Morgunblaðið - 24.01.2002, Page 36

LISTIR
36 FIMMTUDAGUR 24. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að er ekki laust við að
ákveðinnar örvænt-
ingar gæti í sam-
félaginu um þessar
mundir. Maður heyr-
ir það á kaffistofunni, í stræt-
isvagninum, á morgunfundunum
og í heita pottinum, já, alls stað-
ar má merkja að nú er mönnum
nóg boðið.
Og hvað veldur? Ekki er það
efnahagsástandið sem oft hefur
verið glæsilegra svo ekki sé
meira sagt, ekki er það aukin
fíkniefnaneysla, blóðug stríð í út-
löndum eða botnlaus græðgi
mannskepnunnar.
Nei, ekkert af þessu kemst í
hálfkvisti við þann harm sem nú
hefur dunið á grandalausum íbú-
um þessa lands og sannfært þá
enn betur um
hversu
grimmileg
þau örlög eru
að hafa bú-
setu á þessu
volaða skeri
sem hefur
ekkert upp á að bjóða annað en
myrkur og kulda. Meira að segja
þetta þurfum við að láta yfir
okkur ganga: Ríkisútvarpið ætl-
ar ekki að vera með útsendingar
í sumar frá því þegar þjóðir
heims takast á um tuðru úr leðri.
Reyndar eru ekki allir þegn-
arnir jafnuggandi yfir þessari
staðreynd og hefur mér virst
sem angistin sé öllu meiri hjá
þeim helmingi landsmanna sem
sprettur grön og getur státað sig
af því að vera kallað „sterkara
kynið“. Nú ber hins vegar lítið á
karlmannlegum styrk þessara
einstaklinga heldur ganga þeir
hnýpnir til vinnu sinnar, horfa
nístandi sárum augum umhverfis
sig og af þeim stafar tómleika
þess manns sem hefur verið
rændur tilgangi lífsins. „Hvers
vegna?“ stendur skrifað í dap-
urleg andlit þeirra – „Hvers eig-
um við að gjalda?“
Mörgum finnst þeir reyndar
gjalda meir en nóg fyrir skyldu-
áskriftina að þessu apparati sem
í óskammfeilni sinni telur aðra
hluti mikilvægari en spark í
bolta. Á sama tíma er aurunum
ausið í hóp fólks sem með full-
tingi priks og nokkurra strengja
fremur hljóðgjörning sem aðeins
örfáir hafa taugar í að leggja
eyru sín eftir. Og guð má vita
hvað allt þetta innlenda dag-
skrárgerðardótarí, sem stöðugt
er verið að troða upp á blásak-
lausan almúgann, kostar áhorf-
endur – áhorfendur sem þrá
ekkert heitar en að fylgjast með
því hvernig erlendar þjóðir fara
að því að koma knettinum í
mark.
Það kviknaði ofurlítill von-
arneisti meðal sumra hér um
daginn þegar tók að kvisast að
ekki væru öll sund lokuð þar
sem nokkrar af þeim erlendu
rásum sem Breiðbandið býður
upp á myndu sýna frá keppninni
í sumar. Maður getur rétt
ímyndað sér eftirvæntingu
þeirra sem geystust að símanum
til að panta sér áskrift og að
sama skapi áköf vonbrigðin þeg-
ar þeir uppgötvuðu að ekki væri
búið að leggja Breiðbandið í
þeirra götu. Margur myndi láta
bugast af minna.
Þeir sem neita að gefast upp
velta því fyrir sér að flytja og
hafa útprentun á lagnakerfi ljós-
leiðaranets Breiðbandsins sér til
halds og trausts þegar þeir
skoða fasteignaauglýsingarnar.
Aðrir sem búa svo vel að hafa
Breiðbandið innlagt í hýsi sín
ganga meðfram veggjum og þora
ekki fyrir sitt litla líf að láta uppi
hvílíkan lúxus heimili þeirra hafa
að geyma af ótta við að herskari
ástríðufullra fótboltabullna ryðj-
ist inn á heimili þeirra í býtið þá
daga sem leikirnir verða.
