Morgunblaðið - 22.03.2002, Blaðsíða 25

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. MARS 2002 25
FYRST voru það strengjakvartett-
ar og sinfóníur. Svo óperur og píanó-
verk. Og nú á seinni árum kirkjuverk.
Joseph gamli Haydn ætlar aldrei að
hætta að koma á óvart. Það er eins og
endalaust sé hægt að grafa upp hvers
konar eftirtektarverð verk framan úr
langri og óhemju afkastamikilli
starfsævi þessa „föður sinfóníunnar“
(réttara: strengjakvartettsins), sem í
einangrunarvistinni á óðali vinnuveit-
anda síns „neyddist til að vera frum-
legur“. Og oftar en ekki reynist
gleymskan óverðskulduð, eins og
Sesseljumessan sannar, sem Söng-
sveitin Fílharmónía flutti fyrir vel set-
inni Langholtskirkju á sunnudag.
Því miður gat tónleikaskráin þess
ekki hvort verkið hefði verið flutt hér
áður, en svo mikið er víst, að fyrir 20-
30 árum voru einu kunnu kórverk
Haydns hér á landi fyrir utan óratór-
íurnar Sköpunin og Árstíðirnar varla
teljandi á fingrum annarrar handar.
Frumhandrit að Kyrie-þættinum,
sem fannst fyrir rúmlega 20 árum í
Rúmeníu, kvað sanna að hérumrædd
messa (réttnefnd „Missa Cellensis“,
líkt og yngra söngverk Haydns frá
1782) sem áður var talin frá 8. áratug
aldarinnar, hefði verið samin þegar
1766 og teldist þar með elzta messan
frá fyrstu þroskaárum Haydns. Til-
efni hennar var árleg hátíð tónlistar-
unnenda í barokkkirkjunni miklu í
Mariazell í Steiermark, og ber verkið
sannarlega þess merki að sýna skyldi
tónsmíðakollegum höfundar í tvo
heimana, enda lengdar vegna allt of
fyrirferðamikil til notkunar við hefð-
bundið helgihald.
Eins og vænta mátti af verki
stöddu miðja vegu milli
barokks og vínarklassík-
ur hafði messan að
geyma ýmsa eldri þætti,
þ. á m. fimm kórfúgur,
en vísaði líka fram á veg;
t.a.m. var „trommu-
bassi“ Mannheim-skól-
ans orðinn áberandi, og
horfið var að mestu frá
fylgibassarithætti fyrri
tíma. Andblærinn var í
heild bjartur og glað-
vær. Mesta áherzlan var
lögð á Gloria-þáttinn, en
skemur staldrað við
krossfestingu og dauða
Krists en Bach hefði
t.a.m. leyft sér. Reyndar
minnti textameðferðin á „passus et
sepultus est“ – með hnígandi tón-
skratta og ítrekun „non“ í „non erit
finis“ – skemmtilega mikið á nálgun
Beethovens á sama stað í litlu C-dúr
messunni, þótt verið gæti tilviljun.
Í samanburði við Sköpunina voru
fúgurnar eðlilega hefðbundnari en í
30 árum yngra verkinu, en virtust
hins vegar oft þéttar unnar og sumar
m.a.s. með glæsilegum orgelpunktum
og/eða stefskörunum. Hljómsveitin
var að mestu skipuð líkt og barokk-
sveit, þar sem strengir mynda und-
irstöðu, styrktir 2 óbóum, 2 fagottum
og frekar fyrirferðarlitlu orgeli, en
með 2 trompet og pákur á rismestu
hápunktum. Kórþættir voru mest
ríkjandi. Einsöngs- og samsöngs-
þættir virtust aftur á móti töluvert
færri en við mátti búast, og ósungnir
hljómsveitarkaflar enn færri, að for-
og eftirspilum undanskildum.
Það var að sönnu
margt sem gladdi eyr-
að í þessu mikla og
frjóa verki, sem þrátt
fyrir stundum leitandi
formrænt yfirbragð var
furðumarkvisst í sér,
fjörugt og innblásið.
Hljómsveitin var í fær-
ustu höndum, bæði úr
lyftingu stjórnandans
og í meðförum ein-
stakra spilara, flestra
úr Sinfóníuhljómsveit-
inni. T.a.m. fengu hlust-
endur að heyra tandur-
skýran og firnavel
mótaðan strengjaleik
og tvíblöðungsblástur í
Laudamus-kafla Gloríunnar, og
trompet og pákur settu glampandi
tignarsvip á hápunktana.
