Morgunblaðið - 21.12.2001, Blaðsíða 65

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. DESEMBER 2001 65
NÝR dómur Hæsta-
réttar í kynferðisbrota-
máli þar sem refsing var
þyngd í fjögur og hálft
ár úr þremur hefur vak-
ið hörð viðbrögð. Marg-
ir telja dóminn allt of
vægan og í litlu sam-
ræmi við alvarleika at-
hæfisins sem var óvenju
fólskulegt. Það vekur þó
athygli að dómurinn er
með þeim þyngri sem
fallið hafa í þessum
málaflokki á síðari ár-
um. Refsiþyngd er þó
aðeins lítill hluti vand-
ans sem fylgir kynferð-
isbrotum og margt bendir til að stór
hluti þessara brota sé aldrei kærður
og nái því ekki inn í hið opinbera rétt-
arvörslukerfi. Full ástæða er því til
að skoða málsmeðferð í kynferðis-
brotamálum nánar og ekki síður at-
hyglisvert í samanburði við mála-
flokk fíkniefna þar sem allt annað
virðist vera upp á teningnum.
Réttur þolenda torsóttur
Þolendur kynferðisbrota hafa lengi
átt erfitt með að leita réttar síns inn-
an réttarkerfisins sem birtist m.a. í
því að tiltölulega lítill hluti mála sem
kærður er til lögreglu hefur endað
með dómi yfir þeim brotlega. Brott-
fall verður á leiðinni frá lögreglu til
ríkissaksóknara og frá saksóknara til
dómara. Kröfur um sönnunarbyrði,
ásetning brotamanns og fleira eru
mjög þungar og erfitt að sýna fram á
sekt í málum af þessu tagi. Tilkoma
Neyðarmóttökunnar hefur einnig
sýnt okkur að einungis hluti þeirra,
sem hafa orðið fyrir kynferðisbroti,
kærir athæfið til lögreglu. Ástæður
eru vafalítið ýmsar en opinber máls-
meðferð hefur örugglega eitthvað
með þessa tregðu að gera.
Tengsl aðila skipta máli
Þau kynferðisbrotamál, sem virð-
ast ganga greiðlegast gegnum rétt-
arkerfið og enda í sakfellingu, eru
mál þar sem mikið ofbeldi á sér stað,
mikil vímuefnanotkun og tengsl ger-
anda og þolanda eru ókunn eða lítil
sem engin. Mál af þessu tagi virðast
falla vel að staðalmynd samfélagsins
um hvað telst nauðgun
og fordæming á
brotinu er jafnan mikil.
Ef fólk þekkist eða hef-
ur áður myndað ein-
hver tengsl á skemmti-
stað eða í heimahúsi og
nauðgun á sér stað er
samúðin með þoland-
anum oft miklu minni
og rétturinn til að
hafna kynmökum virð-
ist stundum nánast
hverfa. Hugsanlegt er
að Hæstaréttardómur-
inn umtalaði beri eitt-
hvert svipmót þessa og
ef tengslin milli ger-
anda og þolanda hefðu verið lítil sem
engin hefði dómurinn e.t.v. orðið
þyngri. Viðbrögðin í kjölfar dómsins
endurspegla þó kannski viðhorfs-
breytingu í samfélaginu um að fyrri
tengsl eigi ekki að hafa áhrif á dóms-
niðurstöðu.
Fíkniefni hafa forgang
Málaflokkur fíkniefna virðist lúta
öðrum lögmálum í réttarkerfi okkar
en kynferðisbrot og málin ganga að
jafnaði greiðlegar í gegnum kerfið.
Sýknudómar eru tiltölulega fátíðir,
handtökur fyrir vörslu og neyslu fíkni-
efna eru fjölmargar og refsidómar
fyrir innflutning og sölu fíkniefna eru
óvenjuþungir í samanburði við t.d.
kynferðisbrot. Fíkniefni virðast vera
forgangsmál kerfisins þó neytendur
fíkniefna líti ekki á sig sem fórnarlömb
ólíkt þolendum kynferðisbrota. Fjöl-
margt er því talið leyfilegt í baráttunni
við fíkniefnin, t.d. beiting símahlerana,
uppljóstrara og húsleitar, jafnvel án
dómsúrskurðar. Opinber málsmeð-
ferð í kynferðisbrotamálum er hins
vegar mun varkárari og formfastari
og ef minnsti vafi leikur á að viðkom-
andi sé sekur er það úrskurðað honum
í vil. Ástæður þessara ólíku viðbragða
væri örugglega fróðlegt að rannsaka
nánar.