Mér var nefnilega sagt hér um
daginn að keppnin sjálf muni
fara fram á hinum enda hnattar-
ins þar sem menn hafa öðruvísi
líkamsklukku en við klakabú-
arnir og munu því sýna leikina á
afskaplega ókristilegum tímum.
Ég er reyndar sannfærð um að
það verði engum sönnum fót-
boltaáhugamanni nokkur hindr-
un og að jafnvel hinar morg-
unsvæfustu svefnpurkur muni
spretta upp galvaskar um miðjar
nætur – svo fremi sem þær hafi
eitthvað til að vakna til hér í líf-
inu.
Annars held ég að það sé mikil
blessun að leikirnir séu ekki
sýndir á hefðbundnum vinnutíma
því slíkt getur verið stór-
hættulegt fyrir þjóðfélagið allt.
Ég man eftir því þegar vetraról-
ympíuleikarnir voru haldnir í
Lillehammer árið 1994. Á þess-
um tíma bjó ég í Noregi og varð
vitni að því hvernig allir, sem yf-
irhöfuð höfðu sjón eða heyrn í
lagi, urðu helteknir af sjónvarps-
sendingum frá leikunum í stað
þess að sinna skyldustörfum sín-
um.
Til dæmis fór ég í klippingu á
þessum tíma og mér er það enn
hulin ráðgáta hvernig ég komst
lífs af úr þeirri ferð því að á
sama tíma og hárbeitt skærin
hlupu um hadd mér voru augu
þess sem á þeim héldu stöðugt á
sjónvarpsskjá sem suðaði inni á
hárgreiðslustofunni. Þeir sem
voguðu sér út að versla meðan á
keppni stóð kipptu sér ekkert
sérstaklega upp við það að fá
kolvitlaust til baka heldur sýndu
því fullan skilning ef af-
greiðslufólkið var of upptekið við
sjónvarpsgláp til að reikna rétt.
Stúdentar gleymdu tímunum sín-
um, biðin eftir svari í símkerfum
opinberra aðila var helmingi
lengri en venjulega og ég yrði
ekkert hissa þótt fréttir færu að
berast af norskum mannvirkjum
sem hryndu í stríðum straumum
vegna hönnunargalla sem læddu
sér inn í verkin veturinn ’94.
Nei, við þurfum víst ekki að
hafa áhyggjur af slíku vegna
heimsmeistarakeppninnar í sum-
ar og hið sama gildir reyndar um
vetrarólympíuleikana, sem fram
fara í vetur, því ekkert verður af
sýningum þaðan heldur. Í versta
falli verða þeir örfáu, sem verða
fluttir í Breiðbandshverfi eða
búa þar fyrir, verulega syfjaðir í
vinnunni.
Sem eykur enn álagið á þá
vesalinga sem fá engu ráðið um
það að vera sviptir þeirri litlu
gleði sem lífið veitir heldur
stynja þungan yfir heimsins
óréttlæti.
Tuðrulaus
tregi
„Þeir sem neita að gefast upp velta því
fyrir sér að flytja og hafa útprentun á
lagnakerfi ljósleiðaranets Breiðbands-
ins sér til halds og trausts þegar þeir
skoða fasteignaauglýsingarnar.“
VIÐHORF
Eftir Bergþóru
Njálu Guð-
mundsdóttur
ben@mbl.is
MENNINGARÁÆTLUN Evrópu-
sambandsins, Cultur 2000, hefur
ákveðið að styrkja tengslanet Leik-
húss heyrnarlausra í Evrópu.
Draumasmiðjan – leikhús er einn af
stofnendum tengslanetsins en auk
hennar eru leikhús frá Þýskalandi,
Austurríki, Tékklandi og Póllandi.
Tengslanetið er fyrir atvinnuleik-
hús sem starfa að leikhúsi heyrn-
arlausra en Draumasmiðjan hefur
nú stofnað sérdeild innan leikhúss-
ins sem sinnir eingöngu leikhúsi
heyrnarlausra. Þetta brautryðj-
endastarf byrjaði með sýningunni
„Ég sé...“ sem var frumsýnd árið
2000 en þeirri sýningu hefur nú ver-
ið boðið á leiklistarhátíð Leikhúss
heyrnarlausra í Vín í mars nk.