Einsöngvarar voru greinilega vald-
ir af engu minni kostgæfni og skiluðu
sínu með glæsibrag. Tekið í tíðniröð
var sópranrödd Huldu Bjarkar Garð-
arsdóttir örugg og tilkomumikil í
Laudamus te og fór, þrátt fyrir smá
reigingartilburði, listavel með kólór-
atúrinn í Quoniam, fyrir utan glamp-
andi innslög sín á móti kórnum í
Credo (sá komst þar raunar furðuvel
frá erfiðum háum innkomustað á „de
coelis“) og á móti tenór í Et unam
sanctam. Hin hljómmikla mezzo-alt-
rödd Sesselju Kristjánsdóttur skein
af þéttingsfastri hlýju á móti ein-
söngsfélögum sínum í alt og tenór í
Domine Deus, og við svolítið þreytu-
lega hljómandi kórbakgrunn í Qui
tollis, en samhæfði vel tregafullum
sólóbassanum í Incarnatus, þar sem
dökku raddgerðirnar eru að venju
látnar lita jarðbundinn textastaðinn.
Æskuforsetinn meðal einsöngvara
var trúlega Þorbjörn Rúnarsson, sem
flíkaði hér bjartri tenórrödd sinni í
fyrsta sinn í nærveru undirritaðs –
hafi það ekki verið alnafni hans sem
söng Almavivu greifa í Óperusmiðju
Austurlands fyrir hálfu öðru ári.
Röddin virtist enn svolítið ómótuð eft-
ir varfærinni tjáningunni að dæma,
en hljóðfærið hins vegar hið efnileg-
asta, bæði í Christe eleison, Domine
Deus-terzettinum, Et incarnatus og
Et unam sanctam dúettinum á móti
sópran. Ólafur Kjartan Sigurðarson
heyrðist manni sjálfkjörinn í bassa-
hlutverkið og söng Domine Deus
terzettinn, Crucifixus – og þó sérstak-
lega moll-aríuna Agnus Dei – af há-
velborinni hjartahlýju.
Söngsveitin Fílharmónía mátti
muna sinn fífil fegurri hvað jafnvægi
milli radda varðar. Hinn skefjalausi
eyðingarmáttur meðal blandaðra
kóra nútímans, karleklan, var einnig
hér búin að leggja sína dauðu hönd á
metin. Rétt mátti greina fúguinnkom-
ur bassans og varla tenórsins, er í of-
análag þurfti að syngja sig hásan til
að ná því markmiði. Að tefla aðeins 9
tenórum og 12 bössum fram á móti 18
í alt og 21 í sópran er á algerum mörk-
um hins mögulega og eiginlega hvorki
kórfélögum né hlustendum bjóðandi.
Á hitt bar að vísu að líta, að sópraninn
var þvílíkt einvalalið að fáir myndu
ógrátandi grisja, enda með afburðum
hljómfríður, skær og hreinn. Altinn
sómdi sér og með stakri prýði. Að
fyrrgreindum annmarka frátöldum
komst kórinn samt sem áður undra-
vel frá flestu sínu, enda samtaka,
hreinn og frísklegur, auk þess sem
stjórn Bernharðs Wilkinson var öll
hin fagmannlegasta.
Burtséð frá því að hvergi skyldu
auðkenndar söngáhafnir stakra þátta,
var tónleikaskráin allvel frá gengin,
þó að sumum hefði þótt fengur að
helztu fyrri viðfangsefnum kórsins.
Messa milli
tveggja heima
TÓNLIST
Langholtskirkja
Joseph Haydn: Sesseljumessa. Hulda
Björk Garðarsdóttir S, Sesselja Kristjáns-
dóttir A, Þorbjörn Rúnarsson T og Ólafur
Kjartan Sigurðarson B. Söngsveitin Fíl-
harmónía og kammersveit u. stj. Bern-
harðs Wilkinson. 17. marz kl. 20:30.
KÓRTÓNLEIKAR
Bernharður
Wilkinson
Ríkarður Ö. Pálsson
HJÁ Íslenska dansflokknum eru
æfingar hafnar á dansverki Auðar
Bjarnadóttur, sem byggt er á
skáldsögum Halldórs Laxness um
Sölku Völku í tilefni af að 100 ár eru
liðin frá fæðingu skáldsins. Tónlist-
in er samin af Úlfari Inga Haralds-
syni.