Endurskoðun réttarfars
Réttar- og dómsvenjur skapast á
löngum tíma og ekki er skynsamlegt
að gera snöggar kúvendingar. Refsi-
mat og opinber málsmeðferð verður
þó sífellt að vera í endurskoðun og
byggjast á nýjum rannsóknum og
faglegu mati. Réttarfarið verður að
endurspegla réttarvitund borgar-
anna og á ekki síður að hafa réttindi
og réttaröryggi einstaklingsins í önd-
vegi.
Kynferðisbrot og bar-
áttan gegn vímunni
Helgi Gunnlaugsson
Afbrot
Málaflokkur fíkniefna,
segir Helgi Gunn-
laugsson, virðist lúta
öðrum lögmálum í rétt-
arkerfi okkar en kyn-
ferðisbrot.
Höfundur er dósent í félagsfræði
við Háskóla Íslands.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
Faxafeni 5 • 108 Reykjavík • Sími 588 8477 • betrabak@betrabak.is • www.betrabak.is
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
01
Heilsunnar vegna
„Við meðhöndlun hálsvandamála er einn mikilvægasti
þátturinn að gefa réttan stuðning við hálssvæðið þegar
legið er í hvíldarstellingum, til að ná náttúrulegri stöðu
hryggjarsúlunnar. Hið erfiða í þessari meðhöndlun er
að ná þrýstingslétti á hálssvæðið og ná um leið fram
slökun í hinum margvíslegu svefnstellingum. TEMPUR
heilsukoddinn er eini koddinn að mínu viti sem uppfyllir
allar þessar kröfur.“
Röng höfuðlega er erfið fyrir
háls, herðar og bak og leiðir
til meiðsla og verkja.
Góður koddi veitir stuðning
og þægindi þannig að þú
getur sofnað án allrar
spennu.
James H. Wheeler, M.D.
Dr. Wheeler er stjórnar-
formaður félags bæklunar-
skurðlækna í USA, og aðili
að Amerísku Bæklunar-
læknaakademíunni
Jólagjöf
sem lætur þér og þínum líða betur
Yfir 32.000
sjúkraþjálfarar,
kírópraktorar
og læknar um
heim allan
mæla með
Tempur Pedic,
þ.á.m. á
Íslandi. VARISTeftirlíkingar!!!
I
i lí i
!!!
Hluthafafundur
Stjórn Kaupþings hf. boðar hér með til hluthafafundar
í félaginu, þann 28. desember 2001. Fundurinn verður
haldinn í fundarsal Kaupþings hf., á 4. hæð í Ármúla
13, Reykjavík og hefst hann kl. 10.00 f.h.
Á dagskrá eru tillögur til breytinga á samþykktum
félagsins, sem lúta í fyrsta lagi að því að skeyta heitinu
banki við nafn félagsins í tilefni umsóknar félagsins
um viðskiptabankaleyfi og aðrar minni háttar
breytingar sem sú umsókn leiðir af sér.
Í öðru lagi lúta breytingartillögur að því að heimila
stjórn að hækka hlutafé félagsins um allt að 150.000.000
kr. að nafnverði, til efnda á samningum við hluthafa
finnska verðbréfafyrirtækisins Sofi um að keypt verði
allt hlutafé þess félags og það gert að dótturfélagi
Kaupþings hf. Í tillögunni felst að hluthafar falli frá
forgangsrétti sínum til hins nýja hlutafjár.
Loks lúta breytingartillögurnar að því að heimila
stjórn að hækka hlutafé félagsins um allt að
370.000.000 kr. að nafnvirði, til efnda á samningum
við hluthafa í Frjálsa fjárfestingarbankanum hf. um
skipti á hlutum í honum fyrir hluti í Kaupþingi hf. Í
tillögunni felst að hluthafar falli frá forgangsrétti sínum
til þessa nýja hlutafjár.
Tillögurnar ásamt öðrum fundargögnum liggja frammi
í móttöku Kaupþings hf. í Ármúla 13 í Reykjavík.
Aðgöngumiðar og atkvæðaseðlar verða afhentir á
fundardag við innganginn.
Reykjavík, 20. desember 2001
f.h. stjórnar Kaupþings hf.
Guðmundur Hauksson
stjórnarformaður