Stjórnendur Draumasmiðjunnar
eru þau Gunnar Gunnsteinsson og
Margrét Pétursdóttir. Þau segja að
undanfarin tvö ár hafi verið unnið
að uppbyggingu tengslanetsins í
Evrópu og sóttu þau ráðstefnu í
Vínarborg sl. haust þar sem tals-
menn Evrópskra leikhópa heyrn-
arlausra komu saman. Auk þeirra
Gunnars og Margrétar er Elsa Guð-
björg Björnsdóttir, ung heyrnarlaus
leikkona sem stendur að Leikhúsi
heyrnarlausra innan Draumasmiðj-
unnar. Hún leikur annað hlutverk-
anna í „Ég sé...“ og tjáir sig með
táknmáli og líkamsbeitingu.
„„Ég sé...“ er barnasýning sem
bæði er ætluð heyrandi og heyrn-
arlausum börnum. Sýningin fjallar
um álfahjón sem uppgötva lítið álfa-
barn í garðinum sínum einn daginn.
Við fylgjumst svo með barninu vaxa
í gegnum fjórar árstíðir. Þetta er
litrík og falleg sýning sem höfðar
sérstaklega til yngstu áhorfend-
anna þar sem frekar er lagt upp úr
hinu sjónræna en hinu talaða máli,“
segir Elsa Guðbjörg og segir mikla
þörf fyrir leikhús fyrir heyrn-
arlausa. „Hér er ekki stór markaður
fyrir Leikhús heyrnarlausra en með
tengslanetinu við leikhúsin í Evrópu
stækkar sjóndeildarhringurinn og
möguleikarnir aukast.“
Hún segir að heyrnarlausir eigi
tiltölulega auðvelt með að skilja
hver annan þó táknmál þeirra sé
bundið tungumáli hvers og eins.
„Táknmálið er að hluta til al-
þjóðlegt og því er ekki erfitt að ná
saman við aðra heyrnarlausa af
öðru þjóðerni.“
Þau segja að í sumar verði stór
hátíð í Washington DC í Bandaríkj-
unum, Deafway 2002, sem haldin er
reglulega. „Okkur langar óskap-
lega mikið til að fara og vitum að
þegar eru 2.500 manns búnir að
skrá sig á hátíðina alls staðar að.
Okkur stendur einnig til boða að
halda leiklistarhátíð fyrir Leikhús
heyrnarlausra í Evrópu árið 2003,
en sú hátíð verður einmitt í Vín og
Salzburg nú í mars,“ segir Gunnar.
„Við erum einnig að undirbúa
sýningu með styrk frá Menningar-
og fræðslusambandi alþýðu; vinnu-
staðasýningu sem fer á flakk með
vorinu. Þá erum við með í undirbún-
ingi heimasíðu Draumasmiðjunnar
sem vonandi verður opnuð innan
skamms. Það er því margt í und-
irbúningi og heilmargt sem okkur
langar til að gera,“ segir Margrét
að lokum.
Morgunblaðið/Þorkell
Gunnar Gunnsteinsson, Margrét Pétursdóttir og Elsa Guðbjörg Björnsdóttir.
Styrkja tengslanet
Leikhúss heyrnarlausra
SJÓNVARPLEIKRITIÐ Stóra
stundin eftir Jónínu Leósdóttur,
sem sýnt var í Sjónvarpinu sl.
sunnudagskvöld, er annað í röð
þriggja mynda sem Leikfélag Ís-
lands hefur framleitt fyrir Sjón-
varpið og eiga að vera nokkurs kon-
ar smásögur úr daglegu lífi íslensku
þjóðarinnar. Allar gerast myndirn-
ar á ljósmyndastofu en eru sjálf-
stæðar sögur að öðru leyti. Í fyrsta
leikritinu, Framboðsmyndir eftir
Ingólf Margeirsson, var sjónum
beint að íslenskum stjórnmála-
mönnum, en í Stóru stundinni eru
fjölskyldumynstur krufin. Þar segir
frá því er ung tilvonandi brúðhjón,
Hildur (Kristjana Skúladóttir) og
Anton (Friðrik Friðriksson) koma á
ljósmyndastofu í bænum til að láta
taka brúðarmyndina, áður en haldið
er til sjálfrar athafnarinnar. Á
staðnum hittast óvænt fráskildir
foreldrar Hildar, þau Elísabet og
Hannes, (Tinna Gunnlaugsdóttir og
Egill Ólafsson) en þau hafa fram til
þess ekki talast við í tíu ár og geta
ekki látið það vera að rífast. Enda
er aldrei að vita hvert tilfinning-
arnar bera menn á svo stórum degi
sem brúðkaupsdegi einkadótturinn-
ar.
