niður-
stöðu umhverfisráðherra ekki hafa
komið á óvart.
Hann sagðist
hins vegar ekki
hafa kynnt sér úr-
skurð ráðherra og
vildi því ekki tjá
sig meira að svo
komnu máli. „Ég
átti von á að úr-
skurði skipulags-
stjóra yrði snúið
við en ég hef ekki haft ráðrúm til að
kynna mér skilyrði ráðherra og
geymi mér því frekari umsagnir,“
sagði Sverrir.
Kom ekki
á óvart
Sverrir
Hermannsson
„VIÐ komum til með að fara vand-
lega yfir úrskurðinn og þá sérstak-
lega með tilliti til þess hvort eitthvað
í honum hafi áhrif
á það hvernig við
munum fram-
fylgja lögum um
mat á umhverfis-
áhrifum í framtíð-
inni. Við munum
leitast við að læra
af honum,“ sagði
Stefán Thors,
skipulagsstjóri
ríkisins, þegar hann var spurður
álits á úrskurði umhverfisráðherra
um Kárahnjúkavirkjun. Hann sagð-
ist ekki telja að í úrskuðinum fælist
áfellisdómur yfir Skipulagsstofnun.
Í úrskurði ráðherra kemur fram
að umhverfisráðuneytið telji að
Skipulagsstofnun eigi ekki að taka
tillit þjóðhagslegra áhrifa þegar mat
er lagt á umhverfisáhrif fram-
kvæmda. Stefán sagði að Skipulags-
stofnun hefði í úrskurðum sínum
tekið mið af efnahagslegum áhrifum
og Landsvirkjun hefði í matsskýrslu
sinni lagt áherslu á að þjóðhagsleg
áhrif yrðu reiknuð inn í dæmið.
„Þegar við höfum verið að meta
áhrif framkvæmda höfum við annars
vegar horft á neikvæð umhverfisleg
áhrif og hins vegar höfum við horft á
efnahagsleg áhrif. Þannig hefur
þetta verið tíðkað, en þarna er sagt
að þetta eigi ekki við og það er eitt af
því sem við drögum lærdóm af. En
þessi efnahagslegu áhrif réðu ekki
úrslitum í niðurstöðu Skipulags-
stofnunar varðandi Kárahnjúka-
virkjun.“
Stefán sagðist ekki telja að í úr-
skurðinum fælist neinn áfellisdómur
yfir Skipulagsstofnun. Umhverfis-
ráðuneytið fyndi að því að fram-
kvæmdin væri ekki stöðvuð þegar
stofnunin tilkynnti Landsvirkjun að
matsskýrslan uppfyllti ekki skilyrð-
in. Í skýrslunni væri hins vegar líka
fundið að því hvernig Landsvirkjun
stóð að málum. „Ég lít alls ekki svo á
að þetta sé áfellisdómur fyrir Skipu-
lagsstofnun, hvorki varðandi fagleg
vinnubrögð eða stjórnsýslulega,“
sagði Stefán.
Ekki áfell-
isdómur yfir
Skipulags-
stofnun
Stefán Thors
SMÁRI Geirsson, forseti bæjar-
stjórnar Fjarðabyggðar, segir menn
auðvitað afar ánægða með þessa nið-
urstöðu umhverf-
isráðherra. „Ég
tel að hún sé mjög
rökrétt og ég tel
að þarna hafi
menn vandað
mjög vinnu í um-
hverfisráðuneyt-
inu við að fara yfir
þessi mál öll.
Þetta skiptir auðvitað gríðarlega
miklu máli fyrir framvindu þessa
stóra verkefnis, Kárahnjúkavirkjun
og álver við Reyðarfjörð. Ef þetta
hefði fallið á annan veg og ráðherra
hefði staðfest niðurstöðu Skipulags-
stofnunar, væri þetta mál nánast úr
sögunni. Við erum því að taka mjög
stórt skref í átt til þess að Kára-
hnjúkavirkjun og álver við Reyðar-
fjörð verði að veruleika,“ segir
Smári.
Hann segist telja að sú lína hafi
verið dregin í úrskurði umhverfisráð-
herra að ætlunin sé að nýta þessar
náttúruauðlindir, sem eru fljótin
norðan Vatnajökuls, en jafnframt að
tryggja að umhverfisáhrif verði eins
lítil og mögulegt er.
„Það fer ekkert á milli mála að
þessi skilyrði draga verulega úr um-
hverfisáhrifum og ég held að veru-
lega sé komið til móts við hugmyndir
margra þeirra sem gagnrýndu hinar
upphaflegu virkjanahugmyndir. En
síðan áttum við okkur auðvitað á því
að það er hópur manna í þessu landi
sem er bara alfarið á móti fram-
kvæmdum af þessu tagi. Og það er al-
veg sama hve mörg skilyrði yrðu sett,
þeir væru alltaf á móti.“
Smári segir ljóst að þau 20 skilyrði
sem sett eru fram í úrskurði ráðherra
séu verulega íþyngjandi fyrir Lands-
virkjun. „En ég hins vegar trúi því
ekki að þessi skilyrði séu þess eðlis að
þau hafi afgerandi áhrif á áframhald-
andi vinnu við þetta verkefni.“
Að sögn Smára hafa menn unnið
að undirbúningi framkvæmda af
miklum krafti síðustu vikur og mán-
uði. Hann segir að góður friður hafi
gefist við að sinna þeirri vinnu og
þessi úrskurður hvetji menn áfram til
að ljúka málinu. „Þannig að við erum
afskaplega hressir og lítum svo á að
við förum ekkert í jólaköttinn í ár.“
Stórt skref í
átt að virkjun
og álveri
Smári Geirsson