Verkið er samið fyrir tíu dansara
dansflokksins. Sögu Sölku Völku
verður fylgt eftir eins og hún er
sögð í bókunum fjórum, sem gefnar
voru út í tvennu lagi: Þú vínviður
hreini (1931) og Fuglinn í fjörunni
(1932). Fjórir dansarar fara með
hlutverk þeirra Sölku Völku, Sig-
urlínu, Steinþórs og Arnalds, aðrir
túlka samfélagið sem þau lifa og
hrærast í og ólíkar persónur þess.
Dansarar eru Guðmundur Elías
Knudsen, Hildur Óttarsdóttir, Hlín
Diego Hjálmarsdóttir, Jesus De
Vega, Katrín Ingvadóttir, Katrín
Ágústa Johnson, Lára Stefánsdótt-
ir, Peter Anderson, Trey Gillen.
Listrænn ráðunautur: Guðrún Vil-
mundardóttir. Aðstoðarmaður
danshöfundar: Lauren Hauser.
Búningar: Sigrún Úlfarsdóttir.
Sviðsmynd: Sigurjón Jóhannsson.
Lýsing: Elfar Bjarnason.
Ólíkar leikgerðir hafa verið gerð-
ar eftir sögu Sölku Völku, en það er
önnur vídd skáldsögunnar sem lögð
verður áhersla á í klukkustundar-
löngu dansverki. Verður sú vídd
skýrð með titlum bókanna fjögurra
sem segja sögu Sölku Völku: Ástin,
Dauðinn, Annar heimur og Kjör-
dagur lífsins. Í dansverkinu verða
hlutarnir tveir, Vínviðurinn og
Fuglinn í fjörunni, látnir kallast á.
Frumsýning verður á stóra sviði
Borgarleikhússins 11. maí. Verk-
efnið er á dagskrá Listahátíðar í
Reykjavík og styrkt af Listahátíð,
Menningarborgarsjóði og mennta-
málaráðuneytinu.
Morgunblaðið/Jim Smart
Lára Stefánsdóttir, Hlín Diego Hjálmarsdóttir og Trey Gillen á æfingu.
Salka Valka dönsuð
í Borgarleikhúsinu
Gallerí Nema hvað Kolbrá Braga
myndlistarnemi opnar sýningu kl.
20. Sýningin samanstendur af fjór-
um stórum málverkum sem standa
sem sjálfstæð verk, en eru unnin í
sömu tækni og sama anda og mynda
því einnig stærri heild hvort með
öðru. Sýninguna nefnir Kolbrá Á yf-
irborðinu.
Kolbrá stundar nú nám á öðru ári í
Listaháskóla Íslands.
Sýningin er opin alla daga frá kl. 15–
18 og stendur til 27. mars.
Selfosskirkja Jórukórinn heldur
tónleika kl. 20.30 og eru þeir í tilefni
af fimm ára afmæli kórsins. Gestur
kórsins er sópransöngkonan Sigrún
Hjálmtýsdóttir og syngur hún nokk-
ur einsöngslög og lög með kórnum.
Stjórnandi kórsins frá árinu 1997 er
Helena Káradóttir. Undirleikari frá
upphafi er Þórlaug Bjarnadóttir.
Skaftfell, Menningarmiðstöðin á
Seyðisfirði Sýningin On the rót –
80 dýr verður opnuð kl. 20, en nem-
endur í Listaháskóla Íslands, ásamt
tveimur gestanemendum frá Sví-
þjóð, hafa unnið á Seyðisfirði síðustu
tvær vikur undir leiðsögn myndlist-
armannsins Björns Roth og íbúa
Seyðisfjarðar. Sýningin saman-
stendur af verkum sem eru unnin
útfrá mannlífi og umhverfi bæjarins,
og úr þeim efnivið sem þar er að
finna. Sýningin stendur fram í maí
og er hægt að skoða hana á sýning-
artíma Skaftfells.
Í DAG
NORRÆNA ráðherranefndin hefur
framlengt ráðningarsamning Helgu
Hjörvar, forstjóra Norðurlanda-
hússins, til næstu tveggja ára. Helga
hefur gegnt starfinu frá 1. febrúar
1999.
Helga Hjörvar
áfram forstjóri
♦ ♦ ♦