Ljósmyndastofa er
áhugavert sögusvið
fyrir sögur af því tagi
sem lagt er upp með í
þessu verkefni. Sú
manneskja sem sest
fyrir framan ljós-
myndavél verður
sjaldan berskjaldaðri,
því myndavélin fang-
ar iðulega allt aðra
ímynd en sá sem situr
fyrir hefur mótað í
sinni óskasjálfsmynd.
Myndatökur á ljós-
myndastofum eru
sömuleiðis áhugaverð-
ar í samfélagslegu
ljósi, enda gegna þær að hluta til
því hlutverki að staðfesta ákveðna
áfanga í fjölskyldulífinu og ferli
barnanna inn í samfélagið, s.s.
skírnir, fermingar, útskriftir og
brúðkaup. Stundir á borð við þessar
eru því oft hlaðnar ákveðnum vænt-
ingum og kröfum um hvernig hlut-
irnir „eigi“ að vera.
Með þessar hugmyndir er unnið
að nokkru leyti í leikriti Jónínu
Leósdóttur, en það hefði mátt
ímynda sér að mun betra leikrit
hefði verið unnið betur úr hug-
myndunum sem lagt er upp með.
Þessi möguleiki er nýttur skemmti-
lega í atriði undir lok leikritsins,
þegar hjónin fyrrverandi stilla sér
upp til myndatöku með brúðhjón-
unum og dótturinni. Þar kemur
fram ákveðinn mismunur milli
þeirra stöðluðu hamingjuríku
„brúðkaupsmynda“ sem festar eru
á filmu, og þeirra hugsana og að-
stæðna sem í raun leggja mark á
persónurnar. Megin-
áhersla verksins liggur
á því uppgjöri við fortíð
sína og hjónaband sem
foreldrar Hildar eiga,
þessi þáttur rambar
milli þess að bera fram
mikilvægar spurningar
um samfélagsleg hlut-
verk kynjanna, og falla
niður í stöku klisjur.
Megináhersla verksins
liggur á þessu upp-
gjöri, en mér fannst
vanta að tilvonandi
hjónband næstu kyn-
slóðarinnar á eftir væri
að einhverju leyti látið
speglast í sögu foreldranna, en per-
sóna Antons var t.d. mjög óljós og
sömuleiðis tilfinningar Hildar varð-
andi eigið brúðkaup. Ef til vill má
fyrst og fremst líta á leikritið sem
spuna í kringum ákveðna óviðráð-
anlega atburðarás, en sem slíkt hef-
ur það ekki nægilegan kraft.
Í uppfærsluna sem slíka, sem var
að mörgu leyti haganlega unnin,
fannst mér ekki nægilega mikið
lagt til að framleiðslan fengi á sig
þjált og vandað yfirbragð, og er lík-
lega nokkur bið eftir því að hér á
landi verði til samfelld framleiðsla
vandaðs leikins efnis fyrir sjónvarp.
Ekki get ég séð að þáttur Leik-
félags Íslands í framleiðslunni hafi
nokkur áhrif haft þar á, enda er
einn vandinn sá að unnið er með
verkið eins og leikhúsverk, fremur
en af skilningi á sjónvarpinu sem
miðli.
Fjölskyldumynstur krufið
Heiða Jóhannsdóttir
SJÓNVARP
Sjónvarpsleikrit
Leikrit eftir Jónínu Leósdóttur. Leikstjóri:
Hallur Helgason. Leikarar: Steinn Ár-
mann Magnússon, Egill Ólafsson, Tinna
Gunnlaugsdóttir, Friðrik Friðriksson,
Kristjana Skúladóttir. Stjórn upptöku:
Sigurður Snæberg Jónsson. Sýningartími
um 30 mín.
STÓRA STUNDIN
Jónína Leósdóttir